Kraje Unii Europejskiej chcą wykorzystać zamrożone środki finansowe do wsparcia Ukrainy, jednak nie ma jeszcze wspólnego stanowiska co do sposobu realizacji tego celu, a w szczególności, czy aktywa te mogą lub powinny zostać przejęte w całości.
Państwa UE oraz grupy G7 zgodziły się, iż nadzwyczajne zyski z tych aktywów mogą posłużyć wsparciu działań obronnych Ukrainy oraz zaspokojeniu jej potrzeb finansowych. Bruksela bada obecnie, czy i w jakim stopniu rządy poszczególnych państw byłyby skłonne podjąć działania dotyczące konfiskaty.
Ministrowie spraw zagranicznych UE podczas sobotnich (30 sierpnia) rozmów omawiali „dalsze możliwości wykorzystania dochodów pochodzących z zamrożonych rosyjskich aktywów państwowych”. Nowa inicjatywa jest częścią wysiłków mających na celu zwiększenie presji na Rosję i wzmocnienie pozycji Ukrainy w przyszłych negocjacjach pokojowych.
Czy jest to zgodne z prawem?
Większość państw UE podkreśla brak jasnego precedensu prawnego, na którym Unia mogłaby oprzeć swoje działania, i zwróciła się do Komisji Europejskiej o przygotowanie odpowiedniej oceny sytuacji.
Z politycznego punktu widzenia przywódcy UE zobowiązali się, iż „zgodnie z prawem UE aktywa Rosji pozostaną zamrożone do czasu, gdy Rosja zaprzestanie działań agresywnych przeciwko Ukrainie i zrekompensuje szkody spowodowane wojną”. Decyzja ta obowiązuje do czasu zmiany stanowiska przez państwa członkowskie.
Jak podkreśliła szefowa dyplomacji UE Kaja Kallas w Kopenhadze: „Nie możemy sobie wyobrazić, iż w przypadku zawieszenia broni lub zawarcia porozumienia pokojowego aktywa te zostaną zwrócone Rosji, jeżeli nie zapłaci ona odszkodowań”.
Jakie są dostępne opcje?
Oprócz pełnego wykorzystania lub przejęcia nadzwyczajnych zysków zgodnie z obowiązującymi przepisami, realizowane są prace nad rozwiązaniami, które pozwoliłyby zwiększyć dochody z tych aktywów. W ciągu najbliższych dwóch miesięcy Komisja Europejska ma przedstawić zestaw propozycji wraz z analizą prawną.
Jedną z opcji jest przeniesienie aktywów do zarządzanego przez Brukselę „podmiotu specjalnego przeznaczenia” (SPV) – nowego funduszu wspieranego przez kilka państw UE oraz kraje spoza Unii. Pozwoliłoby to na podejmowanie bardziej ryzykownych inwestycji, które mogłyby przynieść Ukrainie wyższe zyski.
Przeniesienie funduszy do organu działającego potencjalnie bez wymogu jednomyślności uniemożliwiłoby krajom, takim jak Węgry – uważanym za najbardziej skłonne do zawetowania przyszłych sankcji wobec Rosji – przekazanie aktywów z powrotem Moskwie.
Jakie stanowisko zajmują poszczególne kraje?
Najbardziej zdecydowane w poparciu Ukrainy są Polska oraz kraje bałtyckie, które domagają się bezzwłocznego przejęcia środków i ich przeznaczenia na odbudowę kraju.
Belgia, w której znajduje się izba rozliczeniowa Euroclear – gromadząca większość zamrożonych rosyjskich aktywów w Europie – zaznaczyła, iż nie podejmie ryzyka samodzielnie. Z kolei Niemcy, Francja i Włochy utrzymują, iż całkowita konfiskata mogłaby podważyć wiarygodność prawną UE i wywołać niepokój na rynkach finansowych.
Węgry sprzeciwiają się dalszym krokom, ponieważ już pozwały UE w związku z przekazaniem miliardów nadzwyczajnych zysków na wsparcie wojskowe Ukrainy. Na chwilę obecną Komisja Europejska ma opracować plan, który pozwoli rozdzielić odpowiedzialność pomiędzy państwa członkowskie.
