Rządowe Centrum Bezpieczeństwa finalizuje przygotowania do największej operacji logistycznej w historii Polski. Nowe plany ewakuacyjne obejmą każde województwo i mogą dotyczyć każdego obywatela. To już nie scenariusz z filmów – to realna odpowiedź na zagrożenia, które pokazała wojna w Ukrainie.
Irpień, Ukraina. Ewakuacja ludności. Fot. Drop of Light / Shutterstock
Dyrektor RCB Zbigniew Muszyński potwierdził w rozmowie z portalem InfoSecurity24, iż wytyczne dla wojewodów są już przygotowywane we współpracy ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego. Po raz pierwszy w historii III Rzeczypospolitej cywilne i wojskowe struktury działają razem, przygotowując scenariusze masowego przemieszczania ludności.
Nowa ustawa daje RCB nieograniczone kompetencje
Podstawę dla działań RCB stanowi ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która weszła w życie w styczniu 2025 roku. Artykuł 22 tego aktu nakłada na centrum szereg nowych obowiązków – od opracowania krajowego planu ewakuacji po koordynację działań wszystkich wojewodów.
Jak wyjaśnił Muszyński, nowe regulacje wykraczają daleko poza same plany ewakuacyjne. Ustawa obejmuje systemy ostrzegania ludności, dostęp do schronów, wzmacnianie społecznej odporności na kryzysy oraz całe finansowanie ochrony ludności na poziomie centralnym i lokalnym.
RCB będzie odpowiedzialne za komunikaty przekazywane przez radio i telewizję w sytuacjach kryzysowych. To oznacza centralizację systemu powiadamiania o zagrożeniach w jednej instytucji.
Wojsko dołącza do akcji ewakuacyjnej
Kluczową różnicą względem poprzednich planów jest ścisła kooperacja RCB ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego. Według słów dyrektora Muszyńskiego, wojsko wnosi do projektu doświadczenie i zasoby logistyczne niezbędne do przeprowadzania masowych operacji przemieszczania ludności.
W sytuacjach kryzysowych na dużą skalę zasoby wojskowe – środki transportu, personel medyczny, zaplecze logistyczne – mogą odegrać kluczową rolę we wsparciu cywilnych operacji ewakuacyjnych. To podejście ma zwiększyć skuteczność całego systemu.
Były minister spraw wewnętrznych Maciej Kierwiński wielokrotnie podkreślał znaczenie sprawnej infrastruktury transportowej w procesach ewakuacyjnych. Bez umiejętności szybkiego transportu zagrożonej ludności do bezpiecznych lokalizacji żadna ewakuacja się nie powiedzie.
Ukraińskie lekcje zmieniły polskie myślenie
Konflikt w Ukrainie dostarczył polskim planistom bezprecedensowej wiedzy o organizacji masowych ewakuacji. Przemieszczenia ludności obejmujące miliony osób ujawniły zarówno potencjał, jak i ograniczenia tradycyjnych systemów ewakuacyjnych.
„Musimy wyciągać wnioski z tego, co się działo w Ukrainie i dostosować te plany do współczesnej rzeczywistości” – powiedział Muszyński. Doświadczenia ukraińskie pokazały, iż skuteczne planowanie musi uwzględniać nie tylko aspekty logistyczne, ale również złożone zagadnienia społeczne i psychologiczne.
W pierwszych dniach rosyjskiej inwazji w 2022 roku ukraiński system ewakuacji stanął przed bezprecedensowymi wyzwaniami. Masowe przemieszczenia ludności wymagały elastycznych rozwiązań dostosowanych do różnorodnych scenariuszy – od klęsk żywiołowych po ataki zbrojne.
Punkty styku między województwami to największe wyzwanie
Szczególną uwagę kierownictwo RCB zwraca na koordynację między województwami oraz między Polską a krajami sąsiednimi. „Musimy pamiętać o punktach styku między województwami oraz między Polską a krajami sąsiednimi” – podkreślił dyrektor Muszyński.
