Kazachstan niedawno zaproponował budowę nowego międzynarodowego gazociągu do Rosji, który przebiegałby przez terytorium Kazachstanu i łączył się z Chinami. Nowy projekt gazociągu okazał się żywotną potrzebą w dostarczaniu zasobów gazu ziemnego do wschodnich regionów Kazachstanu.
Ogólnie rzecz biorąc, proponowany rurociąg ma stać się najszybszą i najkrótszą drogą dostarczania rosyjskiego gazu do Chin przez wschodnie regiony Kazachstanu, chociaż dokładne szczegóły nie zostały jeszcze ujawnione.
W maju 2022 r., Ministerstwo Energetyki Kazachstanu i rosyjski gigant energetyczny Gazprom rozmawiali o gazyfikacji wschodnich i północnych regionów Kazachstanu i zgodzili się zintensyfikować wysiłki w celu rozwiązania najważniejszych aspektów współpracy. Ponadto były minister energetyki Kazachstanu Magzum Mirzagalijew w październiku 2021 roku zasugerował, iż Rosja powinna dostarczać Kazachstanowi gaz na wzajemnie korzystnych warunkach.
Rosyjska gazowa ekspansja na wschód
W rzeczywistości Moskwa podkreśliła swoje przesunięcie na wschód w kierunku azjatyckich rynków energii w wyniku zachodnich sankcji. W 2022 roku eksport rosyjskiego gazu spadł o 25 proc.; jednak Chiny otrzymały bezprecedensowe ilości rosyjskiego gazu rurociągiem Siła Syberii. W ostatnim czasie Chiny zaczęły szukać innych źródeł stabilnych dostaw gazu. Pod tym względem rosyjskie rezerwy gazu są dla Pekinu niezwykle ważne. A tracąc połowę europejskiego rynku, Moskwa jest niezwykle zainteresowana zwiększeniem swojego udziału w chińskim rynku energetycznym.
Relacje między tymi trzema krajami należy jednak rozpatrywać w szerszym kontekście, gdyż Kazachstan leży w centrum kluczowych korytarzy tranzytowych i energetycznych łączących Azję i Europę. W pewnym sensie, związek jest nieco kruchy. Od rozpoczęcia wojny z Ukrainą, Rosja zmniejszyła ilość kazachskiej ropy, którą chce transportować przez swoje terytorium. A w zeszłym roku, w ramach polityki „zero COVID”, Chiny zamknęły granicę z Kazachstanem, co miało negatywny wpływ na dochody handlowe i gospodarkę Kazachstanu.
Pomimo niedawnych wstrząsów regionalnych, Kazachstan pozostaje dość zależny od Rosji w zakresie swoich potrzeb gospodarczych. Według Eurazjatyckiego Banku Rozwoju w ciągu ostatnich pięciu lat rosyjskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Kazachstanie wyniosły około 11,2 mld USD. Dodatkowo miliony obywateli Azji Centralnej, w tym Kazachstanu, pracują jako migranci zarobkowi w Rosji, wysyłając swoje zarobki do domu. I to finansowanie ma pewną wagę w budżetach państw regionu.
Ponadto dostawy energii z Kazachstanu są aktywnie transportowane do Europy przez Rosję. Kazachstan transportuje swoją ropę na rynki światowe głównie rurociągami przechodzącymi przez Rosję. W sumie około 76 procent kazachskiej ropy jest rocznie wysyłane do Europy, co ma najważniejsze znaczenie dla zaspokojenia europejskich potrzeb energetycznych. Astana w oficjalnych wypowiedziach wskazywała, iż udział w inicjatywach kierowanych przez Rosję jest możliwy tylko pod warunkiem poszanowania interesów i suwerenności Kazachstanu.
