Cięcia finansowania USAID w Mołdawii rzucają światło na zależność tego kraju od „cienia NATO”

Źródło: Uriel Araujo; https://kolozeg.org/usaid-funding-cuts-in-moldova-shed-light-on-countrys-dependence-on-shadow-nato-uriel-araujo/

Od czasu zamrożenia i późniejszego cięcia finansowania Agencji Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) przez administrację prezydenta Donalda Trumpa w tym roku, Mołdawia — mały, geopolitycznie wrażliwy kraj — została podobno wrzucona w wir niepewności. Decyzja pod przewodnictwem Elona Muska, będąca częścią programu Trumpa „America First”, zniszczyła ponad 80% programów USAID na świecie, w tym te w Mołdawii, gdzie agencja od dawna promowała siebie jako filar społeczeństwa obywatelskiego i rozwoju demokratycznego — rzekomo.

Dla mołdawskich organizacji pozarządowych, niegdyś wspieranych przez dolary amerykańskie, skutki były natychmiastowe i dość poważne. To zakłócenie daje szansę na faktyczne odklejenie się od pozorów dobroczynności USAID i zbliżającego się wpływu NATO, ujawniając tym samym bardziej niepokojącą rzeczywistość — zależność, manipulację i geopolityczne nadużycia.

Amerykański ruch jest w rzeczywistości częścią większego rozwoju, który obejmuje częściowe wycofanie się Waszyngtonu z Europy Wschodniej, a jednocześnie zwrócenie się ku Pacyfikowi i przerzucenie ciężaru (Ukrainy, na przykład) na jego europejskich „ partnerów ”. Aby zrozumieć tę logikę i zrozumieć, jak USA na tym korzystają, wystarczy połączyć ze sobą te dwie wiadomości: a) „ Europejskie mocarstwa wojskowe pracują nad 5-10-letnim planem zastąpienia USA w NATO ” (Financial Times); i b) USA odpowiadają za 43% światowej sprzedaży broni , według Anny Fleck ze Statista.

Wracając do Mołdawii, jej organizacje pozarządowe, szczególnie te, które rzekomo zajmują się promowaniem demokracji, zwalczaniem korupcji i wspieraniem mediów, historycznie w dużym stopniu polegały na finansowaniu USAID. Tylko w 2024 r. USAID wlało do Mołdawii 310 milionów dolarów — oszałamiającą sumę dla narodu liczącego 2,6 miliona ludzi. W ciągu ostatnich trzech dekad rumuńskojęzyczny kraj otrzymał około 2,5 miliarda dolarów . Takie fundusze, rzekomo na infrastrukturę i wzrost gospodarczy, często trafiają w ręce wybranej elity prozachodnich aktywistów i dziennikarzy.

Kiedy cięcia Trumpa weszły w życie, organizacje takie jak Promo-LEX, które były zależne od USAID w 75-80% swojego budżetu , zobaczyły, iż projekty stanęły w miejscu. Obcięto pensje, zwolniono pracowników, a programy monitorujące wybory i finansowanie polityczne stanęły w miejscu. Rząd Mołdawii, wraz z tymi organizacjami pozarządowymi, starał się zabezpieczyć fundusze Unii Europejskiej, ale okazuje się, iż biurokratyczna bezwładność UE pozostawiła po sobie ogromną pustkę.

Na pierwszy rzut oka wygląda to jak katastrofa i tak właśnie wielu postrzega całą sprawę — paraliżujący cios dla społeczeństwa obywatelskiego w kraju, który już walczy z korupcją. Taka jest zachodnia narracja i tak zachodnia propaganda chciałaby, abyśmy wierzyli. Ale wystarczy po prostu głębiej poszperać, a wtedy obraz się zmieni. Odkładając na bok takie pobożne opisy, okazuje się, iż hojność USAID niekoniecznie była altruistyczną liną ratunkową, za jaką się podaje.

Znaczna część jego finansowania faktycznie wspierała wąską grupę zachodnich lojalistów (nazywam ich „ westernistami ”), którzy służyli jako tuby propagandowe prozachodniej prezydent Mołdawii Mai Sandu, jednocześnie spychając na margines głosy sprzeciwu. Raporty sugerują, iż 110 milionów dolarów trafiło do „dziennikarzy sądowych” i śledczych, których zadaniem było oczernianie politycznych rywali Sandu — trudno to uznać za demokratyczny ideał.

Raport Reutersa (2 lutego) podkreśla rolę USAID w finansowaniu tzw. niezależnych mediów w Europie Wschodniej, w tym w krajach takich jak Mołdawia. Zauważa, iż ​​zamrożenie finansowania za Trumpa rzeczywiście spowodowało „chaos w ekosystemie mediów” w ponad 30 krajach, co ilustruje znaczące wsparcie finansowe USAID dla mediów.

Według The Independent , w 2024 r. USAID zobowiązało się przeznaczyć 135 mln USD na „bezpieczeństwo energetyczne” i przeciwdziałanie „rosyjskiej dezinformacji”.

