Mikrofirmy stanowią zarówno w Polsce, jak i w UE, przeważającą część sektora przedsiębiorstw.
W całej Unii jest ich ok. 31 mln, co stanowiło 94% ogółu firm. W Polsce w 2023 r. było 2,2 mln mikrofirm, których udział w całym sektorze wyniósł 97%. W mikrofirmach w Polsce pracuje 42% ogółu zatrudnionych – 12 p. proc. więcej niż średnio w UE. (30%).
Pandemia i wojna w Ukrainie znacznie utrudniły funkcjonowanie mikrofirmom
Dużą różnicę pomiędzy polskimi a unijnymi mikrofirmami można też zauważyć porównując ich produktywność pracy. W polskich mikrofirmach wyniosła w 2022 r. 14 tys. euro w przeliczeniu na pracownika, tymczasem średnia dla UE to 38 tys. euro. Niemniej mikrofirmy w Polsce mają znaczący udział w wytwarzaniu PKB, który w 2021 r. wyniósł 28,2%. Najwięcej mikrofirm (52 proc.) działa w sektorze usługowym.
Pandemia COVID oraz wojna w Ukrainie znacznie utrudniły funkcjonowanie polskim mikroprzedsiębiorstwom. W ciągu ostatnich 4 lat niepewność sytuacji gospodarczej była najsilniej odczuwaną przez nich barierą w funkcjonowaniu. Takie wnioski płyną z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Mikrofirmy pod lupą w latach 2019-2023”.
Niższa produktywność w polskich mikrofirmach
W 2022 r. w UE funkcjonowało 31 mln mikrofirm, co stanowiło 94% wszystkich firm w UE. We wszystkich krajach unijnych najmniejsze podmioty, zatrudniające do 9 osób, stanowiły zdecydowaną większość wśród przedsiębiorstw. Mikrofirmy miały największy udział w strukturze firm w Słowacji (97%) i Holandii (97%), a najmniejszy w Niemczech (84%) i Luksemburgu (87%). W Polsce ich udział również był dosyć wysoki i wynosił 96%.
Mimo zbliżonego udziału mikrofirm w gospodarce polskie mikroprzedsiębiorstwa wykazują się znacznie niższą produktywnością niż w innych krajach UE. Produktywność pracy w polskich mikrofirmach w 2022 r. wynosiła jedynie 14 tys. euro na jednego pracownika i była ponad 2,5-krotnie niższa od średniej unijnej i aż 9-krotnie niższa niż w krajach z najwyższym jej poziomem.
W Polsce produktywność pracy rośnie wraz ze wzrostem wielkości firmy
– Widać w luce produktywności wyraźny podział na kraje Europy Zachodniej i Środkowo-Wschodniej. Te pierwsze, głównie Skandynawia i kraje Beneluksu, wyróżniały się wyraźnie większą produktywnością od państw, które weszły do Unii w 2004 r. W Polsce, podobnie jak w większości państw UE, produktywność pracy rośnie wraz ze wzrostem wielkości firmy. Produktywność krajowych mikroprzedsiębiorstw była ponad trzykrotnie niższa w porównaniu z największymi polskimi firmami zatrudniającymi powyżej 250 osób – komentuje dr Anna Szymańska, starsza analityczka w zespole foresightu gospodarczego w PIE .
Dotkliwą barierą także koszty pracownicze
W latach 2019-2023 niepewność sytuacji gospodarczej była barierą, która silnie wpływała na działalność mikroprzedsiębiorstw. Każdego roku ponad połowa mikrofirm wskazywała na silną lub bardzo silną uciążliwość tej bariery, a w latach 2022-2023 wskazywało ją aż ponad 70% firm. Badany okres 2019-2023 to ciąg niespodziewanych zdarzeń. Pandemia, agresja Rosji na Ukrainę, kryzys energetyczny, wysoka inflacja są zjawiskami, które nie pozwalały przedsiębiorstwom na stabilne i spokojne funkcjonowanie.
Oprócz niepewności sytuacji gospodarczej dotkliwą barierą były także koszty pracownicze, na które w 2023 r. skarżyło się 80% mikroprzedsiębiorców. 63% firm wskazywało w 2023 r. także na wysokie koszty zakupu surowców, materiałów i półproduktów wykorzystywanych do produkcji, choć w 2021 r. było to tylko 29% badanych. Prawie połowa mikroprzedsiębiorców zwracała także uwagę na trudności spowodowane zatorami płatniczymi oraz problemami w pozyskaniu nowych pracowników.
Konieczne będzie inwestowanie mikrofirm w innowacje i cyfryzację
– Pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie oraz towarzyszące im wzrost inflacji i kryzys energetyczny przyczyniły się m.in. do spadku popytu na oferowane produkty i usługi, wzrostu cen produktów i usług, wzrostu kosztów prowadzenia działalności, szczególnie w zakresie kosztów pracowniczych oraz surowców, zwiększonego ryzyka działalności gospodarczej oraz zmniejszenia dostępności pracowników. Zatory płatnicze, ograniczenia dostępu do kredytów oraz trudności z pozyskaniem pracowników dodatkowo komplikowały sytuację mikrofirm – wskazuje dr Katarzyna Dębkowska, kierowniczka zespołu foresightu gospodarczego w PIE.
– Aby mikroprzedsiębiorstwa mogły w pełni wykorzystać swój potencjał i poprawić swoją produktywność, konieczne będzie inwestowanie w innowacje i cyfryzację. Mikroprzedsiębiorcy, którzy chcą się rozwijać, często nie potrafią uwolnić istniejącego potencjału wzrostu poprzez rozwój biznesu z powodu kilku wyzwań, takich jak brak zasobów finansowych i ludzkich. Ci, którzy mają największe szanse na rozwój, potrzebują wsparcia na wielu poziomach, w tym dostępu do wiedzy z zewnętrznych źródeł i przełożenia wiedzy na odpowiednią działalność innowacyjną oraz wsparcia w dostępie do rynków międzynarodowych, na których mniejsze przedsiębiorstwa są w niekorzystnej sytuacji z powodu braku ekonomii skali – dodaje dr Urszula Kłosiewicz-Górecka, starsza analityczka w zespole foresightu gospodarczego w PIE.
