11 listopada 1918 roku w Piotrkowie Trybunalskim nie działały już instytucje Legionów Polskich, które miały tu siedzibę niema przez całą wojnę. Centralne Biuro Werbunkowe znajdowało się już wówczas w Warszawie. Od 1915 roku jednak to Piotrków był sercem operacji, w której tworzono przyszłe struktury wojska polskiego.
11 listopad 1918 roku zakończona została I wojna światowa, co pozwoliło na powołanie państwa Polskiego po 123 latach zaborów. Do początków listopada 1918 roku Piotrków znajdował się pod okupacją austriacką. To strona przegrana w wojnie, która musiała zgodzić się na warunki rozejmu podpisanego 11 listopada 1918 roku w wagonie kolejowym w lesie pod francuskim Compiègne.
https://trybunalski.pl/wiadomosci/zolnierskie-mogily-z-trzech-wojen-w-piotrkowie-chowano-tam-poleglych-od-1914-do-1939-roku-zdjecia/UtxEKkaynCCEiRNkCXS7Pierwsza wojna światowa w Piotrkowie
I wojna światowa rozpoczęta 1 sierpnia 1914 roku, a po dwóch stronach konfliktu stanęły Austro-Węgry i Niemcy oraz Francja, Wielka Brytania i Rosja. Znajdujący się z zaborze rosyjskim Piotrków został gwałtownie zajęty przez wojska austriackie, które zostały w mieście przez cztery lata.
Rosjanie opuścili miasto już w sierpniu 1914 roku. Z miasta ewakuowano carskich urzędników. W następnych miesiącach w rejonie miasta trwały walki wojsk rosyjskich z niemieckimi. W tym też czasie doszło do największych zniszczeń. Między innymi torów kolejowych, mostów i dworca. 2 listopada 1914 roku Niemcy przeprowadzili nalot bombowy na miasto. W połowie grudnia wojska cesarsko - królewskie zajmują Piotrków.
W dniach 14-16 października 1918 roku w Piotrkowie zorganizowana została manifestacja domagająca się usunięcia okupanta, zniesienia Rady Regencyjnej i uwolnienia Józefa Piłsudskiego. Od 2 do 5 listopada 1918 roku mieszkańcy rozbrajali okupacyjne wojska austriackie.
https://trybunalski.pl/wiadomosci/tak-zwany-stary-cmentarz-powstal-dopiero-w-xix-wieku-gdzie-byly-pierwsze-piotrkowskie-nekropolie-zdjecia/spXW7m9lQCM25Mec0DmIPiotrków centrum dla Legionów
W Piotrkowie już w 1915 roku znalazły się wszystkie najważniejsze instytucje Legionów Piłsudskiego, które zostały powołane 27 sierpnia 1914 r. przez naczelne dowództwo armii austro-węgierskiej. Zostały tu aż do początków 1917 roku.
W 1915 roku umiejscowiono w Piotrkowie siedzibę Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, a w willi Wanda Centralnego Biura Werbunkowego Legionów Polskich. Tutaj została zlokalizowana Naczelna Komenda Armii i Komenda Grupy Legionów, bataliony uzupełniające, Magazyny Umundurowania i Broni oraz Pomocniczy Komitet Wojskowy.
21 marca 1915 roku na Rynku uroczysty raport złożyły oddziały Legionów. Komenda Grupy Legionów Polskich stacjonowała w Piotrkowie do października 1915 roku. Jej zadaniem było organizowanie i szkolenie nowych oddziałów oraz kierowanie wszystkimi instytucjami legionowymi na zapleczu frontu.
Wypełnianie zadań propagandowych departamentu odbywało się poprzez Biuro Prasowe, Administrację Wydawnictw, Drukarnię Państwową i Biuro Techniczno-Fotograficzne. Biura DW NKN mieściły się, w nieistniejącym dziś budynku, przy ul. Rokszyckiej 22, w tej chwili ul. Gabriela Narutowicza, w Piotrkowie.
Miasto odwiedził Józef Piłsudski. Miał osobiście nadzorować werbunek młodych Polaków zjeżdżających do Piotrkowa z wielu zakątków Polski pod zaborami. Ewidencja Centralnego Biura Werbunkowego Legionów Polskich zawiera wpisy dotyczące 1444 ochotników.
W początkach 1917 r. CBW przeniosło siedzibę z Piotrkowa do Warszawy. 29 stycznia 1918 Komisja Wykonawcza NKN podjęła decyzję o likwidacji działalności wszystkich swoich agend.
https://trybunalski.pl/wiadomosci/smiglowce-z-calego-swiata-lataly-nad-piotrkowem-ponad-40-lat-temu-rozegrano-tu-mistrzostwa-swiata-zdjecia/5g3qp4LpNYPCevsakdgqJak tworzyła się niepodległa Polska?
11 listopada 1918 Rada Regencyjna oddała Józefowi Piłsudskiemu władzę nad tworzącym się wojskiem. A 14 listopada 1918 zdecydowała się na oddanie Józefowi Piłsudskiemu także władzy cywilnej.
Już 18 listopada 1918 Józef Piłsudski powołał koalicyjny rząd na czele z socjalistą Jędrzejem Moraczewskim.
22 listopada 1918 wydany został dekret o władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej. Do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego pełną władzę w państwie sprawować miał Tymczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski.
16 stycznia 1919 roku premierem został Ignacy Jan Paderewski, który reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego. To w nim formalnie Polska odzyskała znaczną część ziem.
