Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego obchodzony jest 13 grudnia, w rocznicę jego wprowadzenia w 1981 roku. To dzień poświęcony wszystkim, którzy zginęli, zostali ranni, internowani, prześladowani lub doświadczyli represji ze strony władz komunistycznych w czasie stanu wojennego.

13 grudnia to jedna z najbardziej przejmujących dat w najnowszej historii Polski. Tego dnia, w 1981 roku, władze komunistyczne ogłosiły stan wojenny, który na wiele miesięcy sparaliżował życie całego kraju i uderzył w miliony obywateli. Rocznica ta skłania do refleksji nad dramatycznymi wydarzeniami tamtych dni, losem internowanych i ofiar, a także nad ogromną determinacją społeczeństwa, które pomimo represji nie porzuciło dążenia do wolności. To moment, w którym wspominamy zarówno tragedię narodu, jak i siłę solidarności, która ostatecznie doprowadziła do przemian 1989 roku.

Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego

1. Czym jest Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego?

Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego obchodzony jest 13 grudnia – w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 roku. Jest to dzień poświęcony wszystkim, którzy ucierpieli na skutek działań władz komunistycznych w latach 1981–1983.

Dzień ten stanowi oficjalne i symboliczne upamiętnienie:

• ofiar śmiertelnych pacyfikacji, strzelanin i milicyjnych represji,

• internowanych i więzionych,

• osób bitych, zastraszanych, zwalnianych z pracy,

• ludzi podsłuchiwanych i prześladowanych przez SB,

• rodzin, które żyły w niepewności, strachu i rozłące.

Jest to także dzień refleksji nad tym, jak wielkim ciosem dla społeczeństwa było gwałtowne zatrzymanie krótkiego okresu wolności lat 1980–1981, związanego z ruchem „Solidarność”.

2. Geneza upamiętnienia – dlaczego powstał ten dzień?

Po 1989 roku zaczęto odkrywać skalę represji, które władze PRL przez lata ukrywały. Wielu zmarłych nie było w ogóle publicznie wspominanych, a nazwiska ofiar zatajano lub fałszowano okoliczności ich śmierci.

Dzień Pamięci powstał, aby:

przywrócić godność ofiarom,

których los przez lata był ukrywany lub bagatelizowany.

przypominać o skali przemocy,

jaką zastosowano wobec własnych obywateli.

uczyć kolejne pokolenia,

że prawa człowieka i wolność nie są dane raz na zawsze.

budować pamięć zbiorową,

która jest filarem tożsamości współczesnej Polski.

Władza PRL starała się przedstawić stan wojenny jako „konieczność”, „mniejsze zło” czy „akt odpowiedzialności”. W rzeczywistości był to zamach władz na społeczeństwo, mający powstrzymać demokratyzację państwa.

3. Kogo upamiętnia ten dzień? – pełna lista grup poszkodowanych

1. Ofiary śmiertelne represji

To osoby zabite:

• podczas pacyfikacji strajków (najbardziej tragicznie – 9 górników w kopalni „Wujek”),

• podczas demonstracji w Lubinie, Warszawie, Krakowie, Nowej Hucie,

• na skutek pobić w aresztach,

• w niewyjaśnionych okolicznościach związanych z działalnością służb.

Różne źródła podają od ok. 40 do ponad 100 ofiar – brak pełnej listy jest skutkiem wieloletniego tuszowania.

2. Internowani i więzieni

Łącznie ponad 10 tysięcy osób – politycy, robotnicy, działacze, studenci, dziennikarze, a choćby nauczyciele czy duchowni.

3. Ranni i pobici

Tysiące osób zatrzymano podczas demonstracji, często używając:

• pałek,

• armatek wodnych,

• gazu,

• broni gładkolufowej.

4. Zmuszeni do emigracji

Setki aktywnych działaczy otrzymało „wybór”: więzienie albo wyjazd z Polski.

