W ostatnich dniach tysiące żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej otrzymało alert gotowości po naruszeniu polskiej przestrzeni powietrznej przez rosyjskie drony. W niektórych województwach czas na stawiennictwo został skrócony do zaledwie 6 godzin. To oznacza, iż jeden telefon może całkowicie zmienić dzień żołnierza WOT – i jego pracodawcy. Jak wygląda prawo w takiej sytuacji?
Fot. Warszawa w Pigułce
Po naruszeniu polskiej przestrzeni powietrznej przez kilkanaście rosyjskich dronów w nocy z 10 na 11 września, Wojska Obrony Terytorialnej zostały postawione w stan podwyższonej gotowości. Żołnierze WOT otrzymali polecenie sprawdzenia wyposażenia, powiadomienia pracodawców oraz zapewnienia sobie możliwości natychmiastowego stawiennictwa.
Czas na stawiennictwo zależy od województwa
W zależności od lokalizacji, żołnierze WOT mają różny czas na dotarcie do jednostki po otrzymaniu wezwania. Najbardziej rygorystyczne warunki obowiązują w województwach przygranicznych:
Do 6 godzin – województwa: podlaskie, mazowieckie, lubelskie i podkarpackie Do 12 godzin – województwa: pomorskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, świętokrzyskie i małopolskie Standardowy tryb (24 godziny) – pozostałe województwa
Sygnał o natychmiastowym stawiennictwie otrzymali już żołnierze Zespołu Działań Cyberprzestrzennych WOT. Dowództwo WOT wprost ostrzegło: „Możliwe, iż jutro część z naszych żołnierzy nie stawi się w pracy, szkole lub na uczelni”.
Pracodawca musi dać urlop bezpłatny
Gdy żołnierz WOT zostanie wezwany do natychmiastowego stawiennictwa, pracodawca nie ma wyboru – musi umożliwić mu opuszczenie miejsca pracy. Ustawa o obronie Ojczyzny jasno określa obowiązki stron stosunku pracy w takiej sytuacji.
Gdy tylko żołnierz zamelduje się w jednostce po wezwaniu, jego dowódca automatycznie informuje o tym pracodawcę. Na tej podstawie pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na czas trwania służby.
Choć urlop jest bezpłatny, żołnierz zachowuje wszystkie inne prawa wynikające ze stosunku pracy. Nie traci również miejsca pracy – ustawa przewiduje specjalną ochronę zatrudnienia dla żołnierzy WOT.
Ochrona przed zwolnieniem
Najważniejszą informacją dla żołnierzy WOT jest fakt, iż pracodawca nie może ich zwolnić bez ich zgody w okresie pełnienia terytorialnej służby wojskowej. To silna ochrona prawna, która ma zapewnić spokój ducha podczas służby.
Są jednak wyjątki od tej zasady. Ochrona nie dotyczy:
- umów o pracę na okres próbny
- umów na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy
- sytuacji, gdy pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika
Szczególna sytuacja dotyczy wypowiedzeń już złożonych. jeżeli wypowiedzenie zostało wręczone, ale jego okres upływa po dniu powołania do służby, staje się ono bezskuteczne. W takim przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie samego pracownika.
Rekompensaty dla pracodawców
Pracodawcy mogą liczyć na wsparcie finansowe ze strony państwa. Ustawa przewiduje możliwość ubiegania się o zwrot wydatków związanych z zatrudnieniem zastępstwa dla żołnierza WOT skierowanego do działań w trybie natychmiastowego stawiennictwa.
Rekompensata obejmuje koszty zatrudnienia nowego pracownika na zastępstwo lub powierzenia dodatkowych obowiązków innemu zatrudnionemu już pracownikowi. To ma złagodzić negatywne skutki organizacyjne dla firm.
Kiedy można wezwać żołnierza WOT
Ustawa o obronie Ojczyzny precyzyjnie określa przypadki, w których żołnierze WOT mogą zostać wezwani do natychmiastowego stawiennictwa. Należą do nich:
- sprawdzanie gotowości mobilizacyjnej i bojowej jednostek
- udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków
- przeciwdziałanie zagrożeniu bezpieczeństwa państwa, gdy jest to niezbędne do wykonywania zadań Sił Zbrojnych
Wezwanie może dotrzeć do żołnierza dzięki środków masowego przekazu lub komunikacji elektronicznej. To nie jest zaproszenie – to prawny obowiązek, którego niewykonanie może skutkować konsekwencjami dyscyplinarnymi.
Co to oznacza dla Ciebie?
Jeśli jesteś żołnierzem WOT, musisz być przygotowany na możliwość natychmiastowego opuszczenia miejsca pracy, nauki czy innych zajęć. Warto wcześniej poinformować pracodawcę o swoim statusie i możliwych konsekwencjach wezwania do służby.
Jeśli jesteś pracodawcą zatrudniającym żołnierza WOT, powinieneś znać swoje obowiązki. W przypadku wezwania pracownika do służby musisz:
- umożliwić mu natychmiastowe opuszczenie miejsca pracy
- udzielić urlopu bezpłatnego na czas służby
- nie zwalniać pracownika bez jego zgody
- nie utrudniać pełnienia służby wojskowej
Pamiętaj, iż możesz ubiegać się o rekompensatę kosztów związanych z zastępstwem.
Praktyczne aspekty wezwania
Dowództwo WOT apeluje do pracodawców i nauczycieli o wyrozumiałość i umożliwienie stawiennictwa żołnierzy po wprowadzeniu odpowiedniego sygnału. Jednocześnie zapewnia, iż zrobi wszystko, aby złagodzić spowodowane tym utrudnienia.
Żołnierze WOT zostali zobowiązani do:
- sprawdzenia wyposażenia wojskowego
- powiadomienia pracodawców o możliwości wezwania
- zapewnienia sobie możliwości stawiennictwa w zmienionym reżimie czasowym
W przypadku obecnego alertu związanego z naruszeniem przestrzeni powietrznej, żołnierze WOT mogą zostać wykorzystani do naziemnych poszukiwań zestrzelonych dronów i zabezpieczania miejsc ich upadku.
Długoterminowe znaczenie zmian
Obecna sytuacja geopolityczna pokazuje, iż wojsko musi być gotowe na szybkie działania. WOT to komponent bezpieczeństwa państwa wykorzystywany w sytuacjach kryzysowych, dlatego ustawodawca zadbał o to, by służba żołnierzy nie kolidowała z ich cywilnym zatrudnieniem.
Dzięki obecnym regulacjom żołnierze WOT mogą spokojnie pełnić swoje obowiązki wobec państwa, nie obawiając się o miejsce pracy. Pracodawcy zyskują jasne wytyczne postępowania, co pozwala uniknąć konfliktów i zapewnia płynność organizacji pracy.
Mimo jasnych przepisów, wielu pracodawców przez cały czas nie do końca rozumie, jak reagować, gdy pracownik zostaje wezwany do służby. Tymczasem zasady są proste: udzielić urlopu bezpłatnego, nie zwalniać, nie utrudniać. Państwo zapewnia przy tym rekompensaty za poniesione koszty.
Ostatnie wydarzenia pokazują, iż gotowość WOT to nie abstrakcyjna kwestia, ale realny element bezpieczeństwa narodowego. Żołnierze terytorialsi mogą zostać powołani w każdej chwili, gdy sytuacja tego wymaga – jak miało to miejsce po naruszeniu polskiej przestrzeni powietrznej przez rosyjskie drony.
