Prezesi banków biją na alarm. Klienci mają pilnie gromadzić gotówkę w domach

Europejski sektor bankowy znajduje się w centrum bezprecedensowego kryzysu zaufania, który może fundamentalnie zmienić sposób, w jaki miliony obywateli zarządzają swoimi finansami osobistymi. Największe instytucje finansowe na kontynencie wydały nadzwyczajne komunikaty, w których po raz pierwszy we współczesnej historii bankowości aktywnie zachęcają swoich klientów do systematycznego gromadzenia fizycznej gotówki poza tradycyjnym systemem bankowym jako zabezpieczenie przed spodziewaną falą wyrafinowanych cyberataków, które mogą całkowicie sparaliżować europejską infrastrukturę finansową w nadchodzących miesiącach.

Fot. Warszawa w Pigułce

Ta dramatyczna zmiana stanowiska sektora bankowego reprezentuje całkowite odwrócenie dotychczasowej polityki promocji płatności bezgotówkowych, którą banki konsekwentnie prowadziły przez ostatnią dekadę, intensywnie zachęcając klientów do rezygnacji z fizycznych pieniędzy na rzecz nowoczesnych rozwiązań elektronicznych. Prezesi oraz zarządy czołowych europejskich instytucji finansowych, którzy jeszcze niedawno wizjonersko planowali całkowite wyeliminowanie gotówki z codziennych transakcji, w tej chwili rekomendują swoim klientom powrót do najbardziej podstawowej formy przechowywania wartości jako jedynej niezawodnej ochrony przed nadchodzącymi zagrożeniami technologicznymi.

Holendrzy eksperci sektora bankowego, którzy należą do najbardziej zaawansowanych technologicznie specjalistów finansowych w Europie, sugerują aby każde gospodarstwo domowe na kontynencie dysponowało stałą rezerwą gotówkową w wysokości od dwustu do pięciuset euro, co po przeliczeniu na polskie realia finansowe odpowiada kwocie około tysiąca złotych polskich. Ta suma została precyzyjnie wyliczona jako minimalna kwota niezbędna do pokrycia podstawowych wydatków życiowych przez okres jednego tygodnia w sytuacji całkowitego załamania systemów płatności elektronicznych oraz niemożności dostępu do środków zgromadzonych na kontach bankowych.

Rekomendowana kwota tysiąca złotych ma pokryć najważniejsze potrzeby egzystencjalne w sytuacji kryzysowej, w tym zakup żywności oraz podstawowych artykułów pierwszej potrzeby, opłacenie transportu publicznego lub paliwa do samochodów osobowych, ewentualne wydatki medyczne oraz inne nieprzewidziane koszty, które mogą pojawić się w czasie, gdy tradycyjne metody płatności staną się całkowicie niedostępne. Specjaliści podkreślają, iż ta kwota powinna być traktowana jako absolutne minimum bezpieczeństwa finansowego, które może okazać się niewystarczające dla rodzin wieloosobowych lub osób o wyższych standardach życiowych.

Fundamentalną przyczyną tego radykalnego zwrotu w polityce sektora bankowego są rosnące obawy dotyczące dramatycznej intensyfikacji cyberataków wymierzonych w europejską infrastrukturę finansową, które według najnowszych analiz specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa mogą osiągnąć niespotykane dotąd rozmiary w nadchodzących miesiącach roku 2025. Renomowane agencje wywiadowcze oraz prywatne firmy specjalizujące się w monitorowaniu zagrożeń cybernetycznych już w tej chwili odnotowują niepokojące symptomy przygotowań do masowych ataków na systemy finansowe, prowadzonych przez zaawansowane grupy hakerskie powiązane z państwowymi agencjami wywiadowczymi wrogich państw.

Te wyrafinowane organizacje cyberprzestępcze, które dysponują praktycznie nieograniczonymi zasobami finansowymi oraz technologicznymi, coraz częściej obierają za swoje główne cele krytyczną infrastrukturę finansową poszczególnych państw europejskich, wykorzystując do swoich ataków niespotykaną dotąd precyzję wykonania oraz coraz bardziej zaawansowane narzędzia technologiczne, które pozwalają na penetrację choćby najbardziej zaawansowanych systemów obronnych. Eksperci ds. cyberbezpieczeństwa obserwują systematyczny wzrost poziomu wyrafinowania tych ataków, które ewoluują od prostych prób naruszenia pojedynczych systemów do kompleksowych operacji mających na celu całkowite zakłócenie funkcjonowania infrastruktury finansowej w skali krajowej lub choćby międzynarodowej.