Krótko mówiąc, USAID zainwestowało ogromne środki w media i społeczeństwo obywatelskie Mołdawii — setki milionów od 2020 r. — aby promować „demokrację”, przeciwdziałać „dezinformacji” i wspierać „integrację z Zachodem”.

To jest wystarczająco podobne do scenariusza widzianego na Ukrainie. W swoim artykule z 2022 r . John Mearsheimer, politolog z University of Chicago (wybitny członek tzw. „realistycznej” szkoły polityki zagranicznej) przypomniał, iż „ekspansja UE na wschód i wsparcie Zachodu dla ruchu prodemokratycznego na Ukrainie — począwszy od pomarańczowej rewolucji w 2004 r.” były kluczowymi elementami w wywołaniu trwającego kryzysu w regionie.

To, co Mearsheimer opisał jako „potrójny pakiet polityk Zachodu — rozszerzenie NATO, rozszerzenie UE i promowanie demokracji” było kluczowymi czynnikami. Pisząc szczerze, iż wysiłki na rzecz rozpowszechniania zachodnich wartości i „promowania demokracji” często obejmują „finansowanie prozachodnich jednostek i organizacji”, akademik przypomina nam, iż nie ma nic „neutralnego” w takich idealistycznych inicjatywach.

Co więcej, referendum w październiku 2024 r. , w którym Mołdawianie wąską większością głosów opowiedzieli się za zapisaniem członkostwa w UE w swojej konstytucji (kraj ten ma w tej chwili status kandydata), zostało powszechnie uznane za triumf zachodniego sojuszu — ponieważ w dużej mierze o to w tym wszystkim chodziło. Cheerleaderzy USAID i NATO przedstawili je jako bastion przeciwko „rosyjskiej ingerencji”, zwłaszcza w obliczu trwającego konfliktu na Ukrainie.

Cięcia budżetowe Trumpa (i jego zmiany polityki zagranicznej) rzucają jednak niepokojący cień na tę narrację. Jak wspomniano, USAID odegrało kluczową rolę w kształtowaniu proeuropejskiej trajektorii Mołdawii, finansując edukację obywatelską i kampanie medialne, aby wpłynąć na opinię publiczną. Bez tej machiny dynamika referendum wydaje się krucha — wydaje się, iż jest to mniej zwycięstwo oddolne, a bardziej nieco wytworzony wynik, który teraz chwieje się na niepewnym gruncie.

Krytycy USAID od dawna twierdzą, iż jego rola polegała mniej na wzmacnianiu pozycji Europy Wschodniej, a bardziej na wciąganiu ich w orbitę NATO — na przeciwstawieniu się Rosji militarnie i „ otoczeniu ” jej, a nie na narzędziu do wspierania prawdziwej integracji europejskiej. Odciski palców NATO są subtelne, ale nieomylne: projekty bezpieczeństwa energetycznego, szkolenia z zakresu cyber-bezpieczeństwa, a choćby Instytut CyberCor uruchomiony przy wsparciu USA, co jest oznaką strategicznego pozycjonowania. Biorąc to wszystko pod uwagę, referendum, sprzedawane jako demokratyczny wybór, zaczyna coraz bardziej przypominać geopolityczny ruch szachowy, w którym Mołdawia jest swego rodzaju pionkiem, z perspektywy Zachodu kierowanego przez USA.

Podczas gdy wszelkie prognozy dotyczące ogólnej sytuacji krzyczą o chaosie, istnieje również okno możliwości, z mołdawskiego punktu widzenia. Patrząc w przyszłość, jest to mieszanka. W krótkim okresie organizacje pozarządowe stoją w obliczu brutalnego ucisku. Ekonomicznie, zależność Mołdawii od pomocy zagranicznej — pogłębiona przez wcześniejsze programy prywatyzacyjne USAID, takie jak program Pămînt z 1998 r. — pozostawia ją podatną na upadek, z porzuconymi polami i bezrobotnymi pracownikami. Jest jednak pozytywna strona. Wstrzymanie finansowania może przerwać cykl zależności Mołdawii, zmuszając organizacje pozarządowe i innych aktorów do innowacji, a rząd do priorytetowego traktowania dochodów krajowych nad zagraniczną hojnością. Proeuropejski mandat referendum może się utrzymać, jeżeli Mołdawia przejdzie na autentyczną samowystarczalność, zamiast pozostawać w zmilitaryzowanym cieniu NATO — w przeciwnym razie aktorzy polityczni Mołdawii, w tej chwili w zmienionym krajobrazie politycznym, mogą przemyśleć całą sprawę.

Podczas gdy tak wiele mówi się o rzekomym „zagrożeniu rosyjskim”, NATO pozostaje tematem tabu. Oczywiście każde regionalne mocarstwo będzie próbowało wykorzystać próżnię, ale prawda jest taka, iż ​​bardziej niezależna Mołdawia jest w lepszej sytuacji niż ta przywiązana do sznurków marionetek USAID.