Międzynarodowe Tournée Władimira Putina

ine.org.pl 4 miesięcy temu

Zdjęcie: Chińska polityka energetyczna (32)

Analiza w skrócie

W maju 2024 Władimir Putin odbył trzy podróże zagraniczne: do Chin, Białorusi i Uzbekistanu. W czerwcu odwiedził Koreę Północną oraz Wietnam.
„Tournée” rosyjskiego prezydenta miało podkreślić wagę relacji Rosji z poszczególnymi krajami. Dla Moskwy spotkania w Mińsku oraz Taszkiencie sygnalizują zaangażowanie Federacji Rosyjskiej w Europie Wschodniej i Azji Środkowej. Dla Rosjan to obszar tzw. „bliskiej zagranicy”.
Od 2022 r. W. Putin ogranicza wizyty zagraniczne do państw, które: 1. nie uznały decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze o aresztowaniu rosyjskiego prezydenta oraz 2. nie przyłączyły się do zachodnich sankcji.

W. Putin w Pekinie. 16-17 maja 2024 r.

Celem pierwszej podróży zagranicznej Władimira Putina po zaprzysiężeniu 7 maja br. był Pekin. Chiny zaczęły stawać się kluczowym partnerem dla Moskwy od ochłodzenia relacji rosyjskich z zachodem w 2014 r.. Ostatnia dekada stosunków rosyjsko-chińskich upłynęła pod znakiem budowania osi Moskwa-Pekin, którą skierowano przeciwko amerykańskiej hegemonii.

W czasie wizyty rosyjskiego prezydenta podpisano szereg umów dotyczących sfery gospodarczej czy politycznej. Jednocześnie w toku wspólnych rozmów nie wypracowano konsensu w sprawie gazociągu Siła Syberii 2. Budowa „drugiej syberyjskiej siły” dzieli Moskwę oraz Pekin. Do Chin mógłby nim popłynąć gaz z pól gazowych na zachodzie Rosji, który wcześniej trafiał do odbiorców w Unii Europejskiej. Dodatkowy szlak dostaw gazu do Chin poprawiłby sytuację ekonomiczną Gazpromu, który w tej chwili przesyła gaz do Państwa Środka rurociągiem Siła Syberii. Z kolei Pekin stawia na dywersyfikację źródeł dostaw gazu (m.in. z Turkmenistanu). Zapowiada też zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w tzw. miksie energetycznym.

W sferze stosunków międzynarodowych wizyta W.Putina miała dwojakie znaczenie. Z perspektywy Federacji Rosyjskiej kolejne spotkanie z Xi Jinpingiem ma kierować jasny sygnał na potrzeby zewnętrzne, jak i wewnętrze.

Pogłębiającą się izolacja Federacji Rosyjskiej powoduje, iż chińsko-rosyjska kooperacja ma nie tylko legitymizować działania W. Putina na arenie międzynarodowej. Podkreśla też, iż Rosja nie jest osamotniona w konfrontacji z zachodem.

Jednocześnie strona chińska już wcześniej sygnalizowała brak zaangażowania we wspieranie militarne Rosji. Podkreślała, iż jej działania mają na celu ustabilizowanie sytuacji na Ukrainie. Przykładem jest chociażby opublikowany przed rokiem „chiński plan pokojowy”.

Z komunikatów po spotkaniu Władimira Putina i Xi Jinpinga płynął jasny przekaz: działania Stanów Zjednoczonych destabilizują sytuację w rejonie Indo-Pacyfiku[1].

Można zatem domniemywać, iż w najbliższym czasie dojdzie do dalszego pogłębiania się relacji Rosji i ChRL. Pekinu widzi w Rosji ważnego (choć nie najważniejszego) partnera gospodarczego. Jej działania odciągają uwagę Stanów Zjednoczonych od regionu Pacyfiku. Jednocześnie Chiny konsekwentnie podkreślają swoją neutralność i chęć wypracowania pokojowego rozwiązania sytuacji na Ukrainie. To poprawia pozycję Pekinu w relacjach z Unią Europejską. Pod znakiem zapytania stoi jednak jak długo Chinom uda się prowadzić tę politykę.