Czołowi przedstawiciele europejskiej bankowości, mimo dysponowania najbardziej zaawansowanymi systemami zabezpieczeń cybernetycznych dostępnymi na współczesnym rynku technologicznym, otwarcie przyznają, iż żaden system informatyczny, niezależnie od poziomu jego zaawansowania technicznego oraz nakładów finansowych przeznaczonych na jego zabezpieczenie, nie jest w stanie zagwarantować stuprocentowego bezpieczeństwa przed zdeterminowanymi oraz dobrze zorganizowanymi grupami atakujących. Ta szczera ocena sytuacji przez samych przedstawicieli sektora finansowego świadczy o powadze zagrożenia oraz realności scenariusza, w którym choćby najlepiej chronione systemy bankowe mogą zostać skutecznie zaatakowane przez wrogo nastawione podmioty.

Konsekwencje udanego cyberataku na europejską infrastrukturę bankową mogą okazać się dramatyczne dla codziennego funkcjonowania milionów obywateli, obejmując całkowitą niemożność realizowania jakichkolwiek przelewów bankowych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych, poważne problemy z dostępem do własnych środków finansowych poprzez aplikacje mobilne oraz platformy bankowości internetowej, całkowity brak możliwości wypłaty gotówki z automatów bankowych rozmieszczonych w całej Europie, a także zupełnie niedziałające systemy płatności kartami, zarówno debetowymi jak i kredytowymi, w sklepach oraz punktach usługowych.

Taki pesymistyczny scenariusz, choćby jeżeli miałaby trwać stosunkowo krótko, mógłby wywołać niewyobrażalne zakłócenia w normalnym funkcjonowaniu całych sociedeństw europejskich, które w ostatnich dekadach stały się całkowicie zależne od elektronicznych systemów płatniczych w praktycznie wszystkich aspektach codziennego życia. Współczesne społeczeństwa europejskie, które przez lata systematycznie odchodziły od używania fizycznej gotówki, mogą okazać się całkowicie bezradne w sytuacji, gdy jedyną dostępną formą płatności będą banknoty oraz monety, do obsługi których wielu ludzi już się nie przyzwyczaiło.

Komunikat wydany przez czołowe europejskie banki wywołał niezwykle zróżnicowane oraz często przeciwstawne reakcje wśród klientów instytucji finansowych oraz niezależnych analityków rynku finansowego w całej Europie. Jedna grupa odbiorców interpretuje to ostrzeżenie jako przejaw odpowiedzialnego podejścia do zarządzania ryzykiem systemowym oraz genuinnej troski o bezpieczeństwo finansowe swoich klientów, doceniając otwartość banków w komunikowaniu realnych zagrożeń oraz proaktywne przygotowywanie społeczeństwa na potencjalne trudności.

Druga grupa krytyków obawia się jednak, iż takie dramatyczne ostrzeżenia mogą wywołać nieuzasadnioną panikę społeczną prowadzącą do masowego oraz chaotycznego wycofywania gotówki z banków przez przerażonych klientów, co mogłoby doprowadzić do samospełniającej się przepowiedni oraz wywołania realnego kryzysu płynności w sektorze bankowym, choćby bez wystąpienia rzeczywistego cyberataku. Eksperci finansowi starają się łagodzić te obawy, podkreślając iż zalecenia banków dotyczą jedynie tworzenia rozsądnych rezerw gotówkowych, a nie budowania wielkich domowych skarbców czy całkowitego wycofywania oszczędności z systemu bankowego.

Kwota tysiąca złotych zalecana przez ekspertów jako minimalna rezerwa gotówkowa została wyliczona bardzo precyzyjnie jako suma wystarczająca do pokrycia podstawowych potrzeb życiowych przeciętnego gospodarstwa domowego przez okres jednego tygodnia w sytuacji całkowitego braku dostępu do elektronicznych form płatności. Dla rodzin wieloosobowych, osób o wyższych standardach życiowych, czy mieszkańców droższych regionów, ta kwota może okazać się niewystarczająca i powinna być odpowiednio zwiększona zgodnie z indywidualnymi potrzebami oraz kosztami życia w danej lokalizacji.

