W gąszczu rozmaitych świadczeń emerytalnych i dodatków funkcjonuje mało znany, ale niezwykle cenny benefit finansowy, o który może ubiegać się określona grupa seniorów. Ryczałt energetyczny, bo o nim mowa, to dodatkowe świadczenie opiewające na kwotę 316,31 złotych miesięcznie od marca 2025 roku, co w skali roku przekłada się na imponującą sumę 3795,72 złotych. Co szczególnie istotne, te pieniądze nie podlegają opodatkowaniu, co czyni ten dodatek jeszcze bardziej atrakcyjnym. Dla wielu emerytów, zmagających się z rosnącymi kosztami życia, taka kwota może stanowić znaczące wsparcie domowego budżetu.
Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce
Wysokość emerytury podstawowej to tylko jeden z elementów tworzących całościowy obraz sytuacji finansowej polskich seniorów. W ostatnich latach system zabezpieczenia społecznego w Polsce ewoluuje w kierunku wielokomponentowego modelu wsparcia, gdzie obok standardowej emerytury pojawiają się dodatkowe świadczenia i benefity. Powszechnie znane są już trzynasta i czternasta emerytura, które na stałe wpisały się w kalendarz wypłat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednakże poza tymi powszechnymi dodatkami istnieją również specjalistyczne świadczenia przeznaczone dla konkretnych grup emerytów, a jednym z nich jest właśnie ryczałt energetyczny.
Sytuacja finansowa emerytów w Polsce przypomina coraz bardziej rozwiązania znane z innych grup zawodowych, gdzie obok podstawowego wynagrodzenia funkcjonuje cały szereg dodatków i benefitów. Podobnie jak w przypadku nauczycieli, służb mundurowych czy pracowników medycznych, gdzie na końcową kwotę wynagrodzenia składają się różnorodne dodatki funkcyjne, stażowe czy specjalne, tak i w przypadku emerytów rzeczywisty poziom dochodów może znacząco przekraczać podstawową kwotę emerytury widniejącą na decyzji ZUS.
Ryczałt energetyczny, choć stanowi istotne wsparcie finansowe, nie jest świadczeniem powszechnym. Prawo do niego mają przede wszystkim kombatanci oraz inne osoby uprawnione ze względu na swoją przeszłość związaną z działalnością niepodległościową lub doświadczeniem represji. Kolejną grupą uprawnionych są żołnierze zastępczej służby wojskowej, którzy byli przymusowo zatrudniani w szczególnie trudnych warunkach – w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania rud uranowych czy batalionach budowlanych. Warto podkreślić, iż możliwość ubiegania się o to świadczenie mają również wdowy i wdowcy po kombatantach oraz innych osobach uprawnionych, pod warunkiem, iż sami są emerytami lub rencistami. Analogicznie, prawo to przysługuje owdowiałym małżonkom żołnierzy przymusowo zatrudnianych, jeżeli pobierają oni emeryturę lub rentę.
Niezwykle istotnym aspektem ryczałtu energetycznego, obok jego niepodlegania opodatkowaniu, jest fakt, iż podlega on corocznej waloryzacji. Oznacza to, iż jego wartość jest regularnie aktualizowana, aby nadążać za inflacją i zachować realną siłę nabywczą tego świadczenia. W dobie rosnących kosztów utrzymania, szczególnie w zakresie opłat za energię elektryczną i ogrzewanie, taka cecha dodatku jest nie do przecenienia dla budżetów emeryckich.
Dodatkowo, co warto szczególnie podkreślić, ryczałt energetyczny charakteryzuje się swoistą „dziedzicznością”. Oznacza to, iż po śmierci uprawnionego kombatanta czy żołnierza, prawo do tego świadczenia może przejść na jego małżonka. Jest to rozwiązanie niezwykle korzystne z perspektywy rodzin, gdzie często po śmierci głównego żywiciela sytuacja finansowa pozostałego przy życiu małżonka ulega znacznemu pogorszeniu. Taka konstrukcja przepisów zapewnia pewien stopień zabezpieczenia finansowego dla owdowiałych małżonków osób uprawnionych.
Proces ubiegania się o ryczałt energetyczny jest relatywnie prosty, choć wymaga skompletowania odpowiedniej dokumentacji. Podstawą jest złożenie wniosku ZUS_ERK, co można uczynić w dowolnym momencie – nie istnieją tu żadne sztywne terminy czy okresy składania aplikacji. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia do świadczenia. W przypadku kombatantów i osób represjonowanych będzie to decyzja szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która stwierdza okresy działalności kombatanckiej lub represji. Z kolei wdowy i wdowcy po kombatantach potrzebują dokumentu potwierdzającego ich uprawnienia jako członków rodziny po kombatancie.
