Centralne Muzeum Jeńców Wojennych obchodzi właśnie 60-lecie działalności jako samodzielna instytucja. Funkcjonuje od 1965 roku, a od 2018 r. pod obecną nazwą, współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Samorząd Województwa Opolskiego. Jubileusz stał się okazją do uroczystego spotkania, podsumowań i podziękowań – a także wręczenia odznaczeń najbardziej zasłużonym pracownikom.
To jedno z najważniejszych w Polsce muzeów martyrologicznych, powołanych po II wojnie światowej, aby dokumentować nazistowskie zbrodnie i pielęgnować pamięć o ofiarach. Kompleks obozów jenieckich w Lamsdorf, działający w latach 1939–1945, był jednym z największych tego typu miejsc w Europie. Przez jego baraki i druty kolczaste przeszły dziesiątki tysięcy żołnierzy koalicji antyhitlerowskiej.
Muzeum gromadzi dziś niezwykle bogaty zbiór pamiątek i archiwaliów związanych z losami jeńców – głównie z okresu II wojny światowej. To jedna z najcenniejszych kolekcji tego typu w kraju. Jak podkreśla dyrektorka instytucji, dr Violetta Rezler-Wasielewska, misja muzeum, ujęta w słowach poznajemy, pamiętamy, przestrzegamy, pozostaje niezmienna mimo licznych zmian statutowych. – Przełom nastąpił w 1989 roku, kiedy rozszerzono zakres badań m.in. o sowiecki system obozów dla polskich jeńców oraz o powojenną historię miejsca, w tym obóz pracy w Łambinowicach z lat 1945–1946, gdzie przetrzymywano już nie żołnierzy, ale ludność cywilną – przypomina. Dodaje, iż właśnie ta niejednoznaczna, trudna historia sprawia, iż charakter placówki jest tak wyjątkowy.
W 2020 roku miejsce pamięci w Łambinowicach zostało uhonorowane Europejskim Znakiem Dziedzictwa – prestiżowym wyróżnieniem nadawanym przestrzeniom o ponadnarodowym znaczeniu i silnym symbolicznym wymiarze. W całej Europie otrzymały je dotąd jedynie 67 lokalizacje, w tym cztery w Polsce.
Tegoroczny jubileusz zbiegł się z inną istotną wiadomością. Po latach starań samorządu województwa i dyrekcji muzeum, z dniem 1 stycznia 2026 r. instytucja ma zostać wpisana do Rejestru Instytucji Kultury prowadzonego przez ministra kultury – stając się narodową instytucją kultury. To oznacza większe finansowanie i szersze zaplecze organizacyjne, choć współprowadzenie przez województwo opolskie pozostanie niezmienne.
– To miejsce nie jest typowym muzeum, do którego zabieramy dzieci w weekend. Tu czuje się ból, cierpienie i śmierć. Ponad 300 tysięcy osób z 50 państw przeszło przez tę gehennę – mówi wicemarszałek Zbigniew Kubalańca. Podkreśla, iż muzeum pełni przede wszystkim rolę edukacyjną i dokumentacyjną, a dla wielu rodzin jest miejscem odnajdywania fragmentów własnej, często dramatycznej historii. Podczas uroczystości dziękował pracownikom za ich pasję, dociekliwość i lata pracy nad odkrywaniem kolejnych białych plam.
Jubileusz był również okazją do uhonorowania osób szczególnie zasłużonych dla placówki. Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” otrzymał były dyrektor muzeum, prof. dr hab. Edmund Nowak. Brązowymi medalami wyróżniono Stanisławę Borzemską – wieloletnią pracownicę i szefową Działu Oświatowo-Wystawienniczego w latach 1970–2003 – oraz dra Czesława Wawrzyniaka, również przez wiele lat kierującego instytucją.
F0t. UMWO
