Rosyjskie podmioty energetyczne mierzą się z problemami finansowymi, co budzi wątpliwości, czy Rosatom — rosyjska agencja energetyki jądrowej — będzie w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań dotyczących budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Kazachstanie. Kłopoty finansowe już doprowadziły do tego, iż inna rosyjska firma kontrolowana przez państwo, Inter RAO, straciła szansę na budowę trzech elektrowni cieplnych w Kazachstanie.
30 lipca podczas wystąpienia przed Rosyjską Państwową Komisją ds. Energetyki Andriej Pietrow, czołowy urzędnik Rosatomu, otwarcie przyznał, iż Rosatom ubiega się o wsparcie rządowe. Firma dysponuje środkami na dokończenie bieżących prac, ale do 2027 roku będzie potrzebowała zastrzyku finansowego na realizację nowych projektów. Urzędnicy Rosatomu byli dość powściągliwi w określaniu, jakiego dokładnie rodzaju wsparcia się domagają i unikali podawania konkretnej kwoty. Na przykład, według materiału opublikowanego przez agencję informacyjną Interfax, szef Rosatomu, Aleksiej Lichaczow, oświadczył niedawno, iż podmiot ubiega się o zapewnienie specjalnych środków od rządu.
W 2024 roku przedstawiciel Rosatomu, odnosząc się do programu rozwoju pływających elektrowni jądrowych, wskazał, iż Rosatom ma ograniczone możliwości finansowania ze względu na międzynarodowe sankcje i potrzebuje dotowanych przez państwo niskooprocentowanych pożyczek, aby utrzymać pozycję lidera w branży w kilku obszarach. Rosatom posiada w tej chwili około 50-procentowy udział w światowym rynku energetyki jądrowej, a jego działalność obejmuje choćby kilka państw członkowskich NATO, takich jak Turcja i Węgry. „Jedynym sposobem na utrzymanie pozycji lidera w dziedzinie tego produktu [pływających elektrowni jądrowych] pozostało większe dotowanie eksportu niż dotychczas” – mówił w 2024 roku Władimir Aptekariew, czołowy urzędnik spółki zależnej Rosatomu, Atomenergomash JSC.
Rząd rosyjski, biorąc pod uwagę ogromne obciążenie budżetu państwa wynikające z działań wojennych na Ukrainie, jak dotąd odrzuca prośby firm energetycznych o zwiększenie wsparcia. Przedstawiciele Rosatomu przyznali, iż brak pomocy utrudnia budowę nowych typów bloków cieplnych i jądrowych, znanych jako bloki Szelf-M i Jelena-AM. Kryzys finansowy rządu rosyjskiego wydaje się być przyczyną opóźnień w budowie trzech planowanych kazachskich elektrowni cieplnych w pobliżu Kokszetau, Semej i Ust-Kamienogorska. Inter RAO podpisało kontrakt na budowę tych elektrowni o szacowanym koszcie około 2,7 miliarda dolarów, z finansowaniem ze strony rosyjskich instytucji państwowych. Środki te jednak nigdy nie zostały uruchomione. 31 lipca wicepremier Kazachstanu Roman Sklar potwierdził, iż Kazachstan rezygnuje z kontraktu z Inter RAO, dodając, iż zbuduje elektrownie samodzielnie.
Decyzja rządu Kazachstanu o rezygnacji z projektu realizowanego przez Inter RAO natychmiast rodzi pytania o los umowy Rosatomu na budowę pierwszej elektrowni jądrowej . Kiedy w czerwcu Agencja Energii Atomowej Kazachstanu (AEAK) ogłosiła, iż Rosatom będzie przewodził konsorcjum budującemu elektrownię nad brzegiem jeziora Bałchasz, wskazała, iż umowa jest uzależniona od zdolności rosyjskiego podmiotu do zapewnienia finansowania.
W tym samym czasie, w czerwcu, władze Kazachstanu niespodziewanie ogłosiły, iż przyznają chińskiej Narodowej Korporacji Jądrowej (CNNC) kontrakt na budowę drugiej elektrowni jądrowej. Eksperci uznali wówczas tę informację za sprytny ruch mający na celu zadowolenie dwóch potężnych sąsiadów Kazachstanu, Rosji i Chin. Z perspektywy czasu jednak krok ten można również postrzegać jako zabezpieczenie. 31 lipca Kazachstan de facto wyraził wotum nieufności wobec Rosatomu w kwestii budowy elektrowni jądrowej. Wicepremier Sklar ogłosił, iż CNNC będzie kierować budową trzeciej elektrowni jądrowej w Kazachstanie. Odmówił ujawnienia szacunkowych kosztów projektów, dodając, iż lokalizacja drugiej i trzeciej elektrowni jądrowej nie została jeszcze ustalona. Mimo to wydaje się, iż Kazachstan ma już gotowy plan awaryjny na wypadek niepowodzenia umowy z Rosatomem.
Źródło: Eurasianet
Opracowanie BIS – Biuletyn Informacyjny Studium
