To już czwarta część opisująca życiorys Wojciecha Jaruzelskiego na naszych łamach. W niniejszej części zajmiemy się przedstawieniem tego okresu, za pomocą którego Jaruzelski najbardziej wpisał się w polską historię, jednocześnie całkowicie negatywnie.
Po rozpoczęciu strajków inicjowanych przez działaczy „Solidarności”, do których doszło w lipcu i sierpniu 1980 r.,Wojciech Jaruzelski jako członek Biura Politycznego wszedł w skład specjalnej kilkuosobowej komisji utworzonej wewnątrz PZPR, która miała zaproponować zmiany w składzie władz partii.
W połowie sierpnia Edward Gierek zaproponował jego kandydaturę jako odpowiednią na swojego następcę na stanowisku I sekretarza KC PZPR. Generał odmówił, argumentując, iż w czasie, gdy społeczeństwo oczekuje zmian w kierunku demokratyzacji, wybór wojskowego na tę funkcję mógłby zostać odczytany jako symbol zanegowania tej tendencji. Jego kandydatura na funkcję I sekretarza została ponownie wysunięta po odejściu ze stanowiska Edwarda Gierka we wrześniu 1980 r. Generał ponownie odmówił. Jednocześnie poparł kandydaturę Stanisława Kani, który konsultował z generałem wszystkie wystąpienia publiczne i posunięcia kadrowe.
W sierpniu 1980 r. Jaruzelski w ramach prac Komitetu Obrony Kraju i Sztabu Generalnego Wojska Polskiego rozpoczął prace studyjne nad wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce. 12 listopada 1980 r. ujawnił na posiedzeniu KOK-u, iż przygotowany został zestaw niezbędnych aktów prawnych dotyczących stanu wojennego.
1 grudnia władze Związku Radzieckiego przekazały polskim wojskowym plany wkroczenia wojsk radzieckich do Polski w ramach ćwiczeń Sojuz 81. Gotowość operacyjną do przekroczenia granicy wyznaczono na 8 grudnia.
11 lutego 1981 r. gen. Jaruzelski objął stanowisko Prezesa Rady Ministrów. Nominacja ta nastąpiła pod osobistym naciskiem ze strony ówczesnego I sekretarza PZPR Stanisława Kani przy rzekomej niechęci gen. Jaruzelskiego. Na IV plenum KC PZPR obradującym w dniach 16–18 października, po ustąpieniu Stanisława Kani, Wojciech Jaruzelski został I sekretarzem KC PZPR. Otrzymał, w głosowaniu tajnym, 180 głosów za i 4 przeciw.
5 grudnia na szczycie państw Układu Warszawskiego w Moskwie gen. Wojciech Jaruzelski przedstawił koncepcję samodzielnego zlikwidowania „Solidarności” i opozycji, gdy tylko wystąpią pierwsze oznaki wyczerpania społeczeństwa. 13 grudnia 1981 r. wprowadził w Polsce stan wojenny i stanął na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON). Pozostawał na tym stanowisku do 21 lipca 1983 r.
Wzmocnienie pozycji politycznej gen. Jaruzelskiego w wyniku stanu wojennego posłużyło mu do wprowadzenia polityki kadrowej „cięcia po skrzydłach”, polegającej na odsuwaniu od władzy w PZPR przedstawicieli skrajnych frakcji: liberalnej i dogmatycznej. Jednocześnie rozpoczął się stopniowy proces utraty wpływów przez działaczy inspirowanych przez czynniki radzieckie.
W stanie wojennym rząd gen. Jaruzelskiego zrealizował wiele reform instytucjonalnych. Powołano wówczas Trybunał Stanu, uchwalono nową ustawę o szkolnictwie wyższym rozszerzającą samodzielność uczelni, wprowadzono samorząd radców prawnych, a także wprowadzono w życie nową ustawę o radach narodowych i samorządzie terytorialnym, przywracając pojęcie samorządu terytorialnego mimo sprzeciwów zwolenników teorii jednolitości władzy państwowej.
Nie zdecydował się na realizację koncepcji jednego ze swoich najbliższych współpracowników Mieczysława Rakowskiego – rozwiązania PZPR lub jej zawieszenia na czas trwania stanu wojennego. Na początku lutego 1982 r. zwołał posiedzenie KC PZPR, gdzie rzucił hasło: „Partia ta sama, ale nie taka sama”.
W lutym 1992 Sejm r. przeważającą liczbą głosów podjął uchwałę, w której uznał decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego za sprzeczną z konstytucją PRL. Powołano specjalną komisję do przesłuchania ówczesnych członków Rady Państwa, po roku parlament został jednak rozwiązany, a przejmujące wówczas władzę Sojusz Lewicy Demokratycznej i Polskie Stronnictwo Ludowe zrezygnowały z kontynuacji śledztwa parlamentarnego. Jaruzelskiego doceniono, zapraszając go na pierwsze posiedzenie Sejmu II kadencji.
W 1996 r. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, gromadząca dokumenty dotyczące stanu wojennego, uznała, iż wprowadzenie stanu wojennego było „wyższą koniecznością”, Sejm umorzył postępowanie wobec Jaruzelskiego, podzielając opinię tej komisji.
Krzysztof Drozdowski
(Fot. Wojciech Jaruzelski, 13 grudnia 1981 r.; źródło: domena publiczna)
