1 września 1939 roku, gdy nad Polską zawisła groza niemieckiej agresji, także Nowy Sącz i cała Sądecczyzna stanęły w obliczu dramatycznych wydarzeń. Dziś, w 86. rocznicę wybuchu II wojny światowej, w Nowym Sączu odbyły się uroczystości upamiętniające tamten tragiczny czas – mszę świętą na Starym Cmentarzu oraz złożenie wieńców przy grobach masakr, rozstrzelań przy ul. Zakładników oraz w okolicach mostu kolejowego w Nowym Sączu.
Początek dramatu – wrzesień 1939
Obroną Nowego Sącza zajmował się 1. Pułk Strzelców Podhalańskich. Żołnierze rozlokowali się na Przetakówce i przy moście heleńskim, który został zaminowany. Jednak wobec przeważających sił wroga, już 5 września polskie oddziały musiały się wycofać. Następnego dnia do miasta wkroczyli Niemcy, rozpoczynając sześcioletni okres brutalnej okupacji. W złożeniu wieńców uczestniczyli m.in. Patryk Wicher – poseł na Sejm RP, Iwona Mularczyk, Iwona Sus – w imieniu europosła Arkadiusza Mularczyka, radni Nowego Sącza: Michał Kądziołka, Błażej Targosz, Miłosz Drożdż, radny gminy Chełmiec Rafał Kmak oraz Łukasz Basiaga.
Okupacja i terror
Nowy Sącz znalazł się w Generalnym Gubernatorstwie. Niemcy likwidowali polskie instytucje, gnębili mieszkańców i wykorzystywali region jako zaplecze taniej siły roboczej. Represje dotykały zarówno Polaków, jak i Żydów, których społeczność została niemal całkowicie unicestwiona.
Ruch oporu i bohaterstwo
Na Sądecczyźnie działała Armia Krajowa, Bataliony Chłopskie, Narodowe Siły Zbrojne i inne formacje konspiracyjne. Bohaterstwem odznaczyła się także młodzież – jak trzynastoletni Stefan Kulig „Gorol” z Piwnicznej, który służył jako kurier i kolporter prasy podziemnej. W 1942 roku trafił w ręce Gestapo.
Dziś pamiętamy
Każdego roku 1 września Sądeczanie gromadzą się przy miejscach pamięci, by oddać hołd ofiarom i bohaterom. Historia miasta z czasów II wojny światowej przypomina, iż wolność nigdy nie jest dana raz na zawsze, a ofiara poprzednich pokoleń zobowiązuje do pielęgnowania pamięci i troski o przyszłość.
