Ponad 300 zł co miesiąc bez względu na dochody, wykształcenie i status. Przeznaczysz je na rachunki, ale jest warunek

Zakład Ubezpieczeń Społecznych co miesiąc wypłaca milionom Polaków emerytury i renty, ale tylko nieliczni wiedzą, iż istnieje specjalny dodatek w wysokości 312,71 złotych, który trafia na konto bez względu na wysokość dochodów. To pieniądze nieopodatkowane, wypłacane regularnie razem z podstawowym świadczeniem. Jak złożyć wniosek i kto może liczyć na ten dodatek?

Fot. Shutterstock

Nie każdy emeryt otrzyma pieniądze – najważniejszy jest jeden status

Największe nieporozumienie związane z ryczałtem energetycznym dotyczy powszechności tego świadczenia. Wielu seniorów błędnie sądzi, iż dodatek przysługuje wszystkim emerytom lub przynajmniej tym o niższych dochodach. Nic bardziej mylnego. Ryczałt energetyczny to forma wsparcia przewidziana wyłącznie dla określonej ustawą grupy osób, które w przeszłości wyświadczyły szczególne zasługi dla Polski lub doświadczyły represji w czasie wojny i po jej zakończeniu. Nie ma tu żadnego kryterium dochodowego – decyduje tylko i wyłącznie posiadanie odpowiedniego statusu potwierdzonego przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Do grona uprawnionych należą przede wszystkim kombatanci, czyli osoby, które uczestniczyły w walkach o niepodległość Polski, wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach narodowych. To również ci, którzy działali w organizacjach walczących o wolność kraju, trafili do więzień, zostali deportowani lub internowani za działalność niepodległościową, przebywali w obozach koncentracyjnych i innych miejscach represji. Ustawa o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego z 24 stycznia 1991 roku szczegółowo określa, kto może otrzymać status kombatanta i jakie okresy działalności są uznawane za działalność kombatancką.

Drugą grupą uprawnionych są żołnierze odbywający zastępczą służbę wojskową, którzy byli przymusowo zatrudniani w szczególnie ciężkich warunkach – w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach wydobywających rudy uranu lub w batalionach budowlanych. To ofiary systemu, który wykorzystywał młodych mężczyzn do pracy w ekstremalnie niebezpiecznych miejscach, narażając ich zdrowie i życie. Wiele z tych osób do dziś walczy ze skutkami zdrowotnymi tamtych lat, a ryczałt energetyczny stanowi symboliczne przynajmniej częściowe zadośćuczynienie za krzywdy doznane w przeszłości.

Trzecią, niezwykle istotną kategorią uprawnionych są wdowy i wdowcy pozostali po kombatantach i innych osobach uprawnionych, pod warunkiem iż pobierają emeryturę lub rentę rodzinną. To rozwiązanie wynika z zasady, iż uprawnienia kombatanckie w pewnym zakresie przechodzą na najbliższą rodzinę po śmierci osoby uprawnionej. Państwo w ten sposób uznaje, iż rodziny kombatantów również doświadczyły trudności i zasługują na wsparcie. Prawo do ryczałtu energetycznego może więc przejść na małżonka, co w praktyce oznacza, iż świadczenie to może być wypłacane przez wiele lat, choćby jeżeli sam kombatant odszedł już dawno temu.

Formularz ZUS-ERK i niezbędne dokumenty

Aby otrzymać ryczałt energetyczny, konieczne jest złożenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych odpowiedniego wniosku na formularzu ZUS-ERK. Dokument ten jest dostępny w każdej placówce ZUS na terenie całego kraju, a także można go pobrać ze strony internetowej Zakładu w formacie PDF, wypełnić na komputerze i wydrukować lub wypełnić manualnie. Formularz nie jest skomplikowany, ale wymaga podania podstawowych danych osobowych, numeru PESEL, numeru konta bankowego oraz informacji o pobieranym świadczeniu emerytalno-rentowym. najważniejsze jest jednak dołączenie dokumentów potwierdzających uprawnienia.