W sytuacjach kryzysowych przemieszczanie ludności często wykracza poza granice administracyjne jednego regionu czy choćby państwa. Koordynacja międzywojewódzka i międzynarodowa ma fundamentalne znaczenie dla skutecznego zarządzania przepływami ludności.
Położenie geopolityczne Polski wymaga szczególnej uwagi na kompatybilność z procedurami państw ościennych. System musi umożliwić płynne przemieszczanie się ludności przez granice w sytuacji masowego zagrożenia.
RCB analizuje rozwiązania stosowane w krajach z bogatym doświadczeniem w zarządzaniu kryzysowym – Japonii, Izraelu czy Stanach Zjednoczonych. Te międzynarodowe standardy mają zostać zaadaptowane do polskich warunków.
Co to oznacza dla ciebie?
Nowe plany ewakuacyjne bezpośrednio dotyczą każdego mieszkańca Polski. W sytuacji kryzysu istnienie sprawnych mechanizmów ewakuacji może dosłownie ratować życie, ale wymaga to również przygotowania ze strony obywateli.
Warto już teraz przygotować podstawowy plan rodzinny na wypadek ewakuacji. Eksperci zalecają wyznaczenie osoby kontaktowej spoza regionu, przygotowanie plecaka z podstawowymi rzeczami na 72 godziny oraz cyfrowe kopie najważniejszych dokumentów.
Należy także zainstalować aplikację RCB Alert na telefonie i upewnić się, iż otrzymuje się powiadomienia. Znajomość głównych dróg ewakuacyjnych z miejscowości zamieszkania oraz alternatywnych tras może okazać się kluczowa.
Szczególnie istotne jest ustalenie z rodziną miejsca zbiórki i planu komunikacji w przypadku rozdzielenia. Osoby opiekujące się seniorami, chorymi lub niepełnosprawnymi powinny skonsultować z lekarzem plan postępowania w sytuacji ewakuacji.
Sondaże pokazują różne podejście Polaków do kryzysu
Badania opinii publicznej ujawniają zróżnicowane podejście społeczeństwa do potencjalnych sytuacji kryzysowych. Część Polaków deklaruje gotowość do aktywnego uczestnictwa w obronie kraju, inni preferują ewakuację, a jeszcze inni myślą o pozostaniu w miejscu zamieszkania.
Ta różnorodność postaw musi być uwzględniana w procesie planowania ewakuacji. Plany muszą być elastyczne i dostosowane do różnych scenariuszy – nie tylko konfliktów zbrojnych, ale również powodzi, pożarów wielkoobszarowych czy awarii przemysłowych.
Współczesne plany ewakuacyjne uwzględniają także specyficzne potrzeby różnych grup społecznych – osób starszych, niepełnosprawnych, rodzin z małymi dziećmi czy cudzoziemców nieznających języka polskiego.
Ogólnopolskie ćwiczenia na horyzoncie
Skuteczny system ewakuacji wymaga nie tylko odpowiednich planów, ale również systematycznych ćwiczeń i szkoleń. Muszyński zapowiedział, iż nowy system będzie przetestowany w praktyce poprzez ogólnopolskie ćwiczenia.
Tylko regularne testowanie pozwoli wykryć potencjalne słabości i wprowadzić niezbędne korekty. Po opracowaniu nowych planów ewakuacyjnych zostaną one poddane rygorystycznym testom w ramach krajowych i regionalnych ćwiczeń z zakresu zarządzania kryzysowego.
RCB zapowiada także opracowanie poradnika dla obywateli, który ma pomóc w zrozumieniu zasad alarmowania i postępowania w czasie zagrożenia. Nowe przepisy mają edukować społeczeństwo i budować świadomość obywatelską.
Proces opracowywania nowych planów jest długotrwały i złożony. Wymaga konsultacji z wieloma interesariuszami, analizy różnorodnych scenariuszy zagrożeń oraz oceny dostępnych zasobów. Jednak, jak podkreśla Muszyński, to strategiczna inwestycja w bezpieczeństwo Polski i jej obywateli.
