Artur Zaborski: w filmie “Biała odwaga” najciekawsze jest zupełnie co innego

agencja-informacyjna.com 10 miesięcy temu

Zdjęcie: Biała odwaga Goralenvolk

Agencja Informacyjna – Opinie: Obejrzałem film “Biała odwaga” w reżyserii Marcina Koszałki, ze scenariuszem jego i Łukasza M. Maciejewskiego. I jestem tym obrazem zachwycony. Wcale nie dlatego, iż pokazuje ciemną kartę Podtatrza, choć jest to nam dzisiaj bardzo potrzebne.

Spis treści

Przemilczane Goralenvolk

„Biała odwaga” to etnografia pogaństwa

Gorycz w filmie “Biała odwaga”

Kim jest Artur Zaborski?

Goralenvolk FAQ

Przemilczane Goralenvolk

Sam jestem z Podhala i ani w podstawówce, ani na żadnym innym etapie edukacji moi nauczyciele (nie tylko historycy) choćby nie zająknęli się na temat Goralenvolk, czyli idei osobności narodu góralskiego, która doprowadziła do współpracy wielu mieszkańców Podhala z nazistami.

To dla moich edukatorów wstyd, bo to przecież historyczny fakt, tutaj nie ma wokół czego dyskutować ani się obrażać. Było jak było, milczenie tego nie wymaże. Cieszy, iż Michał Koszałka przypomina o tym nie dla kontrowersji, tylko stara się tłumaczyć, jak skomplikowana była sytuacja górali w I poł. XX wieku. I na jak podatny grunt trafiały idee separatystyczne. Kapitalne są niektóre sceny – jak ta, gdy Podhalanie wyciągają ze skrzyń poukrywane mundury austro-węgierskie i z dumą wspominają przynależność do cesarskich wojsk.

„Biała odwaga” to etnografia pogaństwa

Ale najciekawsze w filmie “Biała odwaga” jest zupełnie co innego: etnografia pogaństwa górali, z których przecież zrobiono ucieleśnienie katolicyzmu w zasadzie w ostatnim półwieczu. Koszałka przepięknie odtwarza góralskie zwyczaje: noszenie za pazuchą talizmanu z niedźwiedziego zęba, wkładanie do ust zmarłemu monety na drogę, a potem pochówek w grocie czy wyprawa seniora rodu, żeby umrzeć w jamie, blisko natury, jak przystało na ludzi gór. Podobne historie opowiadało się w mojej rodzinie.

Gorycz w filmie “Biała odwaga”

Gorycz filmu “Biała odwaga” w reżyserii Marcina Koszałki wcale nie płynie z mówienia o współpracy górali z nazistami, tylko z tego, iż nie udało się górali ujarzmić cesarzowi, nie powiodło się to też ostatecznie nazistom, nie dali im rady choćby komuniści, a poddali się górale i zaprzedali swoje przepiękne tradycje i zwyczaje Watykanowi, za którego gorliwych sługów dzisiaj uchodzą. Także o tej transformacji z wiary w góry w wiarę w Kościół film “Biała odwaga” mimochodem opowiada.

Film “Biała odwaga” w reżyserii Marcina Koszałki będzie dostępny w kinach od 8 marca 2024 r. Idźcie koniecznie również dla aktorów. Filip Pławiak, Sandra Drzymalska i Julian Świeżewski wykonali kawał dobrej roboty w nauce góralskiego – choćby akcent opanowali tak, iż można się nabrać, iż są aktorami z teatru Witkacego.

Artur Zaborski

Kim jest Artur Zaborski?

Artur Zaborski – dziennikarz kulturalny publikujący w polskich, amerykańskich, kanadyjskich i szwedzkich mediach. Góral z pochodzenia. Absolwent Wydziału Filmoznawstwa i Wydziału Filologii Polskiej (specjalizacja krytyka literacka) na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wielokrotny laureat Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2022 otrzymał stypendium Instytutu Sundance dla dziennikarzy zajmujących się tematyką mniejszości. Nominowany do nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, w kategorii krytyka filmowa w 2017 roku i jej laureat w 2023 r.

