Nie każdy o tym wie! To świadczenie przysługuje niezależnie od dochodu i emerytury

Polski system pomocy społecznej dla emerytów skrywa wiele niewykorzystanych możliwości, o których znaczna część uprawnionych osób nie ma pojęcia. Wśród tych mało znanych świadczeń szczególnie wyróżnia się ryczałt energetyczny, który może zapewnić dodatkowe 312,71 złotych miesięcznie do budżetu gospodarstwa domowego osoby starszej, bez względu na wysokość jej dochodów czy majątku. Ta kwota, wypłacana regularnie co miesiąc przez cały rok, może stanowić istotne wsparcie w czasach drastycznie rosnących kosztów energii elektrycznej, które stają się coraz większym obciążeniem dla budżetów seniorów w całej Polsce.

Fot. Warszawa w Pigułce

Rosnące ceny energii elektrycznej w Polsce stają się prawdziwym koszmarem dla milionów polskich gospodarstw domowych, szczególnie tych prowadzonych przez osoby starsze, które dysponują ograniczonymi możliwościami zwiększania swoich dochodów. Ostatnie lata przyniosły bezprecedensowe podwyżki taryf energetycznych, które w połączeniu z inflacją dotykającą wszystkich podstawowych towarów i usług, sprawiają, iż rachunki za prąd pochłaniają coraz większą część miesięcznych budżetów emerytów. W tej trudnej sytuacji ekonomicznej każde dodatkowe wsparcie finansowe ze strony państwa może mieć najważniejsze znaczenie dla utrzymania godnego poziomu życia przez osoby, które przez dziesięciolecia budowały podstawy gospodarczej Polski.

Ryczałt energetyczny stanowi jeden z nielicznych przykładów świadczeń społecznych, które nie są uzależnione od sytuacji materialnej beneficjenta. W przeciwieństwie do wielu innych form pomocy państwowej, która jest ograniczona kryteriami dochodowymi czy majątkowymi, to wsparcie finansowe może otrzymać każda uprawniona osoba niezależnie od tego, czy pobiera minimalną emeryturę, czy też dysponuje znacznymi oszczędnościami. Taka konstrukcja prawna tego świadczenia wynika z jego szczególnego charakteru, który ma honorować zasługi określonych grup obywateli dla niepodległości i bezpieczeństwa państwa polskiego.

Uprawnionymi do otrzymywania ryczałtu energetycznego są przede wszystkim kombatanci oraz inne osoby, które w różnych okresach historycznych walczyły o niepodległość Polski lub były represjonowane przez systemy totalitarne. Ta grupa obejmuje uczestników powstań narodowych, żołnierzy Armii Krajowej, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, uczestników ruchu oporu, więźniów politycznych oraz inne osoby, które poniosły ofiary w walce o wolność ojczyzny. Dodatkowo prawo do ryczałtu mają również żołnierze odbywający zastępczą służbę wojskową, którzy byli przymusowo zatrudniani w szczególnie niebezpiecznych miejscach pracy, takich jak kopalnie węgla, kamieniołomy czy zakłady wydobywające rudy uranowe.

Szczególnie istotnym aspektem tego świadczenia jest możliwość jego przekazania na rzecz najbliższych członków rodziny po śmierci pierwotnie uprawnionej osoby. Wdowy i wdowcy po kombatantach oraz innych osobach uprawnionych mogą kontynuować pobieranie tego wsparcia finansowego, pod warunkiem iż sami pobierają emeryturę lub rentę. Ta regulacja prawna uznaje fakt, iż często małżonkowie kombatantów i osób represjonowanych również ponosili znaczne koszty społeczne i ekonomiczne związane z działalnością swoich partnerów życiowych oraz iż potrzebują wsparcia państwa również po śmierci swoich bliskich.

Procedura ubiegania się o ryczałt energetyczny została zaprojektowana w sposób maksymalnie przyjazny dla potencjalnych beneficjentów. Przede wszystkim nie ma określonego terminu, w którym należy złożyć wniosek, co oznacza, iż uprawniona osoba może zdecydować się na skorzystanie z tego świadczenia w dowolnym momencie swojego życia. Ta elastyczność temporalna jest szczególnie ważna w kontekście tego, iż wiele osób uprawnionych może nie być świadomych swoich praw lub może potrzebować czasu w zebranie niezbędnych dokumentów potwierdzających uprawnienia.

Wniosek o przyznanie ryczałtu energetycznego składa się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych przy użyciu formularza ZUS-ERK, który jest dostępny zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Do wniosku należy dołączyć odpowiednią dokumentację potwierdzającą uprawnienia wnioskodawcy. W przypadku kombatantów i osób represjonowanych jest to decyzja wydana przez szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która stwierdza okresy działalności kombatanckiej lub represji albo potwierdza uprawnienia jako członka rodziny po kombatancie.

