Tlenoterapia hiperbaryczna w WIM

W Oddziale Klinicznym Medycyny Hiperbarycznej WIM-PIB prowadzone są również badania naukowe oraz podejmowana jest kooperacja z innymi ośrodkami medycznymi i hiperbarycznymi w kraju i za granicą, czego efektem była m.in realizacja niekomercyjnego badania klinicznego pt. "Tlenoterapia hiperbaryczna (HBOT) w leczeniu COVID-19" finansowana przez Agencję Badań Medycznych.

Wskazaniami do terapii hiperbarycznej są schorzenia o przebiegu ostrym, jak i przewlekłym.

Ostrym wskazaniem do leczenia tlenoterapią hiperbaryczną jest choroba dekompresyjna, zatrucie tlenkiem węgla, zator gazowy powstały np. na skutek działań jatrogennych, urazy mięśniowo-szkieletowe, martwicze zakażenia tkanek miękkich ( Clostridium difficile), głuchota idiopatyczna oraz uraz akustyczny.

Do schorzeń przewlekłych kwalifikujących się do leczenia w warunkach hiperbarii tlenowej zalicza się zespół stopy cukrzycowej, stany po amputacjach, martwicze stany zapalne, jałową martwicę kości, odleżyny, ropnie, wszelkie trudno gojące się rany, popromienna martwica tkanek miękkich, CRAO, oparzenia II stopnia i wiele innych, których wymienianie
przekracza ramy niniejszego opracowania.

W przypadku wątpliwości dotyczących możliwości leczenia danego schorzenia oraz stanu zdrowia chorego zawsze zalecamy kontakt z naszymi lekarzami, celem ustalenia przebiegu terapii lub kwalifikacji pacjenta do leczenia w Oddziale Klinicznym Medycyny Hiperbarycznej.

Oddział Kliniczny Medycyny Hiperbarycznej świadczy usługi nie tylko dla pacjentów województwa mazowieckiego, ale całego kraju. W komorze hiperbarycznej, zgodnie z wytycznymi NFZ możemy leczyć, pacjentów ze wskazań ostrych i przewlekłych

Do wskazań ostrych zaliczamy:
- zatory gazowe
- wypadki nurkowe
- choroba dekompresyjna nurków i pilotów
- zatrucia tlenkiem węgla
- martwicze zakażenia tkanek miękkich ( beztlenowe oraz mieszane)
- ostre niedokrwienie tkanek miękkich
- uraz mięśniowo-szkieletowy ( z zagrażającym zespołem kompartmentalnym,
uraz zmiażdżeniowy)
- oparzenia termiczne ( oparzenia II stopnia >10 % u dzieci i III stopnia
>20 % u dorosłych)
- nagła głuchota
- uraz akustyczny

Do wskazań przewlekłych
- popromienne uszkodzenia tkanek i narządów
- trudnogojące się rany
* zespoły stopy cukrzycowej
*zakażenia i martwica kikuta po amputacji
* zapalenia skóry i tkanki podskórnej
* rozlane złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego
* owrzodzenia odleżynowe
* owrzodzenia troficzne kończyn dolnych
- zapalenia i martwica kości
- przeszczep skóry zagrożony martwicą
- zakażenia rany pourazowej
- zapalnie mostka
- zapalenie pooperacyjne śródpiersia
- niestabilność mostka
-ropne
*ropnie wewnątrzczaszkowe
* ropień płuca
*ropień opłucnej8
*ropień wątroby
- promienica

Możemy leczyć pacjentów z tymi jednostkami chorobowymi oraz wszelkimi modyfikacjami zdrowotnymi i pochodnymi powyższych chorób.

Tlenoterapia hiperbaryczna (Hyberbaric Oxygen Therapy, HBOT) jest to metoda leczenia, polegająca na poddawaniu pacjenta działaniu mieszanin gazowych zawierających wysokie stężenia tlenu w warunkach zwiększonego ciśnienia.

Wytwarzane jest ono wewnątrz specjalnie skonstruowanych, stalowych pomieszczeń, nazywanych komorami hiperbarycznymi, połączonych z systemami podtrzymania nadciśnienia. Zarówno konstrukcja tych urządzeń jak i ich pierwotne zastosowanie ma swoje źródła w medycynie podwodnej, dynamicznie rozwijającej się w armiach całego świata w drugiej połowie XX wieku. Dziś medycyna hiperbaryczna wkraczająca do lecznictwa cywilnego w zaawansowanych ośrodkach klinicznych, to nowoczesna gałąź nauki z pogranicza inżynierii medycznej, intensywnej terapii oraz medycyny nurkowej. Jej skuteczność opiera się na leczeniu chorych w warunkach ciśnienia, odpowiadającego temu, które panuje w głębinach morskich. Dzięki zastosowaniu odpowiednich mieszanin gazów oddechowych wewnątrz komory hiperbarycznej możliwe jest uzyskiwanie ciśnień parcjalnych tlenu wielokrotnie przewyższających te, które możliwe są do uzyskania w warunkach atmosferycznych. Korzyści wynikające z tak prowadzonej terapii przejawiają się w lepszej penetracji cząsteczek tlenu do tkanek uszkodzonych, lub zmienionych chorobowo (np. w trudnogojących się ranach, angiopatii cukrzycowej), zwiększonej skuteczności antybiotykoterapii, czy wsparciu odpowiedzi immunologicznej pacjenta. W trakcie zaplanowanego leczenia pacjent odbywa serię sesji leczniczych w komorze hiperbarycznej (od jednej do kilkudziesięciu), których ilość uzależniona jest od przyczyny będącej powodem skierowania na leczenie.