Artur Zaborski – aktywność

Artur Zaborski – jest założycielem krakowskiego Dyskusyjnego Klubu Filmowego (DKF) Magazyn Kultury, w którym był dyrektorem programowym przez dwa lata. Wykładowca Warszawskiej Szkoły Filmowej i Uniwersytetu Trzeciego Wieku, rzecznik prasowy Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Tofifest, dyrektor artystyczny 11. Script Fiesty Był redaktorem naczelny portalu Stopklatka.pl. Współpracuje z mediami takimi jak: „Aktivist”, ARTPapier, „Canal+”, „Dziennik. Gazeta Prawna”, “Gala”, „Gazeta Wyborcza”, „Kino”, Interia, „Magazyn Filmowy”, “Newsweek”, “Pani”, “Przekrój”, “Wprost” i “Vogue”, Wirtualna Polska czy “Zwierciadło”. Deklaruje się jako wielki miłośnik Iranu i jego mieszkańców, perskiej kultury i jej popularyzator w Polsce.

Goralenvolk FAQ

Co to Goralenvolk?

Goralenvolk – inicjatywa o charakterze ideologicznym i administracyjnym z czasów II wojny światowej na terenie przedwojennego powiatu nowotarskiego w latach 1939–1944. Działania administracyjne i polityczne na terenie Podhala w czasie II wojny światowej określane przez historiografię i publicystykę jako “Goralenvolk” umocowane były w koncepcji germańskiego pochodzenia górali podhalańskich, która powstała w latach 20. XX wieku.

Jak powstała Goralenvolk?

Po zajęciu przez Niemców, we wrześniu 1939 r., Podhala przedwojenny działacz polityczny dr Henryk Szatkowski zaczął, przy wsparciu okupanta, propagować ideę, jakoby górale byli pochodzenia niemieckiego – Goralenvolk – naród (lud) góralski. 29 listopada 1939 r. Wacław Krzeptowski zwołał zebranie przedwojennego Związku Górali, które zaakceptowało ideę Goralenvolk i wystosowało memoriał „o potrzebach ludności góralskiej”. Administracja Generalnego Gubernatorstwa zaakceptowała ideę Goralenvolku. Przynależność do Goralenvolku zadeklarowało kilkadziesiąt proc. ludności (Zakopane, Nowy Targ, Czarny Dunaj, Rabka, Krynica, Szczawnica). Część mieszkańców przyjmowała kenkarty „G” dobrowolnie, większość pod groźbami i przymusem. Kart góralskich wydano 27–30 tys. (na ogólną liczbę 150 tys. kart).

Czy Goralenvolk odniosła sukces?

Fiaskiem skończyła się próba zorganizowania w drugiej połowie 1942 r. jednostki Goralische Waffen SS Legion. Zgłosiło się około 300 osób, z których do obozu szkoleniowego SS w Trawnikach trafiło około 200 ochotników. Popadli oni w konflikt ze stacjonującymi tam Ukraińcami. Większość zdezerterowała, a resztę wywieziono na roboty przymusowe w głąb Niemiec.

Czy Polacy zwalczali Goralenvolk?

Goralenvolk był zwalczany przez ruch oporu. Duży wkład w tę akcję wniosła Konfederacja Tatrzańska, a po jej rozbiciu struktury Rocha oraz Armii Krajowej. 20 stycznia 1945 z wyroku Polskiego Państwa Podziemnego Wacław Krzeptowski został powieszony przez partyzantów z oddziału Armii Krajowej. 22 listopada 1946 r. przed sądem w Zakopanem zapadł wyrok na pozostałych działaczy Goralisches Komitee. Zostali oni skazani na kary więzienia od 3 do 15 lat.