Ziemia w Bieszczadach przemówiła po 100 latach. Archeolodzy nie mieli wątpliwości

W dniu 7 października Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym, przy wsparciu Urzędu Gminy Baligród, przeprowadziła badania archeologiczne na terenie cmentarza parafialnego w Baligrodzie. Ich celem była weryfikacja informacji zawartych w archiwalnych planach nekropolii, które sugerowały, iż znacząca część współczesnego cmentarza cywilnego powstała na miejscu dawnego cmentarza wojennego z I wojny światowej. Prace, jak informują organizatorzy, potwierdziły przypuszczenia i ujawniły szczątki należące co najmniej do 50 osób.

Podstawa badań i ich cele

Badania zainicjowano na podstawie dokumentów archiwalnych pozyskanych między innymi z zasobów lwowskich, które zmieniały dotychczasowy stan wiedzy na temat posadowienia nekropolii wojennych w regionie.

Głównym zadaniem prowadzonych prac było potwierdzenie pozyskanych z lwowskiego archiwum dokumentów, które zmieniły stan wiedzy dotyczący posadowienia tej największej nekropolii wojennej w polskich Bieszczadach. Drugim równie ważnym celem badań było zabezpieczenie ostatnich mogił wojennych, nie zajętych przez wtórne pochówki cywilne

– wskazuje badacz historii Grzegorz Gąska.

https://wbieszczady.pl/aktualnosci/tu-historia-ozywa-w-przestrzeni-publicznej-przypomina-o-tragicznych-wydarzeniach-zdjecia/lzOIr1nGXoE1Dj6gw04r

Działania miały zatem dwojaki charakter: weryfikacyjny – sprawdzenie zgodności archiwalnych planów z obecną sytuacją na terenie cmentarza oraz ratowniczy – zabezpieczenie pozostałości pochówków wojennych przed ich destrukcją lub dalszym wtórnym wykorzystaniem terenu.

Wyniki badań archeologicznych

Prace terenowe przyniosły potwierdzenie istnienia nekropolii wojennej w obrębie współczesnego cmentarza parafialnego. Archeolodzy ujawnili szczątki należące co najmniej do 50 osób. To odkrycie stanowi bezpośrednie potwierdzenie przypuszczeń wynikających z analizy archiwaliów, zgodność planów z dokumentów dwudziestolecia międzywojennego z wykopaliskami pozwala wnioskować, iż na tym terenie spoczywać mogło znacznie więcej pochowanych żołnierzy.

Badania udowodniły istnienie cmentarza, na którym, według dokumentów z dwudziestolecia międzywojennego spoczywa 8225 żołnierzy obydwu walczących ze sobą armii. Potwierdzono zgodność planów ze stanem faktycznym, co umożliwi wpisanie tej nekropolii do rejestru cmentarzy wojennych. Daje to podstawy do prawnego zabezpieczenia pozostałych pochówków przed wtórnym ich wykorzystaniem oraz, co najważniejsze – godne upamiętnienie spoczywających tam żołnierzy

– wskazał Grzegorz Gąska.

PRZECZYTAJ TEŻ: Kiedyś była tu granica. Teraz to istotny punkt na głównym szlaku w Bieszczady [ZDJĘCIA]

Odnalezione szczątki, zgodnie z przekazem archeologów, zostaną niebawem ponownie zasypane. Jednocześnie w rozpoczętych rozmowach uczestnicy dyskusji poruszają kwestie formy przyszłego upamiętnienia miejsca.

Znaczenie odkrycia i konsekwencje prawne

Potwierdzenie, iż na terenie cmentarza parafialnego w Baligrodzie znajdują się mogiły wojenne, ma doniosłe skutki administracyjne i konserwatorskie. Umożliwia to podjęcie procedury wpisania nekropolii do rejestru cmentarzy wojennych, co stwarza podstawy do prawnej ochrony terenu. Taki wpis pozwoli zabezpieczyć pozostałe pochówki przed dalszym wtórnym ich wykorzystaniem oraz ułatwi planowanie i przeprowadzenie działań konserwatorskich i upamiętniających.

Wpis do rejestru oraz formalne rozpoznanie skali cmentarza powinny też usprawnić współpracę między różnymi instytucjami odpowiedzialnymi za opiekę nad miejscami pamięci, w tym samorządami, fundacjami badawczymi, konserwatorami zabytków i odpowiednimi organami państwowymi.