Po raz pierwszy we współczesnej historii Polski władze przedstawiły pełną strategię przygotowania kraju na konflikt zbrojny. 27 maja Rada Ministrów przyjęła Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026 o wartości niemal 34 miliardów złotych. Samorządy otrzymają bezpośrednio 5 miliardów złotych na budowę i modernizację schronów.
Fot. Warszawa w Pigułce
Program obejmuje całą wschodnią granicę Polski z Rosją i Białorusią. Już realizowane są masowe kontrole tysięcy obiektów w całym kraju, które mogą zostać przekształcone w miejsca schronienia. Do tej pory miejsca w schronach ma niecałe 4 procent mieszkańców.
Gigantyczne pieniądze na obronę cywilną
Łączny budżet programu wynosi 33,9 miliarda złotych – 16,7 miliarda w pierwszym roku i 17,2 miliarda w drugim roku realizacji. To kwoty bez precedensu w polskiej historii. Jak podaje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, na realizację zadań każdego roku ma być przeznaczone co najmniej 0,3 procent PKB, z czego połowa na cele związane z obronnością.
Bezpośrednio do samorządów trafi blisko 5 miliardów złotych przeznaczonych na budowę i modernizację obiektów zbiorowej ochrony, zabezpieczenie logistyczne oraz edukację i szkolenia. To najważniejszy dokument, aby ruszyć z budową schronów i miejsc schronienia oraz aby przekazać pieniądze samorządom – powiedział szef MSWiA Tomasz Siemoniak.
Skala finansowania pokazuje wagę, jaką władze przywiązują do przygotowań obronnych. Nigdy wcześniej Polska nie wydawała tak gigantycznych kwot na ochronę ludności cywilnej.
Tarcza Wschód – 800 kilometrów umocnień
Kluczowym elementem programu jest Narodowy Program Odstraszania i Obrony „Tarcza Wschód”, który obejmuje całą granicę wschodnią Polski z Rosją i Białorusią. System umocnień ma się rozciągać na około 800 kilometrów.
Premier Donald Tusk już 18 maja 2024 roku ogłosił uruchomienie 10 miliardów złotych na fortyfikacje granicy wschodniej i system obrony powietrznej. 30 listopada 2024 roku został ukończony pierwszy odcinek umocnień o długości 2,3 kilometra na granicy z obwodem królewieckim w okolicach Dąbrówki w województwie warmińsko-mazurskim.
Program przewiduje budowę fizycznych zapór, najnowocześniejszych systemów monitorowania przestrzeni powietrznej, centrów logistycznych, magazynów materiałów, elementów fortyfikacji i schronów. Planowane są także systemy wykrywania i śledzenia dronów wykorzystujące radary, termowizję i nasłuch.
Masowe kontrole obiektów w całym kraju
Od kilku miesięcy trwa proces sprawdzania każdego miejsca mogącego pełnić funkcję schronu. Do 12 września 2025 roku organy ochrony ludności zleciły niemal 4 tysiące sprawdzeń dotychczasowych obiektów. Państwowa Straż Pożarna i Powiatowe Inspektoraty Nadzoru Budowlanego wspólnie przeprowadziły już ponad 2 tysiące wizytacji.
Jak podaje najnowszy komunikat MSWiA z 18 września, PSP stwierdziła dotychczas, iż ponad tysiąc budowli ochronnych może spełniać funkcje ochronne przewidziane w rozporządzeniu. Sprawdzane są nie tylko stare schrony z czasów PRL, ale także kondygnacje podziemne w szkołach, szpitalach, budynkach użyteczności publicznej i obiektach prywatnych.
Program ustala ambitne cele dotyczące pojemności schronów. W miastach miejsca zbiorowej ochrony mają zapewnić schronienie dla co najmniej połowy mieszkańców, w tym 25 procent w budowlach ochronnych. Poza granicami miast dla 25 procent ludności, w tym 15 procent w budowlach ochronnych.
Kontrola NIK z początku 2024 roku wykazała dramatyczny stan polskiej obrony cywilnej – na miejsce w schronach może liczyć niecałe 4 procent mieszkańców, obrona cywilna praktycznie nie istnieje, a obywatele nie wiedzą gdzie szukać bezpiecznego miejsca w razie zagrożenia.
Szkoły „tysiąclatki” staną się schronami
Priorytetem są remonty schronów i ukryć pod szkołami z lat 60., zwanymi „tysiąclatkami” – budowanymi z okazji tysiąclecia państwa polskiego. Te charakterystyczne budynki mają w piwnicach schrony zaprojektowane w czasach zimnej wojny. Większość wymaga gruntownej modernizacji – wymiany instalacji, poprawy wentylacji, dostosowania do współczesnych norm przeciwpożarowych i sanitarnych.
Program przewiduje szczodre finansowanie przygotowań. Zgodnie z ustawą o ochronie ludności, organy na wniosek właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego przekazują im dotacje celowe na organizowanie miejsc doraźnego schronienia. Dotacja może sięgać choćby 100 procent kosztów inwestycji – to oznacza, iż państwo może w pełni sfinansować dostosowanie obiektów do wymagań ochronnych.
Warszawa jest zdecydowanym liderem pod względem pojemności miejsc doraźnego schronienia – może pomieścić ponad 9 milionów osób. Kolejne to Kraków, Wrocław, Lublin, Poznań i Łódź, gdzie każde miasto dysponuje obiektami mogącymi pomieścić ponad milion osób.
Lądowiska przy szpitalach i autobusy dla rannych
Szczególną uwagę poświęcono przygotowaniu infrastruktury medycznej. Program obejmuje budowę lądowisk przy szpitalach dla wojskowych śmigłowców ewakuacyjnych oraz zakup autobusów przystosowanych do przewozu rannych.
Ministerstwo Zdrowia na ratownictwo medyczne i Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w 2025 roku wyda 5,19 miliarda złotych, a w 2026 roku 5,59 miliarda złotych. Służby ratownicze zostaną doposażone w sprzęt do dekontaminacji ludzi, zwierząt, obiektów i infrastruktury, a także środki ochrony osobistej przed skażeniami chemicznymi, biologicznymi, radiacyjnymi i nuklearnymi.
MSWiA przygotowuje także aplikację na telefony, dzięki której w razie zagrożenia będzie można sprawdzić, gdzie w okolicy znajdują się schrony i miejsca schronienia. Lista schronów jest już dostępna w formie interaktywnej mapy na stronie internetowej, niedługo powstanie mobilna aplikacja.
Korpus Obrony Cywilnej i magazyny strategiczne
Program wykracza poza same schrony. Przewiduje utworzenie wyspecjalizowanego Korpusu Obrony Cywilnej wraz z krajową rezerwą kadrową. Ma to być formacja przygotowana do działań w sytuacjach kryzysowych i podczas konfliktu zbrojnego.
Planowana jest budowa i doposażenie magazynów ze sprzętem i zapasami na wypadek katastrof lub konfliktu zbrojnego. Obejmuje to zakup zapasów żywności, wody, środków opatrunkowych, sprzętu sanitarnego i medycznego oraz zapewnienie ciągłości dostaw energii, paliw, łączności i transportu.
Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych na te cele w 2025 roku wyda 601 milionów złotych, a rok później 662 miliony złotych.
