Jubileusz 15-lecia powstania obchodziło w sobotę, 22 listopada Muzeum Kultury Przeworskiej i Izba Pamięci Bitwy pod Mokrą. Na urodzinowe spotkanie zaproszono przedstawicieli władz gminnych, osoby związane zawodowo z Muzeum, przyjaciół i sympatyków placówki, a przede wszystkim mieszkańców Mokrej. Wydarzenie było również okazją do podsumowania dotychczasowej działalności Muzeum, a także dyskusji o jego znaczeniu nie tylko dla społeczności gminy Miedźno.
– Choć obchodzimy swoje 15-lecie, to nasze korzenie sięgają znacznie wcześniej – wyjaśnił Piotr Krysiński z Muzeum w Mokrej. – Nasze Muzeum jest jakby kontynuatorem Izby Pamięci, która została otwarta w 1975 roku wraz z odsłonięciem pomnika Bitwy pod Mokrą. Do 2010 roku Izba działała w Szkole Podstawowej. Od powstania, czyli 11 listopada 2010 roku, w takiej formie działamy do dzisiaj. Z tym, iż działalność się poszerzyła o lekcje muzealne, nie tylko taką stricte działalność wystawową, praca przewodnika w terenie, jak i w Muzeum, ale też kooperacja z różnymi instytucjami – IPN, uczelnia, bo tutaj przez praktycznie 10 lat przed powstaniem Muzeum od 1994 do 2005 roku Uniwersytet Jagielloński prowadził wykopaliska archeologiczne, stąd też nazwa naszego Muzeum, Muzeum Kultury Przeworskiej i Izba Pamięci Bitwy pod Mokrą, ponieważ wiadomo, Mokra znana jest głównie dla wielu osób z pierwszej bitwy II Wojny Światowej, do jakiej tutaj doszło w 1939 roku.
Od początku istnienia Muzeum kładło duży nacisk na działalność edukacyjną, stając się punktem chętnie odwiedzanym przez dzieci, młodzież i dorosłych:
– Mamy cały wachlarz oferty dla szkół podstawowych, przedszkoli, w zasadzie po grupy szkolne, licealne, grupy zorganizowane, wojsko. Wojsko do nas jeździ regularnie, my wyjeżdżamy też do wojska. Ostatnio byłem na takim wykładzie w jednostce w Opolu na zaproszenie 24. Batalionu Łączności. Także wychodzimy też do ludzi, a o ile chodzi o same warsztaty i te lekcje muzealne, wiadomo, dostosowane są do grup wiekowych, odbiorców, także myślę, iż w tym zakresie dajemy sobie radę, nie najgorzej.
Jubileuszowe podsumowania to również dobra okazja do spojrzenia w przyszłość. Jak zaznaczył Piotr Krysiński, Muzeum ma pewne plany na najbliższe lata:
– Mieliśmy tutaj takie plany rozbudowy, już choćby na etapie takim dosyć zaawansowanym, ponieważ pomimo tego, iż jest mała przestrzeń, mamy już bardzo dużo gablot eksponatów, tym bardziej problem polega na tym, kiedy grupy przyjeżdżają. Po prostu mamy za mało miejsca. Magazyn, sala taka powiedzmy edukacyjna plus konferencyjna, to by było coś. Mamy plany, możliwe, iż będziemy starać się jakieś dotacje, fundusze i gmina też nam jakoś pomoże i uda się to nam rozbudować w najbliższych latach. To by było takie nasze chyba spełnienie marzeń naszych, takich na tą chwilę.