Kazachstan w inwestycyjnym top Chin
W ostatnich latach Kazachstan stał się ulubieńcem inwestycyjnym Chin w Azji Środkowej. W ciągu ostatnich 15 lat Chiny zainwestowały w gospodarkę Kazachstanu około 30 mld USD – niektórzy niezależni eksperci sugerują, iż liczba ta może być dwukrotnie wyższa. w tej chwili zadłużenie Kazachstanu wobec Chin wynosi 16 procent PKB, co stanowi ogólny trend w stosunku do państw Azji Centralnej, jeżeli chodzi o duże długi wobec Pekinu. Relacje między Kazachstanem a Chinami zaczęły się zacieśniać wraz z ogłoszeniem przez Pekin inicjatywy Pasa i Szlaku, z naciskiem na rozwój przemysłu oraz inwestycje w infrastrukturę tranzytową i energetyczną w Azji Centralnej.
Chiny kupują 16 procent swojej ropy z Kazachstanu. Ponadto, w dużej mierze dzięki wspólnemu terminalowi zlokalizowanemu w chińskim porcie Lianyungang, rośnie liczba kontenerów przewożonych z Chin do Kazachstanu i dalej do Rosji, Europy i Azji Centralnej. Oczekuje się, iż wzrost ten pobudzi ożywienie handlu międzynarodowego w regionie i otworzy nowe możliwości tranzytowe i logistyczne dla Astany. Co więcej, Chiny są największym partnerem handlowym Kazachstanu. W latach 1993-2022 obroty handlowe między oboma krajami wzrosły 70-krotnie.
Rywalizacja pomimo wszystko
W ostatnich latach stosunki rosyjsko-chińskie osiągnęły poziom partnerstwa strategicznego. Jednak oba mocarstwa konkurują teraz o wpływy w Azji Środkowej, ponieważ ich interesy w regionie nie do końca są zbieżne. Z ekonomicznego punktu widzenia Rosja jest zainteresowana wydobyciem i transportem węglowodorów w Kazachstanie. Jednak zwiększone plany gospodarcze Chin w Kazachstanie jeszcze bardziej przyspieszyły spadek rosyjskich wpływów w regionie. Przewaga ekonomiczna Pekinu nad Rosją jest głównym czynnikiem napędzającym jego rosnące wpływy.
Dlatego też, o ile generalnie nowe trasy tranzytu surowców energetycznych leżą we wspólnym interesie Rosji, Chin i Kazachstanu, o tyle ustalenie szczegółów może się skomplikować. Już przed agresją Rosji na Ukrainę Kazachstan dyskutował o nowych projektach gazociągów do gazyfikacji odległych obszarów. I choć perspektywa przekształcenia się w hub gazowy między Rosją a Chinami jest dla Astany dość atrakcyjna, projekt nowego gazociągu nie ma na celu pomóc Rosji w obejściu sankcji. Chociaż szczegóły techniczne projektu rurociągu wciąż muszą zostać sfinalizowane, już teraz wiadomo, iż jego ukończenie będzie wymagało miliardów dolarów. A przy zachodnich sankcjach dotykających zarówno Chiny, jak i Rosję, kwestia finansowania może stać się trudna.
W obliczu tych komplikacji wątpliwe jest więc, aby Rosja i Kazachstan w najbliższym czasie zrealizowały zaproponowany projekt. I chociaż pożyczka z Pekinu mogłaby być opcją, Astana może chcieć tego uniknąć, ponieważ jeszcze bardziej zwiększyłoby to zależność Kazachstanu od Chin. Tym samym Kazachstan może szukać gdzie indziej współpracy i środków na poprawę infrastruktury energetycznej i tranzytowej – być może na Zachodzie.
Kacper Ochman
Kaukaz Południowy i Azja Centralna to obszary, które leżą w obszarze moich zainteresowań już od czasów studiów. Bezpośrednią inspiracją dla mnie do stworzenia bloga były podobne platformy prowadzone przez ekspertów zajmujących się innymi regionami. Kierunek Kaukaz to miejsce gdzie będę dzielił się obserwacjami i analizami. Chciałbym aby moje wpisy były interesujące i interesujące zarówno dla osób nieobytych z tematyką wschodnią jak również osób znających temat od podszewki.
