Z kart historii – okres II wojny światowej

W chwili agresji III Rzeszy na Polskę w okresie od 3 do 6 września 1939 r. zarówno Gorce, jak i Beskid Wyspowy znalazły się pod okupacją hitlerowską. Do cięższych walk wojsk polskiej armii „Karpaty” doszło w regionie Jordanowa, Lubnia, Kasinki, Mszany Dolnej. Oddziałami pancernymi dowodził płk. Stanisław Maczek.
Pod miażdżącą przewagą wojsk niemieckich wojsko polskie wycofało się na wschód.

Za próby stawiania oporu najeźdźcy, np. ścinanie drzew przydrożnych, co miało stanowić zaporę i opóźnienie wejścia wojsk niemieckich w głąb kraju, okupant prowadził represje wobec mieszkańców. Przykładem represji było zamordowanie przez Niemców mieszkańców Zamieścia i Słopnic, które miało miejsce 5 września 1939 r. przy głównej drodze (dzisiaj DK 28).

To jednak nie przeszkodziło powstania ruchu oporu, przez utworzenie organizacji konspiracyjnych i oddziałów partyzanckich.

Pierwsze z nich powstały w rejonie Skrzydlnej i Szczyrzyca (dzięki wsparciu szczyrzyckich cystersów), nieco później (w 1942 r.) w rejonie Tymbarku i Limanowej. Partyzantów bardzo wspierała, jak i również działała w ich strukturach, właścicielka dworu w Tymbarku – Zofia Turska.
Zorganizował się tutaj aktywny obwód Armii Krajowej. Odziały AK bazowały w rejonie góry Mogielica, Lubonia Wielkiego i Cietnia oraz w paśmie gorczańskim, w rejonie Kamienicy. W pierwszych latach wojny, gdy nastąpiła agresja Niemiec na ZSRR (1941) akcje partyzanckie polegały na niszczeniu mostów, parowozów itp., później z uwagi na represje okupanta wobec ludności cywilnej (miejscowości Porąbka i Gruszowiec) zmieniona została taktyka działania. Partyzanci atakowali niemieckie konwoje, posterunki policji itp. Działanie te też pociągały odwet niemiecki. 24.12.1944r. w miejscowości Ochotnica okupant urządził „Krwawą Wigilię”, podczas której oddziały SS wymordowały kilkadziesiąt osób. Od połowy 1943 r. w Beskidzie Wyspowym i w Gorcach obok Batalionów Chłopskich działała również partyzantka sowiecka, która z jednej strony współpracowała z AK w zakresie wspólnych akcji bojowych przeciwko oddziałom Wermachtu, ale też w myśl ustaleń NKWD i Józefa Stalina, inwigilowała ten region, by po zakończeniu wojny, wspierać obóz polskiej lewicy, w celu objęcia przez nich władzy.

pomnik upamiętniający zamordowanych mieszkańców (podczas prac porządkowych prowadzonych przez młodzież z SP Tymbark)

pierwsza strona broszury autorstwa Przemysława Bukowca na temat ścieżki edukacyjnej w rejonie Mogielicy, której celem jest pamięć o miejscach działalności konspiracyjnej, o żołnierzach oraz ofiarach poniesionych przez ludność cywilną z rąk okupantów niemieckich i sowieckich