Białoruś, 24-25 maja 2024 r.

Po powrocie z Pekinu Władimir Putin udał się do Mińska. Dwudniowa wizyta rosyjskiego prezydenta na Białorusi upłynęła głównie pod znakiem rozmów o współpracy wojskowej obu państw. Jej kluczowym elementem mają być zapowiedziane ćwiczenia związane z użyciem taktycznej broni nuklearnej.

Obecność rosyjskiej broni jądrowej na Białorusi stanowi jeden z kluczowych elementów nacisku Rosji na państwa NATO. Jednocześnie zapowiedzi wspólnych rosyjsko-białoruskich ćwiczeń z użyciem broni nuklearnej odpowiadają na deklaracje prezydenta Emmanuela Macrona, który chciałby włączenia francuskiego arsenału nuklearnego w koncepcje europejskiej obronny[2].

Dla Rosji, Białoruś jest kluczowym sojusznikiem wśród państw b. ZSRR. W czasie konfliktu na Ukrainie Federacja Rosyjska aktywnie wykorzystuje terytorium Białorusi w formie zaplecza logistycznego oraz jako swoistą „bazę rakietową”. Mińsk był jednym z najbliższych partnerów dla Moskwy na długo przed 2022 r. Rosja uznawała, iż tzw. ZBiR (Związku Białorusi i Rosji) oraz A. Łukaszenka u władzy to forma zabezpieczenia rosyjskich interesów w tej części Europy. O głębokiej zależności Białorusi od Rosji świadczy m.in. fakt, iż w czasie antyrządowych protestów latem 2020 r. to Federacja Rosyjska pomogła Łukaszence utrzymać władzę.

Uzbekistan, 26-28 maja 2024 r.

Prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew spotkał się z Władimirem Putinem podczas pierwszej bezpośredniej wizyty rosyjskiego prezydenta w Uzbekistanie po 24 lutego 2022 r. Poprzednim razem W. Putin gościł w Taszkiencie we wrześniu 2022 r. na szczycie Szanghajskiej Organizacji Współpracy.

Uzbekistan to obok Kazachstanu jedno z kluczowych państw w poradzieckiej Azji Środkowej. Z perspektywy Moskwy, Taszkient miał ambiwalentny stosunek do wojny na Ukrainie. W lutym oraz marcu 2022 r. członkowie uzbeckiego rządu podkreślali, iż Uzbekistan nie uznaje istnienia quasi republik na terenie Ukrainy. Twierdzili, iż konflikt rosyjsko-ukraiński należy rozwiązać w ramach prawa międzynarodowego[3]. Istotne jest, iż Uzbekistan nie jest członkiem organizacji międzynarodowych takich jak Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ) czy Euroazjatycka Unii Gospodarcza (EUG), które zrzeszają państwa byłego Związku Radzieckiego pod kierownictwem Moskwy. Uzbekistan prowadzi wielowektorową politykę międzynarodową, w której szuka balansu między Chinami, UE, a Rosją.

Wizytę W. Putina w Taszkiencie utrzymano w tonie „przyjaźni i pokoju między oboma państwami”[4]. Jej najważniejszymi punktami były: 1. ogłoszenie budowy elektrowni jądrowej w Uzbekistanie przez rosyjskie przedsiębiorstwa, 2. zwiększenie importu rosyjskiego gazu, 3. utworzenie rosyjsko-uzbeckiej platformy inwestycyjnej.

W przeciwieństwie do wizyty w Mińsku, w Taszkiencie rozmawiano głównie o kwestiach gospodarczych. Z perspektywy izolowanej gospodarczo Rosji, Uzbekistan może stać się platformą do omijania zachodnich sankcji[5],[6] podobnie jak Kirgistan.

W sferze bezpieczeństwa regionalnego poruszono kwestie stabilności Afganistanu, który ma najważniejsze znaczenie dla bezpieczeństwa narodowego Uzbekistanu.