Żołnierze odbywający zastępczą służbę wojskową, którzy byli przymusowo zatrudniani w niebezpiecznych zakładach pracy, muszą przedstawić zaświadczenie wydane przez Wojskową Komendę Uzupełnień, które potwierdza okres i rodzaj przymusowego zatrudnienia. Z kolei wdowy po tych żołnierzach potrzebują zaświadczenia adekwatnego organu wojskowego. Chociaż zebranie tej dokumentacji może wydawać się skomplikowane, odpowiednie urzędy są zobowiązane do udzielania pomocy w tym procesie, a wiele organizacji kombatanckich oferuje wsparcie w procedurach administracyjnych.

Wysokość ryczałtu energetycznego jest corocznie waloryzowana zgodnie z zasadami obowiązującymi w systemie ubezpieczeń społecznych. Od marca 2025 roku kwota tego świadczenia wynosi 312,71 złotych miesięcznie, co w skali roku daje ponad 3750 złotych dodatkowego wsparcia finansowego. Ta kwota może pokryć znaczną część rachunków za energię elektryczną przeciętnego gospodarstwa domowego, a w przypadku osób zamieszkałych w małych mieszkaniach może choćby w pełni zrekompensować koszty zużycia prądu.

Jedną z największych zalet ryczałtu energetycznego jest fakt, iż świadczenie to nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, iż pełna kwota 312,71 złotych trafia na konto beneficjenta bez jakichkolwiek potrąceń, co zwiększa jego realną wartość w porównaniu z innymi formami dochodów, które mogą być obciążone podatkami. Ta ulga podatkowa jest szczególnie istotna dla emerytów, którzy często znajdują się w trudnej sytuacji finansowej i każda dodatkowa złotówka ma dla nich znaczenie.

Wypłata ryczałtu energetycznego następuje miesięcznie, wraz z emeryturą lub rentą, co zapewnia regularność i przewidywalność tego wsparcia finansowego. Beneficjenci nie muszą każdorazowo składać wniosków o wypłatę ani przedstawiać rachunków za energię elektryczną jako dowodu na poniesione wydatki. Ta forma wsparcia ma charakter ryczałtowy, co oznacza, iż kwota świadczenia jest stała niezależnie od rzeczywistych kosztów energii ponoszonych przez uprawnioną osobę.

System ryczałtu energetycznego wpisuje się w szerszą filozofię państwa polskiego dotyczącą opieki nad osobami, które wniosły szczególny wkład w walkę o niepodległość i bezpieczeństwo kraju. Podobnie jak inne świadczenia kombatanckie, ma on charakter honorowy i stanowi wyraz wdzięczności społeczeństwa za poniesione ofiary i zasługi. W czasach, gdy koszty życia systematycznie rosną, a emerytury często nie nadążają za inflacją, tego typu wsparcie finansowe może mieć najważniejsze znaczenie dla zapewnienia godnych warunków życia osobom starszym.

Niestety, wiedza o istnieniu ryczałtu energetycznego nie jest powszechna wśród potencjalnych beneficjentów. Wiele osób uprawnionych nie zdaje sobie sprawy z możliwości skorzystania z tego świadczenia, co może wynikać z niedostatecznej informacji ze strony instytucji publicznych lub z faktu, iż procedury administracyjne związane z potwierdzaniem statusu kombatanta czy osoby represjonowanej mogą wydawać się skomplikowane. Dlatego tak ważna jest rola organizacji kombatanckich, ośrodków pomocy społecznej oraz innych instytucji wspierających seniorów w rozpowszechnianiu informacji o dostępnych formach pomocy państwowej.

Ryczałt energetyczny stanowi również przykład rozwiązania prawnego, które może być inspiracją dla szerszych reform systemu wsparcia energetycznego w Polsce. W czasach kryzysu energetycznego i wzrastających cen prądu coraz częściej postuluje się wprowadzenie podobnych form pomocy dla szerszych grup społecznych, szczególnie osób starszych i rodzin o niskich dochodach. Doświadczenia związane z funkcjonowaniem ryczałtu energetycznego mogą dostarczyć cennych wskazówek dotyczących projektowania efektywnych i sprawiedliwych systemów wsparcia energetycznego.

Kontekst międzynarodowy również pokazuje, iż Polska nie jest osamotniona w poszukiwaniu sposobów łagodzenia skutków wysokich cen energii dla najbardziej wrażliwych grup społecznych. Wiele państw europejskich wprowadza różnorodne formy dopłat do rachunków za energię, bonów energetycznych czy innych form wsparcia finansowego mających na celu ochronę gospodarstw domowych przed ubóstwem energetycznym. Ryczałt energetyczny dla kombatantów można postrzegać jako jeden z elementów takiej polityki społecznej, choć jego zakres jest ograniczony do stosunkowo nielicznej grupy beneficjentów.