Ta gmina w Bieszczadach jest najdalej wysuniętą na południe gminą Polski. 80% stanowią lasy

Zdjęcie: Ta gmina w Bieszczadach jest najdalej wysuniętą na południe gminą Polski. 80% stanowią lasy | foto Dorota Krynicka

Gmina Lutowiska, położona w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, to miejsce wyjątkowe na mapie Polski. Najdalej wysunięta na południe i jedna z największych gmin w kraju, jest jednocześnie jedną z najrzadziej zaludnionych, co nadaje jej charakter niezwykle spokojnej i malowniczej przestrzeni. Na obszarze 476 kilometrów kwadratowych mieszka niespełna 2 tysiące osób (1963 mieszkańców - dane GUS na dzień 31.12.2024), co daje gęstość zaludnienia wynoszącą 4 osoby na kilometr kwadratowy. Ponad 80% powierzchni zajmują lasy, co czyni Lutowiska prawdziwym rajem dla miłośników przyrody.

Turystyczne serce Bieszczadów

Lutowiska to gmina graniczna, której południowe rubieże sąsiadują zarówno z Ukrainą, jak i Słowacją. W granicach gminy znajdują się najwyższe partie polskich Bieszczadów oraz malownicza dolina Sanu, którego źródła biją właśnie tutaj. Połowa obszaru gminy jest objęta ścisłą ochroną w ramach Bieszczadzkiego Parku Narodowego, będącego częścią trójstronnego Rezerwatu Biosfery UNESCO „Karpaty Wschodnie”. Ten unikatowy obszar, łączący Polskę, Słowację i Ukrainę, jest jednym z ostatnich w Europie miejsc, gdzie natura funkcjonuje niemal w niezmienionym stanie.

https://wbieszczady.pl/bieszczadzkie-dzieje/tam-w-bieszczadach-gdzie-dzisiaj-znajduje-sie-cmentarz-kiedys-tetnilo-zycie-turystyczne/fpn0sgOGCAhniLiVvP65

Turyści odwiedzający Lutowiska mają do dyspozycji około 107 kilometrów pieszych szlaków turystycznych, prowadzących przez bieszczadzkie połoniny, takie jak Połonina Wetlińska i Połonina Caryńska, czy na szczyty takie jak Tarnica czy Bukowe Berdo. Znajdą tutaj coś dla siebie równiez amatorzy dwóch kółek, a miłośnicy koni mogą przemierzać wiele kilometrów szlaków konnych, korzystając z oferty lokalnych ośrodków jeździeckich. Na odwiedzających gminę Lutowiska turystów czeka około 2000 miejsc noclegowych, rozbudowana baza gastronomiczna, punkty widokowe i szlaki narciarskie. W ciągu roku realizowane są tu liczne wydarzenia, takie jak Powojenne Targi Końskie, Kiermasz Bojkowski, Dzień Żubra i Święto Chmielu, które pozwalają poznać lokalną kulturę i tradycje.

Bogactwo przyrodnicze i unikalna fauna

Gmina Lutowiska to prawdziwe królestwo dzikiej przyrody. Ponad 80% powierzchni gminy pokrywają lasy – głównie bukowe – w których żyją rzadkie gatunki zwierząt, takie jak niedźwiedzie brunatne, wilki, żubry czy rysie. Szczególną uwagę przyciąga rezerwat „Krywe”, który chroni ostatnią w Polsce populację węża Eskulapa. Charakterystyczne dla regionu połoniny to zbiorowiska roślinności alpejskiej, spotykane w naszym kraju wyłącznie w Bieszczadach, co czyni ten zakątek jeszcze bardziej wyjątkowym.

https://wbieszczady.pl/aktualnosci/serial-ktory-pokazal-bieszczady-z-innej-strony-do-dzisiaj-wzbudza-ogromne-zainteresowanie/yOFKTBbQ0shqulN7VNtL

Ślady historii i wielokulturowość

Historia gminy Lutowiska jest burzliwa i skomplikowana. Osadnictwo rozpoczęło się tutaj w XV wieku, a przez wieki teren zamieszkiwali Polacy, Rusini i Żydzi. Tragiczne wydarzenia XX wieku, takie jak II wojna światowa czy akcja „Wisła”, doprowadziły do niemal całkowitego wyludnienia wielu miejscowości. Z 28 wsi istniejących przed wojną w tej chwili zamieszkanych jest zaledwie 17. Lutowiska i okolice noszą ślady tych dramatycznych dziejów w postaci opuszczonych cmentarzy, zniszczonych cerkwi i ruin dawnych domostw.

Mimo to, gmina zachowała wiele cennych zabytków, w tym drewnianą cerkiew w Smolniku z 1791 roku (wpisaną na listę UNESCO), cerkiew w Chmielu czy kirkut żydowski w Lutowiskach, gdzie znajduje się około tysiąca macew. Te miejsca przypominają o wielokulturowości regionu, będącej niegdyś jego znakiem rozpoznawczym.