Pracownicy Muzeum podejmowali i podejmują szereg działań mających na celu upamiętnienie i uczczenie wydarzeń, które na początku września 1939 roku rozegrały się na polach wsi Mokra. W tym celu współpracują z wieloma naukowcami – jeden z nich to obecny na jubileuszu Andrzej Koziar, wieloletni historyk Instytutu Pamięci Narodowej:
– Niezwykłe Muzeum, niezwykłe miejsce pamięci, dlatego też na ile mogłem, to wciągnąłem się tutaj w ten temat i starałem się panu Piotrowi coś tam pomóc w sprawach, w których mogłem mu coś doradzić, czy jakąś wystawę pomóc organizować. Podziwiam zapał, odwagę pana Piotra, determinację i widzę jak parę lat wcześniej wyglądało to inaczej, a teraz tętniące życiem Muzeum organizuje wystawy kolejnych pułków, które tutaj walczyły 1 września. Mało się o tym mówi, za mało się o tym mówi. Jakiś jest czas, powiedzmy trudny dla naszej trudnej, ale pięknej historii. Ja myślę, iż teraz już będzie coraz więcej czasu w to, żeby mówić pełnym głosem o wszystkich bitwach września, o tym jak one wyglądały. W końcu są dokumenty w archiwach polskich, niemieckich, sowieckich. Można próbować z nich korzystać.
– Mam nadzieję, iż to Muzeum będzie się w kolejnych latach przez cały czas rozwijać, bo jest tego warte – podkreślił Andrzej Koziar. – Myślę, iż takie muzea, jak to, będą coraz bardziej tętnić życiem. Tym bardziej, iż widzimy ile młodzieży przychodzi tutaj na wystawy. Przychodzą grupy rekonstrukcyjne. Ja patrzę jak pan Piotr te Noce muzeów organizuje w maju. To jest święto tego terenu. To jest jeden wielki dzień pamięci. Nie mówiąc już o 1 wrześniach uroczystości pod pomnikiem. Część taka bardziej oficjalna, bardziej taka już uroczysta, mniej piknikowa, ale i tak młodzież i starsi, wszystkie grupy wiekowe uczestniczą w tym. Także myślę z wielką nadzieją, iż to muzeum będzie się rozwijać, ma wielki potencjał, wielu przyjaciół, wielu pasjonatów, którzy wspierają na różne sposoby to niewielkie, ale piękne muzeum.
– Dla nas jest to wielka radość, mieć u siebie taką perełkę, jak to Muzeum – powiedział Zbigniew Graj, przewodniczący Rady Gminy Miedźno. – Jesteśmy zadowoleni, iż coś takiego jest tutaj na naszym terenie. Sprzyja to przede wszystkim wiedzy historycznej z czasów zaprzeszłych, i tej takiej stosunkowo nowej, bo z XX wieku, więc II wojna światowa przede wszystkim. To jest Muzeum, które praktycznie pod tym kątem zostało stworzone, aczkolwiek są tutaj też eksponaty z wykopalisk, które się tutaj odbywały w okolicach Mokrej. Ale przede wszystkim tak jak powiedziałem, jest to wiedza historyczna związana z II wojną światową, a przede wszystkim z 1 września i walkami Wołyńskiej Brygady Kawalerii, które tutaj odbywały się z niemieckim najeźdźcą na polach właśnie wsi Mokra. Ta funkcja edukacyjna jest tutaj naprawdę bardzo spora, szczególnie w okresie wakacji, w okresie obchodów rocznicy bitwy pod Mokrą, kiedy tutaj zjeżdża się dość sporo osób, wtedy to muzeum naprawdę jest oblegane.
W Muzeum prezentowanych jest kilkaset eksponatów z pola bitwy stoczonej 1 września 1939 roku przez Wołyńską Brygadę Kawalerii z niemiecką 4 Dywizją Pancerną gen. Reinhardta. Wśród zabytków są militaria, zdjęcia, pamiątki oraz dary od rodzin poległych żołnierzy, a także eksponaty dotyczące całości szlaku bojowego żołnierzy WBK, kontynuujących walkę po klęsce wrześniowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, oddziałach wojskowych Polski Podziemnej czy Armii Polskiej w ZSRR. Po odkryciu w 1994 roku w Mokrej stanowisk archeologicznych z okresu kultury przeworskiej – Izba zaczęła gromadzić informacje dotyczące także tej, dotychczas nieznanej części dziedzictwa historycznego Mokrej.
