Pod wieloma względami sankcje nałożone przez Zachód na Rosję nie przynoszą pożądanego efektu. Lotnictwo cywilne w tym kraju przez cały czas funkcjonuje. Według badań przeprowadzonych przez dziennikarzy „Welt am Sonntag” Rosja przez cały czas jest w stanie utrzymywać i obsługiwać samoloty zaprojektowane na Zachodzie, mimo iż Europa i USA zakazały dostaw części zamiennych.
Wiele samolotów zostało uziemionych w pierwszym roku po rozpoczęciu inwazji na Ukrainę. Jednak w 2023 r. w Rosji ponownie odnotowano więcej startów i lądowań. Liczba lotów wzrosła o ok. 20 tys. do 1,28 mln w ciągu roku.
Politycy wzywają teraz do podjęcia ostrzejszych działań przeciwko osobom łamiącym sankcje, z których Rosja wyraźnie korzysta. — Niestety, w Niemczech wciąż jest zbyt wiele firm, które podważają embargo — mówi w rozmowie z „Welt am Sonntag” polityczka FDP (Wolna Partia Demokratyczna) Marie-Agnes Strack-Zimmermann.
— To niedopuszczalne — dodaje. Jej zdaniem każdy, kto pośrednio wspiera Rosję, jest współwinny zbrodni w Ukrainie i zagraża bezpieczeństwu Niemiec i Europy. — Niemcy muszą podjąć zdecydowane działania — podsumowuje Strack-Zimmermann.
Chodzi też o europejskie bezpieczeństwo
Od początku wojny Rosji w Ukrainie Bruksela nałożyła sankcje na ponad 400 rosyjskich firm i 1,7 tys. osób powiązanych z Kremlem. Według danych Komisji Europejskiej środki te obejmują 58 proc. rosyjskiego eksportu do Europy i 61 proc. importu. Ograniczeniami zostały dotknięte towary z prawie wszystkich sektorów gospodarki: ropa i węgiel, chipy komputerowe i maszyny budowlane, zegarki i kawior. A także komponenty do rosyjskiej floty liczącej ok. 1 tys. samolotów pasażerskich.
Puste lotnisko Moskwa-Wnukowo tuż po tym, jak Zachód nałożył sankcje na Rosję, marzec 2022 r.
— Działania gospodarcze Putina służą przedłużeniu brutalnej wojny Rosji przeciwko Ukrainie, a także zagrażają naszemu europejskiemu bezpieczeństwu — mówi niemiecka ministra spraw zagranicznych Annalena Baerbock (Zieloni). — To jest dokładnie to, co musimy powstrzymać — dodaje.
W związku z tym Niemcy prowadzą w Brukseli kampanię na rzecz rozszerzenia środków w obszarach, takich jak energia, surowce i technologia. — Jednak wszystkie te sankcje nie mogą być w pełni skuteczne, jeżeli kraje, takie jak Chiny, przez cały czas będą dostarczać Rosji materiały o znaczeniu wojennym, na przykład towary podwójnego zastosowania — zauważa ministra Baerbock.
Na korzyść Putina
Rosja wielokrotnie zdołała obejść zachodnie sankcje. Na przykład eksportując ropę i olej napędowy oraz importując towary podwójnego zastosowania — produkty, które mogą być wykorzystywane zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych, takie jak półprzewodniki, drony i części lotnicze. Według badania przeprowadzonego przez Instytut Ifo wiele z tych towarów jest kierowanych do Rosji przez Armenię, Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan i Turcję.
Nie wszystkie europejskie firmy mogą — lub chcą — wycofać swoje towary z rosyjskiego rynku. — Zwycięstwo Ukrainy leży w najlepszym interesie UE — mówi Manfred Weber, przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej w Parlamencie Europejskim, w rozmowie z „Welt am Sonntag”. — Każdy, kto podważa sankcje, gra na korzyść Putina i poważnie szkodzi UE — dodaje polityk.
Złamanie embarga nie jest trywialnym wykroczeniem. — To niedopuszczalne, iż drony wystrzelone w Ukrainę zawierają europejską technologię — zauważa Weber. — Niezależnie od tego, czy chodzi o europejskie firmy, czy o kraje kandydujące do UE, wszyscy muszą działać razem, jeżeli chodzi o sankcje — dodaje.
Embargo na rosyjskie lotnictwo cywilne było jednym z pierwszych środków podjętych przez UE po rozpoczęciu wojny.
Zachodni plan się nie powiódł
Miało uderzyć we wrażliwy obszar państwa rządzonego przez Putina. Do wielu ważnych regionów można dotrzeć tylko samolotem. A rosyjskie linie lotnicze prawie wyłącznie korzystają z modeli europejskiego producenta Airbusa i jego amerykańskiego konkurenta Boeinga. Dyplomacji mieli nadzieję, iż po odcięciu od zachodniej technologii lotniczej Rosja zostanie zdecydowanie osłabiona. Ten plan się nie powiódł.
— Rosja coraz częściej wykorzystuje luki prawne, aby obejść sankcje — tłumaczy Michael Roth z Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD). Jednocześnie Moskwa otwiera się na nowe rynki. Na przykład Chiny i Indie zastąpiły państwa członkowskie UE jako najważniejsi nabywcy rosyjskiego eksportu energii.
Niemniej jednak Roth uważa, iż środki podjęte przez Brukselę są skuteczne. — 13 pakietów sankcji UE od lutego 2022 r. jest bardzo skutecznych. choćby jeżeli nie tak gwałtownie i kompleksowo, jak byśmy chcieli — twierdzi.