Kombatanci oraz osoby represjonowane muszą do wniosku załączyć decyzję wydaną przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która potwierdza ich status oraz okres działalności kombatanckiej lub okres represji. Ten dokument jest podstawą do przyznania nie tylko ryczałtu energetycznego, ale także wszystkich innych uprawnień kombatanckich, więc większość uprawnionych już go posiada. jeżeli ktoś dopiero ubiega się o status kombatanta, musi najpierw złożyć stosowny wniosek do Urzędu do Spraw Kombatantów, co jest odrębnym postępowaniem wymagającym przedstawienia dowodów działalności lub represji.

Wdowy i wdowcy po kombatantach i innych osobach uprawnionych powinny załączyć do wniosku ZUS-ERK decyzję potwierdzającą status członka rodziny po kombatancie. Jest to dokument, który potwierdza, iż dana osoba była małżonkiem osoby posiadającej uprawnienia kombatanckie i w tej chwili pobiera po niej rentę rodzinną. Żołnierze, którzy byli przymusowo zatrudniani podczas zastępczej służby wojskowej, muszą z kolei dołączyć zaświadczenie z adekwatnej Wojskowej Komendy Uzupełnień, które potwierdza fakt oraz okres przymusowego zatrudnienia w kopalniach, kamieniołomach, zakładach wydobycia rud uranu lub batalionach budowlanych.

Jedną z największych zalet procedury ubiegania się o ryczałt energetyczny jest elastyczność czasowa. Wniosek można złożyć w dowolnym momencie – nie ma żadnych terminów, po których upływie prawo do świadczenia by wygasło. Osoba uprawniona może złożyć dokumenty dzisiaj, za miesiąc, za pół roku – w każdym przypadku ZUS rozpatrzy wniosek i w razie pozytywnej decyzji przyzna ryczałt od miesiąca, w którym złożono kompletny wniosek. To ważne, ponieważ oznacza, iż nie trzeba się spieszyć ani obawiać utraty prawa do świadczenia z powodu niewiedzy czy zwłoki. Z drugiej strony warto pamiętać, iż świadczenie nie jest wypłacane wstecz – jeżeli ktoś złoży wniosek dopiero w grudniu, nie otrzyma wyrównania za cały rok, tylko zacznie dostawać ryczałt od grudnia.

Więcej pieniędzy od marca – waloryzacja działa automatycznie

Od 1 marca 2025 roku wysokość ryczałtu energetycznego wynosi 312,71 złotych miesięcznie. To wzrost w porównaniu do poprzedniej kwoty wynoszącej 299,82 złotych – różnica wynosi 12,89 złotych. Może się wydawać niewielka, ale w skali roku daje dodatkowe 154,68 złotych. Waloryzacja tego świadczenia następuje automatycznie, co oznacza, iż osoby pobierające ryczałt nie muszą składać żadnych dodatkowych wniosków czy dokumentów. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ogłasza nową stawkę w Monitorze Polskim do siódmego dnia roboczego lutego każdego roku, a zmiana wchodzi w życie wraz z marcową wypłatą emerytur i rent.

Sama mechanika waloryzacji jest powiązana z systemem waloryzacji emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dzięki czemu ryczałt energetyczny rośnie w tempie dostosowanym do inflacji i ogólnego wzrostu kosztów życia. To rozwiązanie chroni siłę nabywczą świadczenia i sprawia, iż uprawnione osoby mogą realnie pokrywać coraz wyższe rachunki za energię elektryczną, gaz czy ogrzewanie. W przeliczeniu na cały rok 2025 uprawniona osoba otrzyma łącznie 3 752,52 złotych z tytułu ryczałtu energetycznego. To kwota, która dla wielu seniorów ma realne znaczenie w domowym budżecie, zwłaszcza w obliczu wzrastających cen energii.

Kluczowa jest informacja, iż ryczałt energetyczny jest świadczeniem wolnym od podatku dochodowego. Oznacza to, iż kwota 312,71 złotych trafia na konto uprawnionej osoby w całości, bez żadnych potrąceń. ZUS wypłaca to świadczenie jednocześnie z emeryturą lub rentą, w tym samym terminie co podstawowe świadczenie emerytalno-rentowe, co upraszcza proces i sprawia, iż uprawnieni nie muszą martwić się o osobne wypłaty czy dodatkowe procedury bankowe. Pieniądze po prostu pojawiają się na koncie razem z emeryturą.