Żołnierze, którzy byli przymusowo zatrudniani w ramach zastępczej służby wojskowej, muszą przedłożyć zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień. Dokument ten powinien jednoznacznie potwierdzać zarówno okres, jak i rodzaj przymusowego zatrudnienia. Natomiast wdowy po żołnierzach przymusowo zatrudnionych zobowiązane są do załączenia zaświadczenia wydanego przez adekwatny organ wojskowy.
Warto zauważyć, iż możliwość uzyskania ryczałtu energetycznego wpisuje się w szerszy kontekst polityki państwa wobec osób, które w przeszłości narażały swoje życie i zdrowie w walce o niepodległość Polski lub były poddawane różnego rodzaju represjom. Z tej perspektywy dodatek ten ma nie tylko wymiar finansowego wsparcia, ale również symbolicznego uznania zasług i poświęcenia tych osób. Podobnie, przyznanie tego świadczenia przymusowo zatrudnianym żołnierzom zastępczej służby wojskowej stanowi formę rekompensaty za ciężką pracę w szkodliwych warunkach, często prowadzącą do długotrwałych problemów zdrowotnych.
W kontekście obecnej sytuacji ekonomicznej i rosnących kosztów energii ryczałt energetyczny nabiera dodatkowego znaczenia. Ceny prądu, gazu i innych nośników energii systematycznie rosną, co szczególnie dotkliwie odczuwają gospodarstwa emeryckie, gdzie stałe koszty utrzymania stanowią często lwią część miesięcznego budżetu. Wobec tego, dodatkowe niemal 3800 złotych rocznie może znacząco poprawić komfort życia uprawnionych seniorów i zmniejszyć ich obawy związane z nadchodzącymi rachunkami za energię.
Co szczególnie istotne, ryczałt energetyczny funkcjonuje niezależnie od innych form wsparcia dla seniorów. Oznacza to, iż uprawnieni emeryci mogą jednocześnie korzystać zarówno z trzynastej i czternastej emerytury, jak i z ryczałtu energetycznego, a w przypadku spełnienia odpowiednich kryteriów – również z innych dodatków, takich jak dodatek pielęgnacyjny czy kombatancki. Takie skumulowanie różnych form wsparcia może znacząco poprawić sytuację finansową emerytów i umożliwić im godne życie na starość.
Niestety, świadomość istnienia ryczałtu energetycznego wśród potencjalnych beneficjentów pozostaje stosunkowo niska. Wielu uprawnionych seniorów nie zdaje sobie sprawy z możliwości uzyskania tego świadczenia lub nie wie, w jaki sposób się o nie ubiegać. W rezultacie, znaczna część potencjalnych środków finansowych pozostaje niewykorzystana, a uprawnieni emeryci nie poprawiają swojej sytuacji materialnej, mimo przysługujących im praw. Dlatego tak ważne jest rozpowszechnianie informacji o dostępnych formach wsparcia i edukowaniu seniorów w zakresie przysługujących im świadczeń.
Warto również zauważyć, iż oprócz ryczałtu energetycznego istnieją również inne, mniej znane dodatki i świadczenia, o które mogą ubiegać się określone grupy emerytów. Przykładem może być dodatek kombatancki, dodatek kompensacyjny czy świadczenie pieniężne dla osób deportowanych do pracy przymusowej. Każde z tych świadczeń ma swoje specyficzne kryteria przyznawania i wymaga odpowiedniej dokumentacji, ale wszystkie one mają na celu poprawę sytuacji materialnej osób, które w przeszłości doświadczyły różnego rodzaju trudności czy represji.
W kontekście starzejącego się społeczeństwa i rosnących wyzwań związanych z systemem emerytalnym, dodatkowe świadczenia takie jak ryczałt energetyczny nabierają coraz większego znaczenia. Stanowią one istotny element systemu zabezpieczenia społecznego, który ma na celu zapewnienie godnych warunków życia osobom w podeszłym wieku, szczególnie tym, które w przeszłości poświęciły się dla dobra kraju lub doświadczyły różnego rodzaju przeciwności.
Każdy emeryt, który podejrzewa, iż może kwalifikować się do otrzymania ryczałtu energetycznego, powinien skontaktować się z najbliższą placówką ZUS lub zadzwonić na infolinię Zakładu, aby uzyskać szczegółowe informacje na temat procedury składania wniosku i wymaganych dokumentów. W wielu przypadkach możliwe jest również uzyskanie pomocy przy kompletowaniu niezbędnej dokumentacji, co może znacząco ułatwić proces ubiegania się o to cenne świadczenie.
