Tak będzie wyglądać ewakuacja w Polsce. Te osoby wyjadą jako pierwsze. Rząd przygotowuje się na najczarniejszy scenariusz

Rozporządzenie, które już weszło w życie, szczegółowo określa zasady opuszczania zagrożonych terenów i priorytety podczas akcji ratunkowych. Samorządy otrzymały listę nowych obowiązków, a mieszkańcy mogą zabrać ze sobą tylko to, co potrzebne na 72 godziny. W przepisach znalazły się też zasady walki z dezinformacją podczas kryzysu.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Nowe przepisy to efekt niepewnej sytuacji międzynarodowej i doświadczeń z ostatnich powodzi w Polsce. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowego sposobu ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia weszło w życie i wprowadza precyzyjne zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych. Podstawą prawną są zapisy ustawy z 5 grudnia 2024 roku o ochronie ludności i obronie cywilnej, która znacząco rozszerzyła zadania organów państwowych i samorządowych.

Osiem kroków ewakuacji, które mogą uratować życie

Przepisy nakładają obowiązek uwzględnienia ośmiu kluczowych elementów podczas każdej akcji ewakuacyjnej. Pierwszy etap to weryfikacja planu ewakuacji w zależności od typu zagrożenia i wyznaczonych kierunków przemieszczania ludności. Następnie władze muszą niezwłocznie poinformować mieszkańców o zarządzonej ewakuacji, wskazać miejsca zbiórki oraz dostępne środki transportu wraz z trasami przemieszczania.

Równocześnie uruchamiany jest alarm dla personelu i specjalnych zespołów odpowiedzialnych za organizację całej operacji. Część ludzi może opuścić zagrożone tereny samodzielnie w ramach samoewakuacji, podczas gdy większość zostanie skierowana do zorganizowanych punktów, gdzie będą przyjmowani i ewidencjonowani. Po zakończeniu działań władze zobowiązane są zapewnić bezpieczny powrót mieszkańców do miejsc zamieszkania.

Istotnym elementem procesu jest prowadzenie dokładnych spisów ewakuowanej ludności oraz mienia, w tym cennych dóbr kultury, które zostaną przewiezione specjalnie przygotowanymi środkami transportu. Wszystkie te działania mają być koordynowane przez wyznaczone osoby, które planują, organizują i nadzorują przebieg ewakuacji.

Samorządy dostaną nowe, rozszerzone zadania

Rozporządzenie znacznie zwiększa odpowiedzialność jednostek samorządu terytorialnego. Wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, starostowie oraz wojewodowie otrzymali szczegółową listę obowiązków, które muszą wypełnić w przypadku zarządzenia ewakuacji. Do ich zadań należy ustalenie obszarów objętych ewakuacją w pierwszej kolejności oraz oszacowanie liczby osób wymagających przemieszczenia, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które potrzebują transportu.

Samorządy muszą wyznaczyć główne drogi i linie kolejowe przeznaczone do ewakuacji, wskazać i oznaczyć punkty zbiórki ludności oraz przygotować zasoby obrony cywilnej i środki transportu. W ich kompetencjach leży także opracowanie metod zabezpieczenia najcenniejszego mienia i dóbr kultury oraz przygotowanie systemu skutecznego powiadamiania ludności i publikowania komunikatów ostrzegawczych.

Jak podaje portal Forsal.pl, w przypadku braku wystarczających możliwości, samorządy mają obowiązek identyfikować potrzeby wsparcia ze strony organów wyższego szczebla. Wojewoda współpracuje z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w zakresie określenia kierunków ewakuacji, a w czasie wojny dodatkowo z Siłami Zbrojnymi ustala główne drogi i linie kolejowe do przemieszczania ludności.

Minister spraw wewnętrznych koordynuje całość operacji

Najwyższą odpowiedzialność w zakresie przygotowania ewakuacji ponosi minister spraw wewnętrznych i administracji jako szef obrony cywilnej. Zanim ewakuacja zostanie ogłoszona, minister wdraża najważniejsze procesy przygotowawcze, wyznaczając obszary przeznaczone do przyjęcia ewakuowanej ludności i przekazując wojewodom polecenia przygotowania tych miejsc.