Miesiąc na decyzję i prawo do odwołania

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni kalendarzowych na rozpatrzenie kompletnego wniosku o przyznanie ryczałtu energetycznego. Termin ten liczony jest od dnia, w którym do ZUS wpłynie wniosek wraz z wszystkimi wymaganymi dokumentami. jeżeli dokumentacja jest niekompletna lub wymaga uzupełnienia, ZUS wzywa wnioskodawcę do dostarczenia brakujących dokumentów, a termin 30 dni liczy się dopiero od dnia uzupełnienia wniosku. W praktyce większość spraw jest rozstrzygana pozytywnie i bez problemów, o ile tylko załączone dokumenty potwierdzają uprawnienia do ryczałtu. Decyzja ZUS doręczana jest na piśmie na adres wskazany przez wnioskodawcę.

W przypadku gdy ZUS odmówi przyznania ryczałtu energetycznego, uprawnionemu przysługuje prawo do odwołania się od tej decyzji. Odwołanie można złożyć w formie pisemnej lub ustnej za pośrednictwem jednostki ZUS, która wydała decyzję odmowną. Ważne jest, iż odwołanie należy wnieść w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Po tym terminie decyzja staje się prawomocna i już nie można jej zaskarżyć. Odwołanie jest kierowane do adekwatnego okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, który rozpatruje sprawę niezależnie od ZUS i może zmienić lub uchylić decyzję organu rentowego.

Procedura odwoławcza jest standardowa i przebiega według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Osoby niezadowolone z decyzji sądu pierwszej instancji mają prawo wnieść apelację do sądu drugiej instancji. W praktyce odwołania w sprawach ryczałtu energetycznego są rzadkie, ponieważ zasady przyznawania tego świadczenia są jasne i oparte na formalnych przesłankach – albo ktoś ma odpowiedni status potwierdzony decyzją Urzędu do Spraw Kombatantów, albo go nie ma. Najczęstsze problemy dotyczą sytuacji, gdy wnioskodawca uważa, iż należy mu się status kombatanta, ale nie otrzymał stosownej decyzji od adekwatnego urzędu. W takich przypadkach rozwiązaniem jest w pierwszej kolejności uzyskanie decyzji o przyznaniu uprawnień kombatanckich, a dopiero później ubieganie się o ryczałt energetyczny w ZUS.

Pakiet dodatkowych świadczeń dla kombatantów

Ryczałt energetyczny to tylko jeden z elementów szerokiego pakietu uprawnień przysługujących kombatantom i osobom represjonowanym. Osoby uprawnione mogą liczyć również na dodatek kombatancki w wysokości 330,07 złotych miesięcznie, który jest wypłacany oprócz emerytury lub renty i stanowi uznanie zasług za działalność niepodległościową lub przeżyte represje. Dodatek kombatancki, podobnie jak ryczałt energetyczny, podlega corocznej waloryzacji i jest świadczeniem nieopodatkowanym. W połączeniu z ryczałtem energetycznym daje to łącznie 642,78 złotych dodatkowych środków co miesiąc, co rocznie wynosi 7 713,36 złotych.

Kolejnym świadczeniem jest dodatek kompensacyjny w wysokości 49,51 złotych miesięcznie. Choć kwota może wydawać się niewielka, to jednak stanowi kolejny element systemu wsparcia dla osób, które w przeszłości doświadczyły represji lub walczyły o niepodległość Polski. Dodatek kompensacyjny przysługuje kombatantom oraz ofiarom represji, a także wdowom i wdowcom po osobach uprawnionych. Świadczenie to również jest waloryzowane i nieopodatkowane. Osoby pobierające wszystkie trzy dodatki – kombatancki, kompensacyjny i ryczałt energetyczny – otrzymują łącznie 692,29 złotych dodatkowych środków miesięcznie, co daje ponad 8 300 złotych rocznie.

