W 2023 r. roku rosyjscy wojskowi zostali skazani za 116 przestępstw, co stanowi wzrost o prawie 900 proc. w porównaniu z 2022 r., kiedy według brytyjskiego ministerstwa obrony wydano jedynie 13 wyroków skazujących za podobne czyny.
„Wysoka liczba zabójstw popełnianych przez rosyjskich żołnierzy jest prawdopodobnie częściowo związana z przewlekłymi problemami ze zdrowiem psychicznym spowodowanymi wojną” — twierdzi brytyjskie ministerstwo obrony.
Czynniki, takie jak zespół stresu pourazowego (PTSD) i znieczulenie na zwiększoną przemoc po walkach na linii frontu często utrzymują się jeszcze długo po zakończeniu wojny, a alkoholizm i nadużywanie narkotyków pogłębiają te problemy.
Sytuację pogarsza również obecność na froncie byłych więźniów, którzy za walkę z Ukraińcami otrzymali od Putina wolność. Są to osoby, które już wcześniej miały skłonności do przestępczości i skrajnej przemocy.
„Niewidzialna przemoc”
Olga Romanowa, rosyjska ekspertka z organizacji pozarządowej Russia Behind Bars, która walczy o prawa więźniów, podaje, iż w sumie 15 tys. ułaskawionych skazańców wróciło do rosyjskiego społeczeństwa po walce w ramach jednostek „Szturm Z”. Formowaniem tych oddziałów zajmuje się m.in. Grupa Wagnera.
Wielu bardzo niebezpiecznym więźniom z Rosji grupa Wagnera zaoferowała wolność, jeżeli zgodzą się walczyć w Ukrainie. Brytyjskie ministerstwo obrony podaje, iż jeden z nich został skazany w zeszłym miesiącu na 22 lata więzienia za morderstwo i gwałt na starszej kobiecie po tym, jak został zwolniony z obowiązku odbywania kary.
Rosyjscy jeńcy wojenni w obozie w zachodniej Ukrainie, 25 kwietnia 2024 r.
Inny były więzień, Wiktor Sawinow, który został ułaskawiony po walce na froncie ukraińskim na początku tego roku, niedawno stanął przed sądem za zabójstwo dwóch osób po powrocie do rodzinnej wioski.
Z kolei wagnerowiec, Iwan Rossomachin, który odsiadywał karę 14 lat więzienia za morderstwo i rabunek, został ułaskawiony za walkę w Ukrainie, co skróciło jego wyrok o 10 lat. W marcu został ponownie aresztowany pod zarzutem zabicia 85-letniej emerytki w rodzinnej wsi Nowy Burec w obwodzie kirowskim. Zaledwie kilka dni przed zabójstwem miejscowi zorganizowali spotkanie z władzami wsi, na którym wyrazili obawy o swoje bezpieczeństwo i reintegrację żołnierzy ze społeczeństwem.
— To historia „niewidzialnej przemocy”. To duży problem dla społeczeństwa, ale nie jest on przez nie dostrzegany — mówi Kirił Titajew, rosyjski socjolog i ekspert do spraw kryminologii na Uniwersytecie w Yale.
Kobiety z więzień zaciągane do wojska
W zeszłym roku Władimir Putin stwierdził, iż ryzyko ponownego popełnienia przestępstwa po zwolnieniu z więzienia jest „nieuniknione”. Jednocześnie powiedział, iż „negatywne konsekwencje” takich zdarzeń są „minimalne”.
Prezydent Rosji Władimir Putin przed ceremonią zaprzysiężenia na Kremlu w Moskwie, 7 maja 2024 r.
Obecnie Rosja zwerbowała tak wielu więźniów do działań wojennych na Ukrainie, iż zamyka niektóre więzienia. Aby zapełnić swoje oddziały, Kreml ucieka się teraz choćby do rekrutacji skazanych kobiet.
Dziennikarze „The New York Times” zauważyli, iż urzędnicy objeżdżają rosyjskie więzienia, oferując więźniarkom ułaskawienie i 2 tys. dol. (8 tys. zł) miesięcznie, czyli dziesięciokrotność krajowej płacy minimalnej, w zamian za służbę na froncie przez rok.
Według brytyjskich szacunków od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r. zginęło lub zostało rannych ok. 450 tys. rosyjskich żołnierzy, a kolejne dziesiątki tysięcy uciekły z linii frontu. Według działaczki na rzecz praw więźniów, Olgi Romanowej, łączna liczba skazanych, którzy zostali zwerbowani na wojnę, w 2023 r. wynosiła ponad 80 tys.
