Ukraińcy na polskim rynku pracy: Polska gospodarka dużo straci, jeżeli wyjadą

Zdjęcie: https://www.euractiv.pl/section/grupa-wyszehradzka/news/ukraincy-na-polskim-rynku-pracy-polska-gospodarka-duzo-straci-jesli-wyjada/

W zeszłym roku Ukraińcy wygenerowali niemal trzy procent polskiego PKB, ale tylko kilkanaście procent z nich zamierza zostać w naszym kraju po zakończeniu wojny w Ukrainie. Tymczasem pracownicy z Azji i Ameryki Południowej już stopniowo zajmują miejsce Ukraińców na krajowym rynku pracy.

Zdaniem ekspertów odpływ ukraińskich pracowników może wywołać poważne trudności dla polskiej gospodarki, zwłaszcza w branży budowlanej i przemysłowej. Tymczasem Polacy są wobec swoich sąsiadów ze wschodu coraz bardziej krytyczni, co przekłada się na ich niechęć do pozostawania w naszym kraju.

Obecność Ukraińców korzystna dla polskiej gospodarki

Ukraińscy uchodźcy w 2024 r. wygenerowali 2,7 proc. polskiego PKB, wynika z czerwcowego raportu Deloitte dla Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców.

Przedstawione dane wynika, iż na polskim rynku pracy zatrudnionych jest 69 proc. ukraińskich uchodźców w wieku produkcyjnym, a wielu z nich wykonuje pracę poniżej swoich kwalifikacji. „Jedna trzecia uchodźców posiadających dyplomy uniwersyteckie zajmuje stanowiska, które wymagają wyższego wykształcenia”, wskazano w raporcie.

Mimo to — jak wskazują badania Centrum Analitycznego Gremi Personal — aż 85 proc. Ukraińców w Polsce jest zadowolonych z poziomu zarobków w stosunku do kwalifikacji. Ponadto 70 proc. respondentów twierdzi, iż co miesiąc udaje im się trochę zaoszczędzić.

Badanie wykazało, iż wejście ukraińskich uchodźców na polski rynek pracy nie tylko nie spowodowało wzrostu bezrobocia, ani spadku realnych płac, ale przeciwnie — przyczyniło się nie tylko do wzrostu zatrudnienia wśród Polaków, ale także do poprawy produktywności polskich firm i pracowników.

„Wszystkie dowody wskazują, iż – dopóki pozostają w Polsce – uchodźcy z Ukrainy będą przez cały czas wywierać pozytywny wpływ na gospodarkę, znacznie przewyższając koszty wsparcia, jakie otrzymali”, konkludują autorzy raportu.

Mało kto chce zostać

— Tak duża różnica w zarobkach między Polską a Ukrainą może zaważyć w kwestii powrotu obywateli tego kraju do ojczyzny po wojnie. Pytanie, czy Polska będzie zainteresowana, żeby zatrzymać te 30 proc., które w sondażach deklarują chęć powrotu po zakończeniu działań wojennych — zastanawia się Yuriy Grygorenko, główny analityk Centrum Analitycznego Gremi Personal.

Mimo iż 80 proc. zamieszkałych w Polsce Ukraińców ma stabilne warunki zatrudnienia, to tylko 13 proc. zamierza zostać w naszym kraju po zakończeniu walk w ich kraju, wynika z czerwcowego raportu centrum. Powodem są trudności z integracją i uprzedzenia, z jakimi codziennie się spotykają.

Tymczasem z badania Gremi Personal dotyczącego poczucia dyskryminacji i tożsamości narodowej wśród Ukraińców żyjących w Polsce wynika, iż choć 80 proc. badanych ma stabilne zatrudnienie i perspektywę dłuższego pobytu w naszym kraju, tylko 11 proc. czuje się w pełni zintegrowanych z resztą społeczeństwa.

Ukraińcy czują się lekceważeni

Jednocześnie sondaże pokazują tendencję pogarszającego się zdania Polaków o Ukraińcach. W sondażu United Surveys dla Wirtualnej Polski z 2023 roku 64,4 proc. respondentów oceniało obecność Ukraińców pozytywnie, a w tym roku takich ocen jest o 9,1 punktu procentowego mniej.

Wciąż dominują pozytywne opinie: 10,9 proc. stanowią bowiem respondenci zdecydowanie pozytywnie nastawieni, a 44,4 proc. raczej pozytywnie. Tym niemniej liczba osób o negatywnym nastawieniu wzrosła do 33 proc., z czego 14 proc. wyraziło się raczej negatywnie, a 19 proc. zdecydowanie negatywnie. Oznacza to, iż co trzeci Polak patrzy krytycznie na obecność Ukraińców w kraju.