Dla żołnierzy, którzy pełnili zastępczą służbę wojskową i byli przymusowo zatrudniani w kopalniach, kamieniołomach, zakładach wydobycia rud uranu czy batalionach budowlanych, przewidziano odrębne świadczenie w wysokości 330,07 złotych miesięcznie. Jest to kwota tożsama z dodatkiem kombatanckim i stanowi rekompensatę za szczególnie ciężkie warunki pracy, którym ci ludzie byli poddawani wbrew własnej woli. Oprócz tego osoby deportowane do pracy przymusowej mogą ubiegać się o świadczenie, którego wysokość zależy od liczby przepracowanych miesięcy i waha się od 16,55 złotych do 330,07 złotych miesięcznie. Im dłuższy okres deportacji i przymusowej pracy, tym wyższe świadczenie.

Wsparcie wykraczające poza pieniądze

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oferuje również formy pomocy niefinansowej, które dla wielu uprawnionych mają równie duże znaczenie co dodatki pieniężne. Jednym z programów jest dofinansowanie do zakupu aparatów słuchowych dla działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych. Program działa od marca 2020 roku i pozwala na uzyskanie znaczącego wsparcia finansowego przy zakupie nowoczesnych aparatów słuchowych, które mogą kosztować kilka tysięcy złotych. Dla osób starszych, często zmagających się z problemami słuchu, to realna pomoc pozwalająca poprawić jakość życia i utrzymać kontakt ze światem.

Kolejną formą wsparcia jest dofinansowanie do leczenia uzdrowiskowego. Kombatanci i osoby represjonowane mogą składać wnioski o przyznanie dofinansowania na turnusy sanatoryjne, które pomagają w leczeniu schorzeń nabytych często właśnie w wyniku działalności kombatanckiej lub przeżytych represji. Państwo w ten sposób uznaje, iż osoby te zasługują na szczególną opiekę zdrowotną i dostęp do najlepszych form rehabilitacji. Program dofinansowania obejmuje również rehabilitację domową i ambulatoryjną, co jest istotne dla osób o ograniczonej mobilności, które nie mogą uczestniczyć w standardowych programach rehabilitacyjnych prowadzonych w placówkach medycznych.

Istnieje także możliwość ubiegania się o jednorazową lub okresową pomoc finansową dla kombatantów i osób represjonowanych, którzy znaleźli się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, materialnej czy zdrowotnej. To forma wsparcia kierowana do osób, które potrzebują nagłej pomocy – na przykład w związku z kosztownymi zabiegami medycznymi, remontem mieszkania po awarii, zakupem niezbędnego sprzętu ortopedycznego czy pokryciem nagłych kosztów pogrzebu członka rodziny. Wysokość jednorazowej pomocy ustalana jest indywidualnie w zależności od potrzeb i sytuacji danej osoby, podobnie jak okres i wysokość pomocy okresowej.

Rekordowy budżet na wsparcie kombatantów

Budżet Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w 2025 roku wyniósł 69,6 miliona złotych, co oznacza wzrost o 68 procent w porównaniu do roku poprzedniego. To ogromny skok finansowy, który pokazuje, iż państwo zwiększa wsparcie dla kombatantów i osób represjonowanych mimo naturalnego spadku liczby osób uprawnionych związanego z upływem czasu. Większe środki umożliwiają rozszerzenie zakresu pomocy oraz wprowadzenie nowych form wsparcia, które lepiej odpowiadają na potrzeby starzejącej się populacji kombatantów. Znaczna część budżetu przeznaczona jest właśnie na świadczenia finansowe takie jak ryczałt energetyczny, dodatki kombatanckie i kompensacyjne oraz świadczenia dla osób deportowanych.

Wzrost budżetu o prawie 70 procent rok do roku to również wyraz uznania dla pokolenia, które walczyło o wolność Polski i doświadczyło represji w najtrudniejszych okresach historii. Państwo polskie starało się przez lata budować system wsparcia dla tych osób, a obecne zwiększenie środków pozwala na godne traktowanie kombatantów i zapewnienie im nie tylko symbolicznej pomocy, ale realnego wsparcia finansowego i socjalnego. Część środków przeznaczana jest także na działalność edukacyjną i upamiętniającą, czyli finansowanie publikacji, wystaw, konferencji i innych form kultywowania pamięci o walce o niepodległość i ofiarach represji.