We współpracy z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa minister określa szlaki komunikacyjne, sposoby ostrzegania ludności i przygotowuje treść komunikatów do upublicznienia. Analizuje również potrzeby związane z organizacją ewakuacji i wskazuje zakres wsparcia od innych ministrów oraz w ramach pomocy międzynarodowej lub unijnego mechanizmu ochrony ludności.

Kto ma pierwszeństwo podczas ewakuacji

Przepisy szczegółowo określają priorytetowe grupy podczas akcji ratunkowych. Na pierwszym miejscu znajdują się dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze i niepełnosprawne, a także osoby przebywające w domach opieki, szpitalach i innych placówkach zdrowotnych. Władze mają obowiązek zapewnić wspólny transport dla rodzin, szczególnie matek z dziećmi, osób ze szczególnymi potrzebami wraz z opiekunami oraz osób starszych wymagających opieki.

Rozporządzenie przewiduje także ograniczenia dotyczące mienia, które można zabrać podczas ewakuacji. Każda osoba powinna ograniczyć się do rzeczy niezbędnych do przetrwania przez 72 godziny. Ewakuowani mają zapewnione podstawowe środki do przetrwania zarówno podczas transportu, jak i w miejscach tymczasowego pobytu, w tym żywność, wodę, lekarstwa, ubrania, środki higieniczne i dostęp do zaplecza sanitarnego.

Walka z dezinformacją i ochrona cennych dóbr

W rozporządzeniu znalazł się istotny zapis dotyczący przeciwdziałania dezinformacji i panice. Organy odpowiedzialne za ewakuację mają obowiązek podejmować działania ograniczające niekontrolowane przemieszczanie się ludności w kierunku zagrożonych terenów. To reakcja na doświadczenia z ostatnich kryzysów, kiedy fałszywe informacje utrudniały akcje ratunkowe.

Przepisy regulują również zabezpieczenie mienia o szczególnym znaczeniu. Priorytetem jest ochrona najważniejszych obiektów nieruchomych, w tym zabytków ujętych w planach ochrony dóbr kultury na czas wojny. Przewidziano zabezpieczenie dóbr kultury przed uszkodzeniem podczas transportu oraz wcześniejsze udokumentowanie ich stanu. Cały proces obejmuje prowadzenie ewidencji, załadunek, przewóz do wyznaczonych miejsc, rozładunek i zdeponowanie w bezpiecznych warunkach.

Jak informuje portal Niezalezna.pl, dobra kultury traktowane jako mienie o szczególnym znaczeniu będą zabezpieczane przez ich opiekunów prawnych i przygotowywane do transportu z pomocą odpowiednich organów obrony cywilnej.

Co to oznacza dla ciebie?

Nowe przepisy bezpośrednio wpływają na każdego mieszkańca Polski. Oznaczają one, iż władze lokalne w twojej gminie czy powiecie mają teraz jasne instrukcje, jak postępować w sytuacji kryzysowej. jeżeli mieszkasz na terenach podatnych na powodzie, pożary lub inne klęski żywiołowe, możesz spodziewać się lepszej organizacji ewentualnych akcji ratunkowych.

Praktycznie oznacza to, iż warto przygotować podstawową apteczkę, zapas wody i żywności na 72 godziny oraz dokumenty osobiste w łatwo dostępnym miejscu. jeżeli masz w domu osoby starsze, niepełnosprawne lub małe dzieci, należą one do grup priorytetowych podczas ewakuacji, co może oznaczać szybszą pomoc w kryzysie.

Nowe przepisy to także gwarancja, iż władze będą skuteczniej walczyć z dezinformacją podczas kryzysów. Oznacza to dostęp do wiarygodnych informacji z oficjalnych źródeł zamiast chaotycznych doniesień w mediach społecznościowych, które mogą utrudnić akcje ratunkowe.

Mieszkańcy mogą też liczyć na lepszą ochronę lokalnych zabytków i obiektów kultury – przepisy nakładają na władze obowiązek ich zabezpieczenia, co oznacza zachowanie dziedzictwa kulturowego choćby podczas najpoważniejszych kryzysów.