W mrocznej i niepewnej rzeczywistości Polski lat 80., w okresie stanu wojennego i narodowej apatii, sześciu malarzy z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych znalazło własny język artystycznej ekspresji.
Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Pawlak, Marek Sobczyk i Ryszard Woźniak, tworzący razem jako GRUPPA, stali się jednym z najbardziej charyzmatycznych i wyrazistych głosów swojego pokolenia w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Ich sztuka była rozdzierająco szczerą i zuchwałą reakcją na otaczający ich świat – na kapitulację cywilnej odwagi i absurd codzienności PRL-u. Wystawa w Spectra Art Space prezentuje dzieła powstałe właśnie w tym kluczowym dla artystów okresie, pozwalając zrozumieć fenomen ich legendarnej już formacji.
Sztuka osobista
Członkowie GRUPPY świadomie zbuntowali się przeciwko dominującej estetyce minimalizmu. W zamian zaproponowali malarstwo gwałtowne, emocjonalne, przesycone intensywnym kolorem, ale też ironią i groteską. Ich obrazy były wizualnymi manifestami, tworzonymi w duchu „sztuki osobistej”, a jednocześnie głęboko zanurzonymi w społecznym doświadczeniu rówieśników.
Swoją działalność rozszerzali o performatywne formy wyrazu, takie jak odczyty manifestów czy improwizowane happeningi. Dzięki wspólnym kodom kulturowym – fascynacjom literackim, muzycznym czy filozoficznym – ich sztuka była komunikatywna i czytelna, stając się doświadczeniem tożsamościowym dla wielu Polaków. Jak wspominał po latach Jarosław Modzelewski, GRUPPA była miejscem, w którym spotykali się ich idole – Gombrowicz, Malewicz czy Wróblewski, a emocjonalne „głosy z zaświatów” silnie naznaczyły ich twórczość.
"Sztuka musi działać!"
Duchowym patronem formacji był Andrzej Wróblewski, a jego hasło „Sztuka musi działać!” stało się dla członków GRUPPY imperatywem i cennym narzędziem reakcji na rzeczywistość. Prezentowane na wystawie prace doskonale ilustrują tę postawę.
Znajdziemy tu jedno z najbardziej emblematycznych dzieł Marka Sobczyka, monumentalne płótno „Gdzie się jeszcze w Polsce biją” z 1989 roku, które w symboliczny sposób obnaża absurd przemocy u progu transformacji ustrojowej. W szczególny sposób wybrzmiewa „Mon Cheri Bolshevique” Pawła Kowalewskiego z 1984 roku, dzieło pełne ironii i przestrogi, osadzone w tragicznym paradoksie relacji polsko-rosyjskich.
Obok nich zobaczymy pełne energii i ostrego humoru gwasze Ryszarda Grzyba oraz monumentalny „Sen z bronią” Jarosława Modzelewskiego, gdzie postać w czerwonym garniturze z pistoletem zasłaniającym twarz przywołuje ducha odindywidualizowanych figur z „Rozstrzelań” Wróblewskiego.
Z kolei w „Budowniczym” Ryszarda Woźniaka odnajdziemy figurę człowieka „do góry nogami”, być może uczestnika budowy systemu, którego sensu nie rozumie. Dopełnieniem jest egzystencjalny manifest Włodzimierza Pawlaka, „Chwila, w której człowiek i pies czują ten sam ból istnienia”, gdzie kontury głów namalowane czarną, ociekającą farbą nawiązują do brutalnej estetyki PRL-owskiej cenzury.
Mapa lęków i nadziei Polaków
Wystawa w Spectra Art Space to nie tylko prezentacja dzieł o niepodważalnej pozycji w polskiej historii sztuki. To również efekt wieloletniej pasji kolekcjonerskiej Anny i Jerzego Staraków, którzy od ponad piętnastu lat konsekwentnie budują reprezentacyjny obraz tożsamości pokolenia artystów GRUPPY. Jest to także ponowne spotkanie artystów z kuratorką Anią Muszyńską, z którą współpracowali już w 2002 roku przy legendarnej wystawie w Galerii Program.
Malarstwo GRUPPY, które na chwilę przed upadkiem muru berlińskiego uchwyciło emocjonalną mapę lęków i nadziei Polaków, pozostaje niezwykle aktualne.
Wystawa będzie dostępna dla publiczności do 12 października 2025 roku w siedzibie Fundacji przy ulicy Bobrowieckiej 6. Jest otwarta codziennie, a w środy w wydłużonych godzinach, przy czym wstęp jest wolny.
Więcej informacji na stronie >>
