27 grudnia 2024 r. obchodziliśmy rocznicę Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919. To jedno z nielicznych powstań narodowowyzwoleńczych, które zakończyło się pełnym sukcesem!
Powstańcy pomimo braków w uzbrojeniu i wyszkolonej kadrze oficerskiej w krótkim czasie oponowali tereny niemal całego dawnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego w zaborze pruskim, przyczyniając się do włączenia tych ziem do odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 r. rozejmem w Trewirze zawartym pomiędzy Ententą a Republiką Weimarską, w którym powtórzono zasady rozejmu w Compiègne z 11 listopada 1918 r. kończącego I wojnę światową.
Symbolem powstania stał się m.in. generał Józef Dowbor-Muśnicki, który otrzymał wezwanie do objęcia dowództwa nad Powstaniem Wielkopolskim od Naczelnej Rady Ludowej będącej nielegalną w Prusach organizacją polityczną. Nominację potwierdził w Warszawie Józef Piłsudski (patrz galeria zdjęć). Generał Muśnicki okazał się sprawnym organizatorem, który kontynuował pracę swoich poprzedników, dzięki czemu powołał pod broń blisko 100-tysięczną armię! Po tym sukcesie wielkopolskie oddziały stały się jednym z głównych trzonów odrodzonego Wojska Polskiego, przed którym stanęło kolejne heroiczne wyzwanie jakim był udział w wojnie polsko–bolszewickiej 1919 – 1921 w obronie dopiero co wywalczonej niepodległości.
Jednym z symboli Muzeum Wojska Polskiego powołanego 22 kwietnia 1920 r. dekretem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego jest Pomnik Dowborczyków. Poświęcony został pamięci żołnierzy I Korpusu Polskiego w Rosji dowodzonych przez gen. Muśnickiego. Odlany z brązu posąg przedstawiający szczupłą sylwetkę żołnierza we francuskim hełmie typu Adrian z uniesioną szablą nad głową w prawej ręce i sztandarem wojskowym w lewej, podziwiać możemy przed budynkiem starej siedziby Muzeum Wojska Polskiego (dalej MWP) przy Al. Jerozolimskich w Warszawie.
W oddziale martyrologicznym MWP także można natrafić na ślady związane z powstaniem. Jednym z nich jest odznaka pamiątkowa Wojsk Wielkopolskich, odnaleziona w Katyniu. Przypomina o tym, iż wśród ofiar zbrodni katyńskiej znajdowało się co najmniej 150 byłych powstańców wielkopolskich, zamordowanych wiosną 1940 r.
Jako ciekawostkę związaną pośrednio z Powstaniem Wielkopolskim warto zasygnalizować rzadki eksponat znajdujący się w zbiorach naszego Muzeum. Mowa o rosyjskiej armacie górskiej kal. 76,2 mm (długość lufy w kalibrach – L/13) wz. 1904. Posiadany w Muzeum Wojska Polskiego egzemplarz wyprodukowano w Zakładach Obuchowskich w 1904 r. w Petersburgu. Posiada zaadaptowaną dla armat tego typu w 1911 r. czteroczęściową, zdejmowaną tarczę ochronną projektu M.F. Rosenberga, wykonaną z blachy pancernej o szer. 1600 mm i wys. 1143 mm.
Na korzyść 14. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty działał Dywizjon Pociągów Pancernych pod dowództwem majora Włodzimierza Dołęgi-Dziakiewicza. Używano w nim m.in. 4 armat górskich kal.76,2 mm wz.1904 w rejonie przyczółka pod Bobrujskiem na lewym brzegu rz. Berezyny. Armaty te otrzymały nazwy własne: „Jadzia”, „Hela”, „Wanda” oraz „Zofia”. Działa tego typu posiadała także załoga wielkopolskiego pociągu pancernego „Goplana”.
Oryginalne pamiątki po generale Józefie Dowbor–Muśnickim i jego żołnierzach mogą Państwo oglądać w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego i jego oddziałach w Warszawie oraz w Poznaniu.
Serdecznie zapraszamy!
