Tsuk ogłasza przełom w sprawie ekshumacji polskich ofiar ukraińskich nazistów OUN-UPA

Premier Donald Tusk ogłosił przełomową decyzję w sprawie ekshumacji polskich ofiar zbrodni dokonanych przez OUN-UPA. „Wreszcie przełom. Jest decyzja o pierwszych ekshumacjach polskich ofiar UPA. Dziękuję ministrom kultury Polski i Ukrainy za dobrą współpracę. Czekamy na kolejne decyzje” – napisał premier w serwisie X (dawniej Twitter). Informacja ta oznacza początek nowych rozmów i działań, które przez lata były blokowane przez stronę ukraińską. Informacje o rzekomym przełomie skomentował prezes IPN „takich przełomów mieliśmy już wiele”.

Trudna historia ekshumacji ofiar Wołynia

Od wielu lat możliwość prowadzenia prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych w Ukrainie była przedmiotem sporów. Ukraińska strona argumentowała, iż wszelkie działania muszą być poprzedzone uregulowaniem kwestii upamiętnień dla członków UPA w Polsce. Konflikt ten był szczególnie widoczny w kontekście rzezi wołyńskiej, ludobójstwa, którego ofiarą padły dziesiątki tysięcy Polaków w latach 1943-1944.

Prace poszukiwawcze i ekshumacyjne stanowią istotny element polskiej polityki historycznej. Wśród kluczowych celów znajduje się odkrycie miejsc pochówku ofiar i zapewnienie im należytego upamiętnienia. Dotychczasowa blokada tych działań przez stronę ukraińską była dla Polski znacznym utrudnieniem w upamiętnieniu tysięcy pomordowanych obywateli.

Wreszcie przełom. Jest decyzja o pierwszych ekshumacjach polskich ofiar UPA. Dziękuję ministrom kultury Polski i Ukrainy za dobrą współpracę. Czekamy na kolejne decyzje.

— Donald Tusk (@donaldtusk) January 10, 2025

Spis ukraińskich grobów i pomników w Polsce

W ramach przygotowań do negocjacji polsko-ukraińskich rząd RP rozpoczął prace nad inwentaryzacją ukraińskich grobów i pomników znajdujących się na terytorium Polski. Jak informuje „Newsweek”, szef Rady ds. współpracy z Ukrainą Paweł Kowal zwrócił się do wojewodów podkarpackiego i lubelskiego z prośbą o sporządzenie szczegółowego wykazu takich miejsc.

„Mając na uwadze trwające prace przygotowawcze do kolejnej tury polsko-ukraińskich rozmów na temat uregulowania kwestii prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych w Ukrainie, Rada ds. współpracy z Ukrainą przygotowuje opinię co do możliwych postulatów strony ukraińskiej w przedmiotowej sprawie” – napisał Kowal w piśmie cytowanym przez gazetę.

Zebrane dane dotyczące statusu prawnego grobów i pomników, wraz ze zdjęciami, mają posłużyć jako baza do przyszłych rozmów z Ukrainą. Proces ten może stać się istotnym elementem negocjacji, które pozwolą na wznowienie ekshumacji w Ukrainie.

Ludobójstwo na Wołyniu: kontekst historyczny

Rzeź wołyńska to jedno z najbardziej tragicznych wydarzeń w historii polsko-ukraińskich stosunków. W latach 1943-1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA dokonali serii masowych mordów na polskiej ludności cywilnej zamieszkującej Wołyń i Galicję Wschodnią. Ofiary, szacowane na 50-120 tysięcy, były brutalnie zabijane podczas zorganizowanych akcji eksterminacyjnych.

Chociaż zbrodnia ta została uznana za ludobójstwo przez polski Sejm w 2016 roku, jej upamiętnienie i wyjaśnienie pełnego zakresu wydarzeń wciąż budzi kontrowersje. Dla wielu Polaków rozpoczęcie ekshumacji ofiar jest kluczowym krokiem w przywróceniu sprawiedliwości i prawdy historycznej.

Prezes IPN komentuje

Ostatnio Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej i pisowski kandydat na prezydenta z szemraną przeszłością odniósł się do porozumienia dotyczącego ekshumacji na Wołyniu, zawartego przez Radosława Sikorskiego i Andrija Sybihę, określając je jako „niepotrzebny wyskok szefa polskiej dyplomacji”.

„My w Instytucie Pamięci Narodowej przeżyliśmy już kilkanaście potencjalnych przełomów w tej sprawie, więc dla mnie entuzjazm szefa polskiej dyplomacji był przedwczesny” – ocenił. Zapewnił jednak, iż IPN jest gotów wesprzeć działania rządu w kwestii ekshumacji ofiar na Wołyniu, podkreślając wagę interesu polskiego.

Kandydat na prezydenta zadeklarował, iż jako głowa państwa postawi przed Ukrainą jasne oczekiwania dotyczące partnerskiego traktowania, w tym umożliwienia pochówku polskich ofiar. – „Nasz wysiłek finansowy, obywatelski i militarny, który pomagał Ukrainie, chciałby się spotkać z partnerskim traktowaniem po stronie ukraińskiej i możliwością pochowania naszych kobiet i dzieci” – stwierdził.