Polska granica z Węgrami przebiegała w Bieszczadach

Zdjęcie: Polska granica z Węgrami przebiegała w Bieszczadach | foto Wikipedia

Czerenin, nazywany także Czereminem (słow. Černiny), to szczyt w granicznym, wododziałowym paśmie Bieszczadów Zachodnich, wznoszący się na 928 m n.p.m. (według źródeł słowackich – 929,4 m n.p.m.). Jego położenie czyni z niego nie tylko punkt geograficzny, ale także symboliczny obszar spotkania historii, kultur i granic. Z północno-wschodnich zboczy Czerenina spływają potoki zasilające Solinkę, natomiast południowe odwadnia Stružnica – dopływ Cirochy, a zachodnie zbocza zasilają wody Udavy, uchodzącej do Laborca. To właśnie ten układ hydrograficzny wyznaczał przez wieki naturalne granice, które później stały się tłem dla wydarzeń o znaczeniu nie tylko lokalnym, ale i europejskim.

Ślady wojenne i historia generała Korniłowa

Czerenin zapisał się w historii już w czasie I wojny światowej. W listopadzie 1914 roku przez przełęcz pod tą górą przemaszerował generał Ławr Korniłow, dowódca armii rosyjskiej. Wbrew rozkazom dowództwa, zamiast bronić wyznaczonego odcinka frontu, zdecydował się zaatakować pozycje wojsk austro-węgierskich na południu, z zamiarem zdobycia Humennégo. Decyzja ta okazała się katastrofalna – atak zakończył się militarną porażką Rosjan, a wydarzenia spod Czerenina przeszły do historii jako przykład ryzykownej samowoli dowódczej w realiach wielkiej wojny.

https://wbieszczady.pl/aktualnosci/ziemia-w-bieszczadach-przemowila-po-100-latach-archeolodzy-nie-mieli-watpliwosci/RyDiTEFtwpJgvAMAvQVc

Do dziś na stokach góry można odnaleźć pozostałości okopów z tamtego okresu, zwłaszcza w rejonie słupka granicznego nr 46/6. Stanowią one ciche świadectwo dawnych zmagań, wtopione w krajobraz lasów granicznych.

Góra trzech granic

W latach 1939–1945 Czerenin miał ważne znaczenie, bowiem właśnie tutaj zbiegały się granice Słowacji, Węgier i Polski, a później także Generalnej Guberni. Było to następstwo wydarzeń po układzie monachijskim z 1938 roku, który doprowadził do rozpadu Czechosłowacji, zajęcia jej terytorium przez Niemcy i Węgry oraz utworzenia Republiki Słowackiej. Ślady tamtych lat przetrwały do dziś. Pod szczytem, w gęstych zaroślach, znajdują się pozostałości trójkątnego słupa granicznego D–M–S (Deutschland–Magyarország–Slovensko). Jak opisuje przewodnik górski Martin Martinger na blogu jaktoblisko.com, obelisk ten został wykonany z piaskowca w formie ściętego ostrosłupa o trójkątnej podstawie, osadzonego na cylindrycznym cokole. Część naziemna mierzyła około 1,7 metra, a podziemna – około 1 metra.

Trójstyk był oznaczony literami S (Slovensko), M (Magyarország) i D (Deutschland). Z czasem obelisk uległ zniszczeniu – nosił ślady postrzałów, pękł na trzy części i przez lata leżał w zaroślach. W 2016 roku grupa pasjonatów historii regionu ustawiła go ponownie na miejscu, jednak nie udało się odnaleźć najwyższej części z wyrytymi literami państw.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Przed wejściem na najpopularniejsze szlaki w Bieszczadach. O tym trzeba pamiętać

Martin Martinger podkreśla, iż trójstyk znajduje się „ukryty w bukowym lesie, nieco przed Czereninem, przy słupku granicznym 46/1”, i iż według przekazów został ustawiony przez Niemców w czasie okupacji. Do dziś można natrafić na inne słupki graniczne z tamtego okresu, niektóre przewrócone lub z wyrytą literą D, czasem przekutą później na P.

Współczesne granice i szlaki

Obecnie przez szczyt Czerenina przebiega granica polsko-słowacka oraz dwa szlaki turystyczne: polski niebieski szlak długodystansowy Rzeszów–Grybów oraz słowacki czerwony szlak graniczny. Oba szlaki, choć mogą być interesujące, cieszą się niewielką popularnością – głównie ze względu na położenie z dala od najczęściej odwiedzanych rejonów Bieszczadów.

Wędrując z Balnicy, można odnaleźć inne stare słupki graniczne, często powywracane i ukruszone, o nieregularnych kształtach – wyróżnia je wyryty krzyż wskazujący kierunek linii granicznej. Nie brakuje tu również pozostałości okopów z czasów I wojny światowej (np. przy słupku nr 46/6). Granica państwa, którą poruszamy się ze stacji kolejki wąskotorowej w Balnicy, jest jednocześnie granicą Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego oraz słowackiego rezerwatu Udava. Jak odnaleźć historyczny trójstyk granic? Parking znajduje się w Woli Michowej przy pomniku Kurierów AK (w dolinie potoku Balniczka). Do celu dojdziemy w ok. 3.30 h (10 km). Do Balnicy kierujemy się za zielonymi znakami polsko-słowackiej ścieżki Udava–Solinka. Dalej na Czerenin poruszamy się niebieskim szlakiem. Powrót tą sama drogą (2.50 h)

– czytamy na blogu jaktoblisko.com.