Wojna na Ukrainie i zachodnie sankcje poważnie zmieniły handel w Azji Środkowej. Kraje regionu stały się głównymi dostawcami towarów, których same nie produkują. Następuje ogromny wzrost importu z Europy, a także eksportu do Rosji.
Kirgistan
W 2022 roku Kirgistan pobił rekord wielkości importu od prawie 20 lat. Według komisji statystycznej kraj po raz pierwszy kupił za granicą towary za prawie 10 miliardów dolarów. Liderami są Chiny, Rosja, Kazachstan, Turcja, Uzbekistan. Tradycyjnie w czołówce pod względem zaopatrzenia dobrami codziennego użytku są żywność, lekarstwa i odzież.
Wśród wielu liczb można znaleźć bardzo interesujące wskaźniki. Na przykład, wraz ze znacznym wzrostem ubóstwa w Kirgistanie w 2022 roku, w republice wzrósł popyt na drogie towary europejskie i amerykańskie. Import z Europy wzrósł o prawie 80 proc., z USA o 140 proc. Budzi to niepokój przede wszystkim w samych stolicach zachodnich. UE uważa, iż wiele europejskich towarów przez kraje WNP jest wysyłanych do Rosji w celu obejścia sankcji.
Jednocześnie Kirgistan zwiększa też eksport. Dostawy do Rosji wzrosły w ciągu roku dwuipółkrotnie. W dostawach zdarzają się dość nietypowe pozycje. Kirgistan staje się znaczącym eksporterem perfum, mydła i kosmetyków. Nierealny start i dostawcy artykułów elektrycznych: słuchawek, golarek elektrycznych, kuchenek elektrycznych, grzejników elektrycznych i kamer wideo.
Kazachstan
Po wprowadzeniu zachodnich sankcji Kazachstan zwiększył eksport do Rosji produktów, które nie są produkowane w kraju. Według Biura Statystyk Narodowych w 2022 roku z Kazachstanu do Rosji wysłano o prawie dwa miliardy więcej towarów niż rok wcześniej. W ogólnym ujęciu wzrost nie jest poważny, ale nastąpiła prawdziwa eksplozja w poszczególnych grupach produktowych.
Największy wzrost eksportu obserwuje się w segmencie oznaczonym jako „maszyny, urządzenia, pojazdy, przyrządy i aparatura”. W 2022 roku z Kazachstanu do Rosji dostarczono ich cztery i pół razy więcej. Bezprecedensowy wzrost obserwuje się również w podaży elektroniki oraz sprzętu AGD i komputerowego. W 2022 roku Kazachstan sprzedał telefony Rosji za co najmniej 150 mln dolarów. W ciągu zaledwie ośmiu miesięcy podaż tych gadżetów wzrosła 88-krotnie. Dostawy samych pralek wzrosły od zera do prawie 30 milionów dolarów w ciągu roku. Dla porównania: rok wcześniej przepływ towarów szedł w przeciwnym kierunku i w 2021 roku Kazachstan kupił te same pralki za 13 mln dolarów. To samo dotyczy monitorów. jeżeli w 2021 roku dostawy nie były znaczące, to w 2022 roku wzrosły ponad trzysta razy.
Wcześniej Bloomberg ujawnił śledztwo w sprawie odsprzedaży europejskiego sprzętu AGD przez Kazachstan do Rosji. Autorzy zauważyli, iż reeksportowane są takie komponenty elektroniczne, jak chipy. Według Eurasianet rok przed rozpoczęciem wojny Kazachstan wyeksportował do Rosji półprzewodniki o wartości 12 000 USD, a w 2022 r. o wartości 3,7 mln USD.
Uzbekistan
W lutym 2022 r., obroty handlu zagranicznego Uzbekistanu nabrały rozpędu. Wskaźniki poprawiły się dwukrotnie w porównaniu do lutego 2021 r. Rosja została w ubiegłym roku głównym partnerem handlowym Uzbekistanu. Udało jej się wyprzedzić choćby Chiny. Obroty handlowe między krajami wyniosły ponad 9 miliardów dolarów – wzrost o 23 proc. To prawie jedna piąta całkowitych obrotów handlowych Uzbekistanu.
Znacznie rozszerzył się przepływ towarów z Uzbekistanu do Rosji. W 2022 roku wolumen eksportu wzrósł o 47 proc. w stosunku do 2021 roku. W otwartych źródłach nie ma szczegółów dotyczących obrotów handlowych z Rosją. Ponadto od lutego 2022 r. Agencja Statystyczna przy Prezydencie Uzbekistanu całkowicie zaprzestała publikowania szczegółowych informacji o całym handlu zagranicznym kraju. Wciąż jednak dostępne są szczątkowe informacje o eksporcie sprzętu AGD bez wskazania dynamiki wzrostu. Tak więc, według tych danych, w zeszłym roku Uzbekistan dostarczył do Rosji 41 000 pralek, 105 000 lodówek, 146 000 telewizorów, 27 000 odkurzaczy.
Odnotowano również wzrost liczby przedsiębiorstw z udziałem kapitału rosyjskiego – w 2022 roku otwarto 967, łącznie w kraju działa 3156 wspólnych przedsiębiorstw z Rosją. Jednocześnie w 2022 roku import towarów do Uzbekistanu wykazywał w niektórych krajach ponadprzeciętny wzrost. Na przykład wielkość importu ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich wzrosła ponad dwukrotnie, z Brazylii – o 59 proc., Niemiec – o 54 proc., Indii – 42 proc. Brakuje jednak informacji o tym, co dokładnie importował Uzbekistan.
UE zaczęła mówić o możliwych ograniczeniach handlowych dla państw Azji Centralnej. Można je wprowadzić w przypadku zidentyfikowania dostaw towarów podwójnego zastosowania objętych sankcjami. Jest to na przykład sprzęt z komponentami, które służą do renowacji rosyjskiego sprzętu wojskowego. Takie towary obejmują pralki, samochody i aparaty fotograficzne. Przed wprowadzeniem sankcji wobec państw Azji Centralnej przywódcy UE zamierzają przeprowadzić negocjacje.
Kacper Ochman
Kaukaz Południowy i Azja Centralna to obszary, które leżą w obszarze moich zainteresowań już od czasów studiów. Bezpośrednią inspiracją dla mnie do stworzenia bloga były podobne platformy prowadzone przez ekspertów zajmujących się innymi regionami. Kierunek Kaukaz to miejsce gdzie będę dzielił się obserwacjami i analizami. Chciałbym aby moje wpisy były interesujące i interesujące zarówno dla osób nieobytych z tematyką wschodnią jak również osób znających temat od podszewki.