Wizyta W. Putina nie przyniosła jednak nowego otwarcia w stosunkach Rosji z Uzbekistanem, bo wpisała się funkcjonującą dynamikę ich relacji. Malejące znaczenie Moskwy w Azji Środkowej powoduje, iż Taszkient – podobnie jak Astana – chętniej spoglądają na Pekin, który jest jednym z ich głównych partnerów handlowych.

Korea Północna, 18-19 czerwca 2024 r.

To pierwsza wizyta Władimira Putina w Korei Północnej od 24 lat. Nasilenie współpracy Federacji Rosyjskiej i Korei Północnej odnotowano już po 24 lutego 2022 r.. W lipcu 2023 r. północnokoreańskie władze gościły Siergieja Szojgu, ówczesnego ministra obronny FR-. Jego wizyta miała pogłębić współpracę wojskową obu państw. Można założyć, iż tegoroczna wizyta W. Putina również skupiona była na kwestiach stricte militarnych. Korea Północna to obok Iranu jeden z głównych dostawców broni oraz amunicji dla rosyjskich wojsk.

Strona północnokoreańska przyjęła W. Putina z wszelkimi honorami. tonie zabrakło portretów rosyjskiego prezydenta oraz rosyjskich flag wzdłuż ulic na trasie rosyjskiej delegacji.

W relacjach bilateralnych Moskwy i Pjongjangu na pierwsze miejsce wysuwa się kwestia podpisania traktatu o partnerstwie strategicznym. Obie strony zadeklarowały w nim: 1. wzajemną pomoc w razie ataku na któregoś z sygnatariuszy paktu, 2. pomoc napadniętej stronie oraz 3. niezawieranie sojuszu z innymi państwami, które mogą być skierowane w Koreę Północną lub w Federację Rosyjską.[7]

W czasie azjatyckiego tournée rosyjski prezydent zwrócił się także do władz Korei Południowej. Określił ich plany dostarczenia uzbrojenia dla Ukrainy jako nierozważne. Odpowiedzią będzie wsparcie militarne dla sąsiada z północy.

Spotkanie Władimira Putina oraz Kim Dzong Una wpisuje się w widoczną od 2022 r. intensyfikację współpracy między Federacją Rosyjską i Koreą Północną. W polityce zagranicznej oba państwa stawiają na silnie antyzachodnie akcenty. Podpisanie wspólnego traktatu o partnerstwie strategicznym dowodzi, iż oś Moskwa-Pjongjang jest realnym układem geopolitycznym. W poprzednich latach Korea Północna nie była kluczowym partnerem dla Federacji Rosyjskiej. Sytuacja zmieniła się wraz z pogłębiającą się izolacją Rosji na arenie międzynarodowej. Korea Północna stała się jednym z głównych partnerów Rosji w regionie wraz z coraz wyraźniejszym sporem między „wschodem, a zachodem”. Pogłębiona kooperacja FR i KRLD to jasny sygnał dla Tokio i Seulu, iż Rosja stawia na Pjongjang, który uchodzi za główne zagrożenie dla bezpieczeństwa tej części Azji.

Wietnam, 20-21 czerwca 2024 r.

Po dwudniowej wizycie w Korei Północnej rosyjski prezydent udał się do Wietnamu. Relacje Hanoi oraz Moskwy przez lata pozostawały dobre. To spadek po zimnej wojnie, gdy Moskwa była jednym z głównych sojuszników Wietnamu. W. Putin spotkał się z wietnamskim prezydentem To Lamem oraz przewodniczącym Partii Komunistycznej Wietnamu Nguyen Phu Trong. Według rosyjskiego serwisu informacyjnego TASS głównym celem wizyty jest wzmocnienie relacji bilateralnych Hanoi i Moskwy, które dla FR zawsze były priorytetowe.[8]

