W zbiorach Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej pojawiły się nowe, niezwykle interesujące eksponaty. Dwóch pracowników Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Kamieniu Pomorskim, pan Jarosław Kowalski i pan Tomasz Czubak, przynieśli do muzeum pudełko zawierające zestaw szklanych przezroczy do wyświetlania pokazów.
Na przezrocza panowie natrafili przypadkowo w punkcie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Już na pierwszy rzut oka pudełko wyróżniało się spośród innych przedmiotów, dlatego postanowili ocalić je przed zniszczeniem i przekazać do naszej instytucji.
Przezrocza, pochodzące najprawdopodobniej z początku XX wieku, stanowiły kiedyś narzędzie edukacyjne, które pozwalało uczniom zobaczyć odległe zakątki świata w czasach, gdy podróże były dostępne jedynie dla nielicznych.
Przezrocza wykonano na szklanych płytkach o wymiarach 8,1 × 8,1 cm i umieszczono w drewnianym pudełku o długości 44 cm i wysokości 7,8 cm.
Niestety, sześć z nich nosi ślady uszkodzeń, jednak większość zachowała się w bardzo dobrym stanie. Szczególną uwagę zwraca napis na pudełku – „Margarine Jurgens Van Den Berg” – sugerujący, iż pierwotnie służyło ono do przechowywania margaryny jednej z przedwojennych firm.
Zawartość przezroczy to prawdziwa podróż przez odległe krainy. Wśród zachowanych obrazów można dostrzec sceny ze Stambułu, Palestyny i innych miejsc Bliskiego Wschodu. Na jednym ze szklanych slajdów widnieje napis Einer Reise durch Palästina (Podróż przez Palestynę), co wskazuje, iż była to część większego zestawu edukacyjnego.
Wśród tureckich i palestyńskich widoków znajdują się m.in.:
• Stambuł – m.in. zamek z siedmioma wieżami, widok nad Bosforem, port, wieża Rumeli Hisar, ulice miasta, meczet Mahometa, turecki wóz itp.
• Palestyna – panorama Betlejem, Nazaretu, wnętrze synagogi w Jerozolimie, widoki kościołów Jerozolimy, krajobrazy z podróży do Dżaffy i wiele innych.
Co ciekawe, każdy z przezroczy opatrzony jest opisami w trzech językach: angielskim, niemieckim i francuskim. To wyraźnie wskazuje, iż były one przeznaczone na szeroki, europejski rynek odbiorców, którzy mogli korzystać z nich jako narzędzia edukacyjnego bądź pamiątki z podróży.
Jedną z hipotez jest to, iż przezrocza pochodziły z przedwojennej szkoły i służyły jako pomoc dydaktyczna. Jednak nie można wykluczyć również innej możliwości – być może ktoś, podróżując na początku XX wieku po Bliskim Wschodzie, zakupił te obrazy jako pamiątkę i przywiózł je do naszego miasta.
Podróże w tamtych czasach były rzadkością, ale niektórzy mieszkańcy regionu mogli odwiedzać te egzotyczne miejsca, a przezrocza stanowiłyby dla nich swego rodzaju wizualny zapis podróży.
Przezrocza tego typu były wykorzystywane w szkołach jako pomoc dydaktyczna. Dzięki nim uczniowie mogli zobaczyć egzotyczne miejsca, poznać architekturę, krajobrazy i życie codzienne ludzi odległych krain. W czasach, gdy nie było telewizji, były to jedyne obrazy świata dostępne dla wielu pokoleń uczniów.
Odnalezienie takiego zestawu to prawdziwa gratka dla historyków i muzealników. Ocalenie przezroczy przed zapomnieniem i ich przekazanie do Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej sprawia, iż kolejni odwiedzający będą mogli zobaczyć, jak przed laty odkrywano świat – nie przez ekran komputera, ale przez szklaną taflę magicznych obrazów.
Muzeum planuje teraz szczegółową analizę przezroczy oraz ewentualną konserwację uszkodzonych egzemplarzy. Być może w przyszłości uda się je zaprezentować na wystawie, gdzie zwiedzający będą mogli odbyć podróż w czasie i zobaczyć świat oczami ludzi sprzed ponad stu lat.
Z tego miejsca pragniemy serdecznie podziękować Panom Tomaszowi Czubace i Jarosławowi Kowalskiemu za ich czujność, wrażliwość na historię i postawę godną prawdziwych miłośników dziedzictwa kulturowego. Dzięki ich uważności oraz decyzji o przekazaniu szklanych przezroczy do naszego muzeum, udało się ocalić wyjątkowy fragment przeszłości, który mógłby bezpowrotnie zaginąć.