Najnowsze raporty specjalistów ds. bezpieczeństwa cybernetycznego przedstawiają alarmujący obraz dramatycznego wzrostu liczby prób ataków na infrastrukturę bankową w całej Europie, przy czym tylko w pierwszym kwartale roku 2025 odnotowano trzykrotny wzrost incydentów związanych z próbami naruszenia bezpieczeństwa systemów finansowych w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Ten drastyczny wzrost aktywności cyberprzestępczej nie jest przypadkowy, ale reprezentuje systematyczną oraz skoordynowaną kampanię mającą na celu testowanie oraz mapowanie słabych punktów w europejskich systemach obronnych.

Szczególnie niepokojące jest to, iż współczesne ataki na infrastrukturę finansową charakteryzują się coraz większą złożonością techniczną oraz wykorzystują najnowocześniejsze techniki penetracji, które zostały specjalnie opracowane w celu obejścia wielowarstwowych zabezpieczeń stosowanych przez największe instytucje finansowe. Te zaawansowane metody ataku często łączą różnorodne techniki, w tym inżynierię społeczną mającą na celu oszukanie pracowników banków, zaawansowane malware zdolne do ukrywania się w systemach przez długie okresy, oraz wyrafinowane metody lateral movement pozwalające atakującym na przemieszczanie się między różnymi segmentami sieci bankowej.

Scenariusz tymczasowego paraliżu europejskich systemów bankowych przestał być jedynie teoretycznym zagrożeniem analizowanym w akademickich opracowaniach, ale stał się realną możliwością potwierdzoną przez konkretne precedensy z ostatnich lat. Najbardziej dramatycznym przykładem takiej sytuacji była Estonia, gdzie w roku 2022 masywny atak DDoS wymierzony w główne instytucje finansowe tego kraju spowodował trwające niemal czterdzieści osiem godzin całkowite zakłócenia w funkcjonowaniu bankowości elektronicznej oraz systemów płatności bezgotówkowych, pozostawiając miliony obywateli bez dostępu do swoich środków finansowych.

Estońskie doświadczenia pokazały jak gwałtownie współczesne społeczeństwo może zostać sparaliżowane przez relativnie prosty cyberatak wymierzony w infrastrukturę finansową, oraz jak trudne może być przywrócenie normalnego funkcjonowania systemów choćby po ustaniu bezpośredniego ataku. Przez prawie dwa dni estońscy obywatele byli zmuszeni do korzystania wyłącznie z gotówki, co okazało się szczególnie problematyczne w kraju, który był jednym z liderów w zakresie cyfryzacji płatności oraz który systematycznie ograniczał dostępność fizycznych pieniędzy w codziennych transakcjach.

Europejskie banki podkreślają, iż posiadanie rezerwy gotówkowej stanowi jedynie jeden z wielu elementów kompleksowego przygotowania się na potencjalne cyberataki wymierzone w infrastrukturę finansową. Równie fundamentalne znaczenie ma regularne aktualizowanie haseł dostępu do systemów bankowości elektronicznej, przy czym eksperci zalecają używanie unikalnych, długich oraz złożonych haseł dla wszystkich konta bankowego, systematyczne korzystanie z zaawansowanych systemów dwuskładnikowego lub wieloskładnikowego uwierzytelniania oferowanych przez wszystkie poważne instytucje finansowe, oraz utrzymywanie stałej czujności wobec rosnącej liczby wyrafinowanych prób phishingowych, które mają na celu wyłudzenie danych dostępowych od nieświadomych klientów.

Najbardziej zaawansowane instytucje finansowe intensywnie pracują nad opracowaniem alternatywnych, całkowicie niezależnych systemów komunikacji z klientami, które mogłyby funkcjonować choćby w sytuacji, gdy standardowe kanały kontaktu takie jak strony internetowe, aplikacje mobilne czy infolinie telefoniczne przestałyby działać z powodu cyberataku. Te awaryjne systemy komunikacyjne często wykorzystują alternatywne technologie takie jak komunikacja satelitarna, sieci radiowe lub choćby tradycyjne kanały analogowe, które są znacznie trudniejsze do zakłócenia przez cyberprzestępców.

