Uzbekistan uzyskał dostęp do morza?

Niedawno przywódca Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew złożył jednodniową wizytę w Iranie. Głównym tematem rozmów na najwyższym szczeblu było omówienie współpracy w sektorze transportu i łączności. Uzbekistan otrzyma bezpośredni dostęp do portu Chabahar nad Morzem Arabskim.

Dla Teheranu ważna jest realizacja wspólnych projektów w Azji Centralnej w różnych dziedzinach, w tym technologii i nauki. Może to spowodować konflikt interesów między Teheranem a Ankarą, która ściśle współpracuje z państwami Azji Centralnej i nie chciałaby widzieć poważnego konkurenta na tym polu.

To pierwsza wizyta prezydenta Uzbekistanu w Iranie od 20 lat. Władze obu państw nazwały to historycznym wydarzeniem. Jednak merytorycznie rozmowy są ważne nie tylko dla wzmocnienia relacji uzbecko-irańskich, ale także dla całego regionu.

Rozmowy o zwiększeniu wolumenu wymiany handlowej

Irański biznes, szczególnie w ostatnim roku, jest dość aktywny w Azji Centralnej. Dało się to zauważyć po wizycie prezydenta Iranu Ebrahima Raisiego w Samarkandzie we wrześniu 2022 r., gdzie wziął udział w szczycie Szanghajskiej Organizacji Współpracy, przeprowadził rozmowy z prezydentem Uzbekistanu Szawkatem Mirzijojewem oraz spotkał się z przywódcami innych państw regionu .

Podczas rozmów w Iranie szefowie obu państw przeanalizowali przebieg osiągniętych wcześniej porozumień i omówili kilka kluczowych kwestii, w tym stanowisko Teheranu i Taszkentu w sprawie porozumienia afgańskiego. Obie strony doszły do ​​wniosku, iż mają podobne poglądy na ten problem, co stwarza podstawy do współpracy obu państw w tej dziedzinie. Mirzijojew i Raisi wyznaczyli swoim rządom cel zwiększenia wymiany handlowej z obecnych 435 mln USD do 3 mld USD.

Ważny port

​Irański port Chabahar może stać się kluczowym punktem korytarza Północ-Południe. Interesy obu stron zbiegają się w tym kierunku. Iran realizuje w tej chwili swoją koncepcję Drogi na Wschód, która ma na celu rozwój powiązań gospodarczych i politycznych z Azją Środkową, Afganistanem i Pakistanem. W tym kontekście Iran dąży do aktywnej ekspansji poprzez swoją obecność gospodarczą w Azji Centralnej. Taszkent jest również zainteresowany rozwojem korytarzy transportowych prowadzących do portów na Oceanie Indyjskim i otwierających drogę do państw Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz Afryki.

Port Chabahar ma ogromny potencjał, dlatego Teheran zaoferował Taszkentowi aktywną wspólną współpracę w jego rozwoju. Istnieje jednak kilka problemów, którymi należy się zająć, aby odblokować pełny potencjał tego portu. Przede wszystkim konieczne jest dokończenie budowy linii kolejowej Chabahar-Zakhidan, aby połączyć port Chabahar z resztą irańskiej sieci kolejowej, zarówno istniejącej, jak i planowanej. W ramach współpracy transportowej i tranzytowej konieczne jest również zwiększenie przepustowości przejścia granicznego Tejen-Serakhs. Na stacji Serakhs konieczne jest stworzenie możliwości przestawiania wagonów z szerszego toru radzieckiego na wąski tor irański.

Rywalizacja Iranu z Turcją?

Jak zauważył ajatollah Said Ali Chamenei, podstawy współpracy między Iranem a Uzbekistanem mogą wykraczać poza handel i transport. „Możemy mieć dalszą współpracę poprzez różne inicjatywy w nauce, technologii i innych sektorach.” – podkreślił Najwyższy Przywódca Iranu, zauważając, iż rozszerzenie stosunków irańsko-uzbeckich ma „jakichś przeciwników”, uważa, iż decyzje powinny być podejmowane w oparciu o interesy obu stron.

Czy miał na myśli kraje Zachodu lub sąsiednią Turcję, z którymi Iran ma konflikty o sytuację na Kaukazie Południowym i której w ciągu ostatnich 5-6 lat aktywność w Uzbekistanie i w całym regionie Azji Środkowej zwiększyła się znacząco, nie określił. Dziś liczba tureckich przedsiębiorstw z kapitałem tureckim w Uzbekistanie rośnie. Turcja znalazła się w pierwszej trójce, przegrywając tylko z Rosją i Chinami, podczas gdy pięć lat temu jej wyniki były mizerne.

Duży postęp dokonał się na polu instytucjonalnym – Rada Turecka została przekształcona w Organizację Państw Tureckich, która ma poważne perspektywy współpracy gospodarczej i politycznej, a także rozwoju współpracy wojskowo-technicznej. Bardzo ważne jest dla Turcji i Iranu, aby sprzeczności na Kaukazie Południowym nie rozprzestrzeniły się na Azję Środkową, gdzie oba kraje będą konkurować i wchodzić w interakcje. Niemniej jednak staje się jasne, iż zarówno Turcja, jak i Iran, aktywnie wkraczają do Azji Środkowej, umieszczając swoje inwestycje i technologie.

Kacper Ochman

Kaukaz Południowy i Azja Centralna to obszary, które leżą w obszarze moich zainteresowań już od czasów studiów. Bezpośrednią inspiracją dla mnie do stworzenia bloga były podobne platformy prowadzone przez ekspertów zajmujących się innymi regionami. Kierunek Kaukaz to miejsce gdzie będę dzielił się obserwacjami i analizami. Chciałbym aby moje wpisy były interesujące i interesujące zarówno dla osób nieobytych z tematyką wschodnią jak również osób znających temat od podszewki.