Z badania Gremi Personal wynika, iż zdaniem Ukraińców barierą w integracji z polskim społeczeństwem nie jest język, a poczucie braku akceptacji. Połowa uczestników badania przyznała, iż nigdy lub prawie nigdy, nie miała kontaktu z Polakami poza pracą, a aż 69 proc. doświadczyło upokorzeń lub lekceważenia.

Zaledwie 18 proc. respondentów uważa, iż media pokazują Ukraińców w pozytywnym świetle, 32 proc. postrzega przekaz medialny jako wyważony, a 26 proc. — jako stereotypowy.

— Ukraińcy nie oczekują przywilejów ani obywatelstwa, by uznać Polskę za swój kraj. Potrzebują stabilizacji, poczucia akceptacji i prawa do bycia częścią społeczeństwa — nie tylko jako pracownicy, ale również jako sąsiedzi, klienci i rodzice — mówi zastępca dyrektora generalnego Gremi Personal Damian Guzman.

Możliwy „natychmiastowy wstrząs dla gospodarki”

Zdaniem autorów badania mit migrantów, którzy „zabierają pracę” lub „korzystają z polskiego systemu socjalnego” może doprowadzić do masowego wyjazdu Ukraińców z Polski, a tym samym do wzrostu cen usług, spadku konkurencyjności i niedoboru pracowników.

Guzman uprzedza, iż część imigrantów, którzy opuszczą Polskę, poszuka bardziej otwartego kraju UE, co dla Polski będzie oznaczało wymierne straty w sytuacji już teraz dotkliwego deficytu siły roboczej.

Natomiast w ocenie Alexa Kartsela, wiceprezesa agencji pracy tymczasowej EWL Group, cytowanego przez WP Finanse, odpływ tych pracowników oznaczałby „natychmiastowy wstrząs dla gospodarki”.

Według Ministerstwa Pracy Ukraińcy w Polsce najczęściej pracują w branżach produkcyjnej i budowlanej, w przetwórstwie przemysłowym, w dziedzinie usług administrowania, działalności wspierającej, w transporcie i gospodarce magazynowej. Najbardziej poszukiwani są pracownicy wykonujący proste prace, pracownicy produkcyjni, magazynowi oraz operatorzy maszyn i urządzeń.

W ostatnich trzech latach Ukraińcy założyli w Polsce 77,7 tys. jednoosobowych działalności gospodarczych, co stanowi 9 proc. wszystkich zarejestrowanych w tym czasie mikroprzedsiębiorstw. Z tego 37 proc. założyły kobiety.

Tylko w zeszłym roku działalność gospodarczą w Polsce rozpoczęło 33,2 tys. ukraińskich jednoosobowych działalności gospodarczych. To ponad dwukrotnie więcej niż w 2022 r. (15,9 tys.) i o 16 proc. więcej niż w 2023 r. (28,6 tys.).

W tym czasie powstało też 11,3 tys. spółek z kapitałem ukraińskim. Wśród sektorów, gdzie ukraińskie firmy lokują działalność gospodarczą, dominuje budownictwo (23 proc.), informacja i komunikacja (18 proc.) Te trzy sektory obejmują ponad połowę wszystkich zakładanych przez Ukraińców firm.

Pozostałe usługi (13 proc.). to m.in. działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, handel oraz transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia oraz opieka zdrowotna.

Miliony uchodźców po wybuchu wojny w Ukrainie

Według Agencji ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) w związku z wybuchem pełnowymiarowej wojny ponad 6,9 miliona Ukraińców zostało zmuszonych do opuszczenia swojego kraju, a 3,7 miliona zostało wewnętrznie przemieszczonych.

Jak natomiast podaje polski Urząd ds. Cudzoziemców, z czasowej ochrony w Polsce korzysta w tej chwili prawie milion obywateli Ukrainy, głównie kobiet i dzieci. To drugie co wielkości skupisko w Unii Europejskiej – większe jest tylko w Niemczech. Ważne zezwolenia na pobyt w Polsce ma natomiast 1,55 mln osób.

Ukraińcy stanowią najliczniejszą grupę cudzoziemców w Polsce: 78 proc. ogółu osiedlających się w kraju obcokrajowców to osoby tej narodowości.

Najwięcej spośród nich osiedla się w województwach mazowieckim (gdzie mieszka 22 proc. osób), dolnośląskim i wielkopolskim (odpowiednio 12 proc. i 11 proc.) oraz małopolskim i śląskim (po dziewięć procent). Urząd ds. Cudzoziemców zastrzega, iż dane te nie uwzględniają osób przebywających w Polsce w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wiz.