Uprzywilejowanie w systemie opieki zdrowotnej

Kombatanci i osoby represjonowane korzystają również z uprzywilejowanej pozycji w systemie opieki zdrowotnej. Mają prawo do bezpłatnych leków i wyrobów medycznych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego na zasadach określonych odrębnymi przepisami. Co istotne, świadczenia z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej są dla nich dostępne bez skierowania od lekarza pierwszego kontaktu – mogą więc bezpośrednio umówić się na wizytę u specjalisty, co znacznie przyspiesza dostęp do opieki medycznej i pozwala uniknąć wielomiesięcznych kolejek na wizytę u lekarza rodzinnego.

Dodatkowo kombatanci mają prawo do bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji publicznej. Dotyczy to komunikacji kolejowej w pierwszej i drugiej klasie pociągów osobowych i pospiesznych oraz komunikacji autobusowej w komunikacji zwykłej i przyspieszonej na podstawie biletów jednorazowych. W przypadku pociągów innych niż osobowe i pospieszne przysługuje im bezpłatny przejazd w drugiej klasie. To realne ułatwienie w codziennym życiu, szczególnie dla osób starszych, które często muszą dojeżdżać do lekarzy, na zabiegi rehabilitacyjne czy odwiedzać rodzinę w innych miastach. Bezpłatne przejazdy oznaczają oszczędności rzędu setek złotych rocznie.

Nie pomyl ryczałtu energetycznego z bonem

Częstym błędem jest utożsamianie ryczałtu energetycznego z powszechnymi programami wsparcia energetycznego takimi jak bon energetyczny czy bon ciepłowniczy. To zupełnie różne instrumenty działające na innych zasadach. Bon energetyczny jest świadczeniem dochodowym dostępnym dla gospodarstw domowych o niskich dochodach i wymaga spełnienia określonych kryteriów finansowych oraz rozliczenia faktycznego zużycia energii. Ryczałt energetyczny nie ma żadnych progów dochodowych – przysługuje wyłącznie na podstawie statusu kombatanta lub osoby represjonowanej, niezależnie od tego, czy dana osoba zarabia 2 tysiące czy 10 tysięcy złotych miesięcznie.

Kolejna różnica dotyczy sposobu wypłaty. Ryczałt energetyczny trafia na konto automatycznie co miesiąc razem z emeryturą lub rentą i nie wymaga żadnych rozliczeń. Nie trzeba przedkładać rachunków za prąd, dowodów zakupu opału czy innych dokumentów potwierdzających wydatki na energię. To właśnie ta prostota i automatyzm sprawiają, iż ryczałt energetyczny jest wygodną formą wsparcia – raz przyznany, wypłacany jest regularnie bez konieczności ponownego składania wniosków. Bony energetyczne natomiast często wymagają corocznego składania wniosków i spełniania kryteriów dochodowych, które mogą się zmieniać.

Prawo do świadczenia niezależnie od miejsca zamieszkania

Warto wiedzieć, iż uprawnieni kombatanci i osoby represjonowane mieszkające za granicą również mogą ubiegać się o ryczałt energetyczny i inne świadczenia, pod warunkiem iż posiadają w tej chwili obywatelstwo polskie bądź posiadali je w okresie prowadzonej działalności kombatanckiej lub doznawanych represji. Dotyczy to w szczególności osób zamieszkałych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu lub w państwach, z którymi Polskę łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych przewidująca transfer emerytur lub rent. W takich przypadkach świadczenia pieniężne, dodatek kompensacyjny oraz ryczałt energetyczny wypłacane są wraz z emeryturą, rentą lub innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi.

System ten gwarantuje, iż kombatanci i osoby represjonowane nie tracą swoich uprawnień tylko dlatego, iż zdecydowali się zamieszkać poza granicami Polski. Dla wielu z nich, którzy po wojnie wyemigrowali lub w okresie PRL znaleźli się za granicą, to istotne źródło wsparcia finansowego i wyraz tego, iż Polska pamięta o ich zasługach niezależnie od tego, gdzie w tej chwili mieszkają. Procedura ubiegania się o świadczenia dla osób zamieszkałych za granicą jest nieco bardziej skomplikowana i wymaga współpracy między polskimi instytucjami a systemami zabezpieczenia społecznego w krajach, w których uprawnieni mieszkają, ale ostatecznie pieniądze docierają do beneficjentów.