W Wojskowym Instytucie Medycznym infrastruktura Oddziału Klinicznego Medycyny Hiperbarycznej obejmuje szereg instalacji oraz urządzeń zaprojektowanych z myślą o leczeniu najciężej chorych. Ośrodek dysponuje jedną z największych, wielomiejscowych komór hiperbarycznych w tej części Europy. Instalacja podtrzymująca środowisko nadciśnienia w jej wnętrzu zajmuje kilka osobnych pomieszczeń i rozciąga się zarówno wewnątrz budynku głównego, jak i budynków technicznych oraz zewnętrznych obiektach szpitala. Jako jedna z nielicznych komór w Europie posiada instalacje pozwalające na wykonanie sprężeń w warunkach nadciśnienia 11 ATA (atmosfer bezwzględnych).

Bezpieczeństwo leczenia w komorze hiperbarycznej wymaga ścisłego przestrzegania zasad i procedur przypominających te stosowane powszechnie w lotnictwie cywilnym. Przygotowanie sesji hiperbarycznej wymaga od personelu standardowej kontroli instalacji, planowania profilu sprężenia, oszacowania dostępnych zasobów gazowych, a także obliczenia przewidywanej dekompresji. Od chwili wzrostu ciśnienia wewnątrz komory, wszystkie osoby znajdujące się w środku są odizolowane od warunków zewnętrznych.

Ze względu na duże wartości ciśnienia oraz podwyższoną zawartość tlenu wewnątrz komory hiperbarycznej, wzrasta niebezpieczeństwo niekontrolowanego zapłonu. Aby zminimalizować ryzyko zagrożenia życia, surowo wzbronione jest
wnoszenie do komory przedmiotów mogących wywoływać iskrę, lub ogień (telefony komórkowe, zapalniczki, zegarki, ubrania z materiałów sztucznych i wiele innych). Ze względu na specyfikę warunków, w których prowadzona jest terapia tlenem hiperbarycznym, bezpieczeństwo jest priorytetem. Każdy pacjent zobowiązany jest zapoznać się z obowiązującymi zasadami oraz bezwzględnie przestrzegać ich w trakcie leczenia. W celu zwiększenia bezpieczeństwa, w trakcie każdej sesji w komorze, znajduje się członek z personelu medycznego zwany "atendentem medycznym".

Komora hiperbaryczna jest to specjalne pomieszczenie, w którym przebywają pacjenci i personel medyczny w trakcie zabiegu. Posiada ono sprzęt i wyposażenie niezbędne do bezpiecznego prowadzenia tlenoterapii hiperbarycznej we wszystkich jej etapach tj.:
* Kompresji, czyli sprężenia, polegającego na wypełnieniu komory powietrzem, podawanym pod ciśnieniem, zwykle do 2,5 razy większym niż atmosferyczne. Sprężeniu towarzyszy hałas oraz istotny wzrost temperatury wewnątrz komory. W trakcie sprężania wszystkie osoby znajdujące się wewnątrz muszą wyrównywać ciśnienie, stosując się do zaleceń personelu.
* Pobyt pacjentów w warunkach zwiększonego ciśnienia, w trakcie którego pacjenci oddychają 100% tlenem, dostarczanym przez indywidualny układ oddechowy. Oddychanie tlenem trwa godzinę wraz z dwiema kilkuminutowymi przerwami, podczas których pacjenci oddychają powietrzem, bez układów oddechowych.
* Dekompresja, czyli rozprężenie polegająca na stopniowym zmniejszaniu ciśnienia w komorze do wartości ciśnienia atmosferycznego. Dekompresji towarzyszy hałas oraz istotne obniżenie temperatury powietrza wewnątrz komory.

Pacjenci zgłaszający się do Oddziału Klinicznego Medycyny Hiperbarycznej z powodu schorzeń przewlekłych powinni posiadać skierowanie do ośrodka terapii hiperbarycznej, dokumentację medyczną oraz wyniki badań EKG, RTG (istnieje możliwość ich wykonania w oddziale).

Tekst: Mariusz Gierej/ WIM