W kilku poprzednich wydaniach Wolnej Drogi przedstawiliśmy postać Wojciecha Jaruzelskiego. Jako, iż niejako jego dopełnieniem w polskich władzach był Czesław Kiszczak to również przyszła pora i na tę personę. Czesław urodził się w Roczynach koło Andrychowa. Jego ojciec pracował jako hutnik, choć nie był nim z zawodu. W 1935 r. stracił pracę w hucie „Guidotto” w Chropaczowie k. Katowic. Wedle relacji syna za prowadzoną działalność komunistyczną. W latach powojennych Kiszczak podawał, iż jego rodzice podczas okupacji zostali wywiezieni na roboty przymusowe. W 1939 Czesław Kiszczak ukończył siedmioklasową szkołę powszechną. Następnie rozpoczął naukę w gimnazjum w Kętach, ale nie ukończył pierwszej klasy ze względu na wybuch wojny. W czerwcu 1941 r. znalazł się na robotach przymusowych we Wrocławiu. Wczesną wiosną 1943 r. skierowano go na wschód do prowizorycznego obozu na Pustyni Błędowskiej. Stamtąd skierowano go do pracy w kopalni w Miechowicach. Uciekł z kopalni w rodzinne strony. Przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa, gdzie w Krakowie – jak twierdził po latach – starał się nawiązać kontakt z podziemiem. Został ujęty w łapance, a następnie wysłano go do Wiednia, do pracy na kolei. Tam zetknął się z komunistami austriackimi i miał działać w ruchu konspiracyjnym. Po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej był organizatorem milicji ludowej.
W maju 1945 wrócił do Roczyn i zapisał się do Polskiej Partii Robotniczej. W 1945 r. ukończył w Łodzi Centralną Szkołę Partyjną PPR. Skierowany został do wojska, od razu jako oficer, ale stamtąd usunięto go z pracy partyjnej ze względu na zbyt młody wiek i brak doświadczenia. Został przeniesiony przez PPR do działającego w obszarze kontrwywiadu wojskowego Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego. W latach 1946–1947 był pracownikiem Polskiej Misji Wojskowej w Londynie, gdzie zajmował się rozpracowywaniem środowiska żołnierzy Władysława Andersa.
Od 1951 r. był szefem Wydziału Informacji 18. Dywizji Piechoty w Ełku. W czasie czystek w wojsku złożył Szefowi GZI MON raport obciążający m.in. Wacława Komara, Stanisława Flatę i Józefa Kuropieskę. W 1953 r. został zwolniony z kontrwywiadu wojskowego i skierowany do Departamentu Kadr MON z wnioskiem o zwolnienie do rezerwy. Dzięki pułkownikowi Jerzemu Dobrowolskiemu trafił w 1954 r. do jednego z wydziałów w Departamencie Finansów MON. W 1957 r. rozpoczął służbę wojskową w Wojskowej Służbie Wewnętrznej, w strukturach której do 1965 r.był szefem zarządu WSW Marynarki Wojennej, a później Szefem Zarządu WSW Śląskiego Okręgu Wojskowego. W 1967 r. został Zastępcą Szefa WSW. Ukończył kurs operacyjno-strategiczny w Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Związku Radzieckiego. W 1968 r. odznaczony Orderem Wojny Ojczyźnianej I stopnia. Od stycznia 1973 r. był szefem Zarządu II SGWP. W 1978 r. mianowany został zastępcą szefa SGWP. Rok później został szefem Wojskowej Służby Wewnętrznej. Trzy lata później przeszedł do MSW na stanowisko ministra. Był bliskim współpracownikiem gen. Jaruzelskiego. Członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, brał udział w organizowaniu stanu wojennego w latach 1981–1983. Jego opinia zadecydowała o zwolnieniu Lecha Wałęsy z internowania i ponownym zatrudnieniu go w Stoczni Gdańskiej.
Na VIII Zjeździe PZPR został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR, a na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR w lipcu 1981 – członkiem Komitetu Centralnego. Od lutego 1982 zastępca członka, a od lipca 1986 członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR.
Był gospodarzem i uczestnikiem rozmów w Magdalence, uczestniczył w pracach Okrągłego Stołu. Desygnowany na premiera w lipcu 1989, nie zdołał utworzyć rządu. W rządzie Tadeusza Mazowieckiego otrzymał funkcję wicepremiera od 12 września 1989. Wówczas został przewodniczącym Komitetu Koordynacyjnego Rady Ministrów do Spraw Przestrzegania Prawa powołanego 25 września 1989. Według Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej pracującej do 1994, Czesław Kiszczak wraz z Wojciechem Jaruzelskim mieli w 1989 wydać polecenie zniszczenia stenogramów posiedzeń KC PZPR.
6 lipca 1990 wycofał się z życia politycznego, przekazując MSW Krzysztofowi Kozłowskiemu.
Krzysztof Drozdowski