Europejski Bank Centralny we współpracy z krajowymi organami nadzoru finansowego poszczególnych państw członkowskich prowadzi intensywny monitoring sytuacji oraz koordynuje kompleksowe działania mające na celu systematyczne wzmacnianie odporności całego sektora bankowego na różnorodne formy cyberataków. W ramach tych działań opracowywane są nowe, znacznie bardziej rygorystyczne protokoły bezpieczeństwa cybernetycznego oraz szczegółowe plany awaryjne, które mają za zadanie minimalizować negatywne skutki potencjalnych incydentów oraz umożliwić jak najszybsze przywrócenie normalnego funkcjonowania systemów finansowych po ewentualnym ataku.

Kluczowe znaczenie dla skuteczności tych działań obronnych ma ścisła kooperacja między wszystkimi uczestnikami rynku finansowego, w tym bankami komercyjnymi, instytucjami płatniczymi, firmami technologicznymi oraz organami regulacyjnymi, które muszą działać w sposób skoordynowany oraz dzielić się informacjami o zagrożeniach w czasie rzeczywistym. Ta międzyinstytucjonalna kooperacja jest szczególnie istotna ze względu na transgraniczny charakter współczesnych cyberataków, które często wykorzystują infrastrukturę zlokalizowaną w wielu różnych krajach oraz mogą jednocześnie atakować systemy w różnych państwach europejskich.

Przedstawiciele sektora bankowego konsekwentnie podkreślają, iż ich zalecenia dotyczące gromadzenia gotówki w żadnym przypadku nie oznaczają rekomendacji całkowitego wycofywania środków z banków czy rezygnacji z korzystania z nowoczesnych usług finansowych. Celem tych zaleceń jest jedynie zabezpieczenie niewielkiej części oszczędności w formie łatwo dostępnej gotówki, która może okazać się niezbędna w krótkim okresie zakłóceń systemowych. Nadmierna reakcja klientów polegająca na masowym wycofywaniu depozytów mogłaby bowiem paradoksalnie wywołać rzeczywiste problemy z płynnością w sektorze bankowym, tworząc samospełniającą się przepowiednię oraz generując realne trudności finansowe choćby bez wystąpienia faktycznego cyberataku.

Niezależni eksperci rynku finansowego, mimo poważnego traktowania ostrzeżeń dotyczących zagrożeń cybernetycznych, jednoznacznie podkreślają, iż europejski system bankowy przez cały czas pozostaje jednym z najbezpieczniejszych oraz najnowocześniejszych na świecie pod względem ochrony przed różnorodnymi formami ataków. Inwestycje w systemy cyberbezpieczeństwa systematycznie rosną z roku na rok, osiągając w tej chwili miliardy euro rocznie, a europejskie instytucje finansowe konsekwentnie zatrudniają najlepszych dostępnych specjalistów w dziedzinie bezpieczeństwa informatycznego, oferując im konkurencyjne wynagrodzenia oraz najnowocześniejsze narzędzia pracy.

Niemniej jednak, jak jednoznacznie pokazują doświadczenia ostatnich lat z różnych regionów świata, choćby najbardziej zaawansowane oraz kosztowne systemy ochrony cybernetycznej mogą zostać przełamane przez wystarczająco zdeterminowanych oraz dobrze zorganizowanych atakujących, którzy dysponują znacznymi zasobami finansowymi, technologicznymi oraz czasowymi niezbędnymi do przeprowadzenia długotrwałych oraz wyrafinowanych kampanii penetracyjnych. Współczesne grupy cyberprzestępcze często działają z poparciem państwowych struktur wywiadowczych, co daje im dostęp do zasobów oraz technologii porównywalnych z tymi, którymi dysponują największe korporacje technologiczne.

W obliczu tych realnych oraz rosnących zagrożeń, systematyczne przygotowanie osobistej rezerwy gotówkowej staje się integralnym elementem odpowiedzialnego podejścia do zarządzania finansami osobistymi w XXI wieku, podobnie jak ubezpieczenia czy inne formy zabezpieczenia przed nieprzewidzianymi zdarzeniami losowymi. Eksperci finansowi jednoznacznie podkreślają, iż nie chodzi o powrót do archaicznych metod przechowywania wszystkich oszczędności w formie fizycznych pieniędzy ukrytych w domowych skrytkach, ale o racjonalne oraz przemyślane zabezpieczenie się na wypadek tymczasowych, ale potencjalnie poważnych trudności w dostępie do elektronicznych usług bankowych, które stały się podstawą współczesnego życia ekonomicznego.