Wzrost liczby uczniów z Ukrainy w polskich szkołach stanowi poważne wyzwanie dla systemu edukacji

W roku szkolnym 2023/2024 w polskich szkołach uczyło się około 350 tysięcy uczniów cudzoziemskich, co stanowiło 7% wszystkich uczniów. Zdecydowaną większość tej grupy stanowili Ukraińcy, których liczba wyniosła 290 tysięcy, a ponad połowa z nich to dzieci w wieku szkolnym. Ostatnie zmiany prawne sprawiły, iż liczba ukraińskich dzieci w polskich szkołach może znacznie wzrosnąć od września 2024 roku.

Wprowadzenie obowiązku szkolnego dla ukraińskich dzieci

Jak wskazuje raport Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) przygotowany we współpracy z UNICEF, zatytułowany „Uczniowie z Ukrainy z doświadczeniem uchodźstwa w polskim systemie edukacji” z kwietnia 2024 roku, w polskich szkołach może uczyć się około 135 tysięcy dzieci i młodzieży z Ukrainy, które przybyły do Polski po wybuchu wojny w lutym 2024 roku. Liczba ta jest porównywalna z populacją średniej wielkości miast takich jak Zielona Góra czy Rybnik.

Obecnie, w wyniku zmian w przepisach, obowiązek szkolny obejmuje także te dzieci z Ukrainy, które dotychczas były poza polskim systemem edukacyjnym. Eksperci szacują, iż liczba ukraińskich dzieci, które przed wrześniem nie były zapisane do polskich szkół, mogła wynosić od 20 do 80 tysięcy.

Dr Jędrzej Witkowski, prezes CEO, podczas konferencji „Pokazać – Przekazać” zorganizowanej przez Centrum Nauki Kopernik, wskazał na złożoność sytuacji edukacyjnej ukraińskich dzieci. Zwrócił uwagę, iż wcześniej dzieci mogły uczyć się w polskich szkołach stacjonarnie lub uczestniczyć w nauce online w ukraińskim systemie edukacyjnym, co komplikowało dokładne ustalenie liczby uczniów korzystających z każdego z tych systemów. Witkowski dodał, iż od września br. te dzieci będą włączane do polskiego systemu edukacji.

Integracja ukraińskich uczniów w polskich szkołach

Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) podkreśla, iż dzieci z Ukrainy będą miały możliwość nauki języka polskiego przez co najmniej cztery godziny tygodniowo. Dodatkowo przewidziano wsparcie w postaci asystentów międzykulturowych, którzy będą pomagać w procesie integracji. Nauczyciele będą mieli dostęp do dodatkowych szkoleń oraz wsparcia psychologicznego i pedagogicznego. W szkołach wprowadzono także wsparcie finansowe, aby pomóc w adaptacji ukraińskich uczniów.

POLECAMY: Zielona Góra. Kilkunastu Ukraińców pobiło czterech nastolatków. Jeden z nich musiał być operowany

Eksperci są spokojni o gotowość polskiego systemu edukacji do przyjęcia większej liczby uczniów z Ukrainy. Jak podkreślają, polskie szkolnictwo już wcześniej skutecznie zintegrowało ponad 150 tysięcy nowych uczniów z Ukrainy, co było możliwe dzięki ogromnemu wysiłkowi nauczycieli i dyrekcji szkół. Dr Witkowski zaznacza, iż proces integracji uczniów, zwłaszcza tych z innym językiem ojczystym, trwa zwykle od trzech do czterech lat. Choć polski system edukacji jest już lepiej przygotowany do tego wyzwania, przez cały czas konieczne są działania mające na celu wspieranie nauczycieli w pracy z cudzoziemskimi uczniami oraz w rozwijaniu ich kompetencji międzykulturowych.

Wyzwania dla nauczycieli i uczniów

Jednym z głównych wyzwań, z jakimi mierzą się nauczyciele w polskich szkołach, jest praca z uczniami, dla których język polski nie jest językiem ojczystym. Jak zauważa Witkowski, nagłe pojawienie się w klasie ucznia, który nie do końca rozumie polecenia nauczyciela, wymaga zastosowania innych metod pracy i oceniania.

Polski system edukacji zakłada, iż uczniowie cudzoziemscy realizują tę samą podstawę programową co polscy uczniowie, ucząc się jednocześnie polskiego języka, historii i kultury. Dodatkowo oferowane są zajęcia z języka polskiego jako obcego, co ma najważniejsze znaczenie dla ich sukcesu edukacyjnego. W podobny sposób funkcjonują systemy edukacyjne w innych krajach europejskich.

Jednym z wyzwań pozostaje także obecność asystentów międzykulturowych, którzy mogą wspierać proces integracji uczniów. MEN pracuje nad dalszym rozwojem kompetencji nauczycieli, aby skuteczniej radzili sobie z edukacją w zróżnicowanych kulturowo klasach.

Perspektywy na przyszłość

W roku szkolnym 2024/2025 uczniowie uczęszczający do najwyższych klas w ukraińskim systemie oświaty będą mogli dokończyć edukację w formie online i nie będą zobowiązani do uczęszczania do polskich szkół. Uczniowie kończący polską klasę ósmą będą zwolnieni z egzaminu z języka polskiego na egzaminie ósmoklasisty.

Obecność tak dużej liczby uczniów z Ukrainy w polskich szkołach wymaga od polskiego systemu edukacji dalszego rozwoju, ale jak podkreślają eksperci, polskie szkoły są na dobrej drodze do zapewnienia odpowiedniego wsparcia zarówno nauczycielom, jak i uczniom w procesie integracji.

Daniel Głogowski

Ekspert w swojej dziedzinie – Publicysta, pisarz i działacz społeczny. Pierwsze artykuły opublikował w 1999 roku dla międzynarodowych wydawców. Przez ponad 30 lat zdobywa swoje doświadczenie dzięki współpracy z największymi redakcjami. W swoich artykułach stara się podejmować kontrowersyjne tematy i prezentować oryginalne punkty widzenia, które pozwalały na głębsze zrozumienie omawianych kwestii.