Państwa podpisały więc szereg umów o pogłębieniu współpracy, głównie w sektorach związanych z edukacją i energetyką. Strona rosyjska określiła rozmowy z Hanoi jako „konstruktywne i utrzymane w atmosferze biznesowej”. Rosja i Wietnam mają pogłębić współpracę w sektorze gazowym oraz infrastrukturalnym. Wskazały też potrzebę zwiększenia udziału walut narodowych w rozliczeniach finansowych oraz operacjach kredytowych. [9]

W polityce zagranicznej Wietnam balansował między Federacją Rosyjską, Stanami Zjednoczonymi i Chinami. W zeszłym roku do Hanoi przyjechali prezydent J. Biden oraz Xi Jinping, co jasno wskazuje na wielowektorowy charakter wietnamskiej polityki zagranicznej. FR jest ważnym partnerem handlowym dla Wietnamu, choć głównie w sferze militarnej. Rosja ma wśród elit i społeczeństwa pozytywny wizerunek, głównie ze względu na historię. W optyce Hanoi równie istotną rolę odgrywają jednak relacje Waszyngtonem.

Wietnam zajmuje neutralne stanowisko w sprawie wojny na Ukrainie, np. odmówił udziału w ostatnim szczycie pokojowym w Szwajcarii.

Federacja Rosyjska uznaje Wietnam za istotny rynek zbytu dla sektora zbrojeniowego. W kontekście izolacji Rosji na arenie międzynarodowej to również jedno z niewielu państw, w których rosyjski prezydent jest mile widziany.

Podsumowanie

Opisane wizyty wpisują się w nurt rosyjskiej polityki zagranicznej po 24 lutego 2022 r. Warto odnotować mocno ograniczoną liczbę państw, które rosyjski prezydent odwiedził w tym czasie. W. Putina gościły państwa b. ZSRR, Chiny oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska. Jest to ściśle związane z izolacją Rosji na arenie międzynarodowej.

Najważniejsze znaczenia ma niewątpliwie spotkanie z Xi Jinpingiem. Nie doszło co prawda do porozumienia w sprawie Siły Syberii 2, ale wybór Chin na pierwszą wizytę zagraniczną po zaprzysiężeniu daje światu jasne przesłanie. Chiny zajęły neutralną pozycję wobec konfliktu na Ukrainie, ale ich wsparcie gospodarcze, szczególnie w tzw. technologiach podwójnego zastosowania, jest dla Moskwy kluczowe. W wielu sferach rosyjskiej gospodarki Chiny skutecznie wypełniły lukę po zachodnich firm Jednocześnie jednak pogłębiająca się gospodarcza zależność Rosji od Chin osłabia pozycję Rosji w nieformalnej osi Pekin-Moskwa. Staje się ona coraz bardziej asymetryczna.

Warto odnotować również dwudniową wizytę rosyjskiego prezydenta w Pjongjangu z uwagi na zawarte porozumienie o strategicznym partnerstwie. Dokument ten cementuje sojusz między państwami. Z rosyjskiej perspektywy ewentualne wsparcie militarne ze strony KRLD jest niezwykle ważne – północnokoreańskie wojska używają poradzieckiego sprzętu lub jego zmodyfikowanych wersji. Użycie broni z północnokoreańskich magazynów nie stanowiłoby dla rosyjskiej armii wielkiego wyzwania logistycznego. Mogłoby zatem znacząco poprawić sytuację na froncie.

Natomiast w świetle działań Chin czy Korei Płn. W. Putin może wysyłać do Zachodu jasny komunikat, iż nie tylko Rosja neguje obecny ład międzynarodowy. Taki przekaz rezonuje również wewnątrz Rosji.

Tymczasem wizyta w Uzbekistanie to jasny sygnał dla regionu, iż Moskwa nie zapomina o Azji Środkowej. To szczególnie ważne w kontekście wizyty E. Macrona w Kazachstanie jesienią 2023 r. czy wizyty Anthony’ego Blinkena w tym samym roku w regionie.

Reasumując, tournée Władimira Putina nie miało stanowić novum w rosyjskiej polityce zagranicznej. Miało potwierdzić aktualność wcześniejszych założeń.

Bibliografia