Jak dezinformacja steruje ludzkimi wyborami i niszczy zaufanie społeczne

Zdjęcie: Dezinformacja steruje emocjami kobiety czytającej informację w mediach społecznościowych i niszczy zaufanie społeczne

Dezinformacja steruje coraz silniej wyborami ludzi, a jej narzędziem stała się manipulacja w mediach społecznościowych, która systematycznie niszczy zaufanie społeczne. Żyjemy w czasach, w których informacje docierają do nas szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Wiadomości, komentarze, nagrania, nagłówki – wszystko pojawia się w naszych telefonach w ułamku sekundy. Problem zaczyna się wtedy, gdy część z tych treści nie jest prawdą, a mimo to wpływa na nasze myślenie, decyzje i relacje z innymi ludźmi. Tak właśnie działa dezinformacja.

Dezinformacja – czym naprawdę jest?

Dezinformacja to nie tylko zwykłe kłamstwo. To celowe wprowadzanie w błąd poprzez manipulację faktami, emocjami i kontekstem. Często przyjmuje postać:

• półprawd,
• wyrwanych z kontekstu wypowiedzi,
• zmanipulowanych nagrań,
• sugestii podszytych strachem lub złością.

Nie zawsze wygląda groźnie. Często jest podana spokojnie, „z troską”, „dla dobra innych”. I właśnie dlatego bywa tak skuteczna.

Jak dezinformacja steruje ludzkimi wyborami?

Większość ludzi nie analizuje codziennie raportów, badań ani dokumentów urzędowych. Decyzje podejmujemy na podstawie:

• informacji z mediów społecznościowych,
• rozmów ze znajomymi,
• nagłówków,
• filmów i komentarzy.

Jeśli w tym strumieniu pojawi się treść oparta na nieprawdzie, zaczyna ona wpływać na nasze postawy, emocje i wybory życiowe – często zupełnie nieświadomie.

Przykład z życia – Kowalski i jedna informacja z sieci

Pan Kowalski po pracy przegląda telefon. Trafia na filmik, w którym ktoś mówi, iż „nie ma już sensu ufać instytucjom, bo wszystko jest ustawione”. Nagranie jest emocjonalne, udostępniane przez innych. Kowalski nie sprawdza źródła – przyjmuje to jako jedną z wielu opinii z internetu.

Po czasie:

• zaczyna patrzeć na rzeczywistość z większą podejrzliwością,
• traci zaufanie do ludzi i instytucji,
• unika zaangażowania,
• staje się obojętny na sprawy społeczne.

Nie dlatego, iż ktoś go do tego zmusił. Wystarczyła jedna powtarzana narracja.

Gdy ktoś gra nie fair – szkody ponosi konkretny człowiek

Najbardziej dramatyczny wymiar dezinformacji dotyczy sytuacji, gdy ktoś świadomie rozpowszechnia nieprawdziwe informacje o drugiej osobie. Wtedy skutki są realne:

• naruszenie dobrego imienia,
• utrata zaufania otoczenia,
• problemy rodzinne, zawodowe, psychiczne.

Osoba oczerniana może miesiącami zmagać się z cudzym kłamstwem, choćby jeżeli formalnie nie popełniła żadnego czynu.

Dlaczego dezinformacja niszczy zaufanie społeczne?

Zaufanie to fundament relacji międzyludzkich i życia społecznego. Gdy dezinformacja staje się powszechna:

• ludzie przestają wierzyć komukolwiek,
• pojawia się podejrzliwość wobec instytucji,
• zanika dialog,
• narastają podziały.

Z czasem rodzi się przekonanie:
„nikt nie mówi prawdy”. A to prosta droga do chaosu informacyjnego i rozpadu wspólnoty.

Dlaczego dezinformacja jest tak skuteczna?

Dezinformacja

• odwołuje się do emocji,
• wzmacnia wcześniejsze uprzedzenia,
• daje proste odpowiedzi na trudne pytania,
• rozprzestrzenia się szybciej niż sprostowania.

Prawda zwykle wymaga czasu, sprawdzenia źródeł i analizy. Fałsz działa natychmiast.

Co robi Unia Europejska, by ograniczyć dezinformację?

W odpowiedzi na narastający problem Komisja Europejska wdraża m.in.:

• Akt o usługach cyfrowych (DSA) – zobowiązujący platformy do walki z treściami manipulacyjnymi,
• Akt o sztucznej inteligencji – z obowiązkiem oznaczania treści generowanych przez AI i deepfake’ów,
• Rozwój Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych,
• Wsparcie dla niezależnych i lokalnych mediów.

Nie trzeba być specjalistą. Wystarczą trzy proste zasady:

1. Nie udostępniaj treści pod wpływem emocji.
2. Sprawdzaj źródło informacji.
3. Pamiętaj, iż po drugiej stronie jest realny człowiek.

Dezinformacja nie działa już tylko przy okazji wielkich wydarzeń politycznych. Jest obecna codziennie – w lokalnych konfliktach, w sprawach rodzinnych, w komentarzach, w grupach sąsiedzkich, na forach i pod artykułami. Jedno nieprawdziwe zdanie powielone setki razy zaczyna żyć własnym życiem. Niszczy reputację, relacje, zdrowie psychiczne, a czasem całe rodziny. Dlatego odporność na manipulację staje się dziś realną umiejętnością przetrwania w świecie informacji.

Każdy z nas jest odbiorcą treści, ale bardzo często również ich przekaźnikiem dalej. A od tej jednej decyzji – kliknąć czy nie kliknąć – czasem zależy czyjś spokój, reputacja i bezpieczeństwo.

O tym, jak w praktyce rozpoznawać manipulacje, fałszywe narracje i metody oszustów, pisaliśmy także w artykule Jak nie dać się naciągnąć? Szkolenie Krzysztofa Rutkowskiego w Łodzi o najpopularniejszych metodach oszustów.

Źródła:

Eurobarometr – badania opinii publicznej UE
https://europa.eu/eurobarometer

Komisja Europejska – działania przeciwko dezinformacji
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/information-disinformation

Akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act – DSA)
https://digital-strategy.ec.europa.eu/pl/policies/digital-services-act-package

Akt o sztucznej inteligencji (AI Act)
https://digital-strategy.ec.europa.eu/pl/policies/european-approach-artificial-intelligence

Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO)
https://www.edmo.eu

biznes.newseria.pl