5. Ludzie, których życie złamały represje niepozorne

• wyrzuceni z pracy,

• relegowani ze studiów,

• objęci stałą inwigilacją,

• zniszczone kariery zawodowe,

• rodziny rozbite przez system.

Wielu nigdy nie wróciło do normalnego życia.

4. Jak wyglądał stan wojenny – kontekst obchodów

Aby zrozumieć znaczenie tego dnia, trzeba pamiętać, iż stan wojenny oznaczał:

militaryzację kraju

Tysiące czołgów i żołnierzy na ulicach – jak w czasie konfliktu zbrojnego.

godzinę milicyjną i ograniczenia swobód

Zakaz przemieszczania się, kontroli osobistych, zgromadzeń.

likwidację niezależnych mediów

Telewizja i radio były narzędziami propagandy.

zniszczenie struktur Solidarności

Aresztowania liderów miały sparaliżować ruch społeczny.

głęboką inwigilację

Podsłuchy, obserwacje, tajni współpracownicy.

strach jako narzędzie rządzenia

Społeczeństwo żyło w atmosferze zagrożenia i niepewności.

5. Symbolika Dnia Pamięci Ofiar Stanu Wojennego

Światło Wolności – zapalanie świec 13 grudnia

To najbardziej znany gest, nawiązujący do apelu Jana Pawła II z 1981 roku, kiedy poprosił o zapalenie świecy solidarności z Polakami. Dziś jest symbolem:

• pamięci o ofiarach,

• solidarności między ludźmi,

• sprzeciwu wobec łamania praw człowieka.

Minuta ciszy

W wielu miejscach o 19:30 (godzina pacyfikacji kopalni „Wujek”) oddaje się hołd zabitym górnikom.

Pomniki i tablice pamiątkowe

Stoją w setkach miejsc – pod zakładami pracy, na ulicach, przy kościołach.

6. Formy obchodów w całej Polsce

13 grudnia odbywają się:

• państwowe uroczystości z udziałem najwyższych władz,

• składanie wieńców pod pomnikami i tablicami,

• msze w intencji ofiar,

• marsze pamięci i wieczorne czuwania,

• wykłady, sympozja i debaty historyczne,

• projekcje filmów dokumentalnych („Człowiek z żelaza”, „Stan strachu”, „80 milionów”),

• akcje edukacyjne i szkolne apele,

• wystawy muzealne i rekonstrukcje wydarzeń,

• akcje społeczne w mediach i internecie.

To dzień, w którym pamięć historyczna łączy się z edukacją i refleksją.

7. Mniej znane fakty związane z rocznicą

• W pierwszych latach po 1989 r. wiele rodzin ofiar dopiero wtedy poznało prawdę o okolicznościach śmierci swoich bliskich.

• Niektóre miejsca internowania – jak Białołęka – stały się ważnymi punktami pamięci i odwiedza je młodzież z całej Polski.

• Do dziś prowadzone są śledztwa dotyczące zbrodni okresu stanu wojennego.

• W wielu miastach działają specjalne inicjatywy obywatelskie, których celem jest upamiętnienie lokalnych bohaterów.

• Stan wojenny wciąż budzi emocje i spory polityczne, co pokazuje, jak głęboko dotknął społeczeństwo.

PODSUMOWANIE

Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego, obchodzony 13 grudnia, jest jednym z najważniejszych dni refleksji nad najnowszą historią Polski. Upamiętnia ofiary represji komunistycznych – zarówno tych, którzy stracili życie, jak i tysiące osób internowanych, bitych, szykanowanych, podsłuchiwanych czy zmuszonych do emigracji. Stan wojenny był brutalnym uderzeniem władz w społeczeństwo, które dążyło do wolności dzięki ruchowi „Solidarność”.

Rocznica ta przypomina, iż wolność, demokracja i prawa człowieka nie są dane raz na zawsze — wymagają pamięci, odpowiedzialności i odwagi. 13 grudnia to dzień, w którym Polacy zapalają światło wolności, oddając hołd tym, którzy zapłacili wysoką cenę za dzisiejszą niepodległość.

Lesko.info