11 listopada wracamy pamięcią do Polaków, którzy na początku XX stulecia
wywalczyli powrót państwa polskiego na mapę Europy, po stuleciu niewoli.
Historia Legionów i komendanta Józefa Piłsudskiego towarzyszy nam przy tej okazji jako symbol walki Polaków o odzyskanie niepodległości w czasie I wojny światowej. Niestety w naszej świadomości historycznej zwykle brakuje podstawowej wiedzy na temat roli jaką odegrał w tej historii przywódca polskiej prawicy i najwybitniejszy myśliciel polityczny tego pokolenia Roman Dmowski.
Dobra wiadomość jest taka, iż tym roku pojawiły się dwa dzieła, które dają szansę powrotu Romana Dmowskiego do zbiorowej wyobraźni historycznej młodego pokolenia.
Pierwszym z nich jest książka, „Bunt duszy polskiej”, która otrzymała tegoroczną Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. Wydawca czyli Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej tak opisywał swoją publikację u progu 2024 roku:
„Bunt duszy polskiej” – najważniejsza książka IDMN w 2024 roku
Za nami premiera monografii Krzysztofa Kosińskiego „Bunt duszy polskiej. O twórczości politycznej i literackiej Romana Dmowskiego (z lat 1893-1934)”. Monografia jest rodzajem biografii intelektualnej jednego z twórców polskiej niepodległości. To pierwsze tak obszerne omówienie tekstów politycznych i literackich przywódcy Narodowej Demokracji.
– To niewątpliwie nasza najważniejsza książka w tym roku. Klucz do zrozumienia misji instytutu – mówił prof. Paweł Skibiński podczas panelu dyskusyjnego na temat książki udziałem jej autora.
Jednym z wiodących wątków rozmowy była kategoria „duszy polskiej”. Pojawia się ona w wielu tekstach Dmowskiego, w tym m.in. w „Upadku myśli konserwatywnej w Polsce”, z której autor zaczerpnął tytuł. Kategoria „duszy polskiej” miała u Dmowskiego wielowymiarowy charakter. Oznaczała m.in. poszukiwanie równowagi między tym, co indywidualne a tym, co zbiorowe.
Tytuł publikacji „Bunt duszy polskiej” oddaje istotę twórczości Dmowskiego oraz jego postawy duchowej i intelektualnej. Lider endecji buntował się m.in. przeciwko myśli marksistowskiej. Był jednym z niewielu intelektualistów przełomu XIX i XX stulecia, który nie uległ pokusie socjalizmu. Ta postawa była wyrazem swoistego sprzeciwu przeciwko własnemu pokoleniu i afirmowanym przez nie wartościom.
Nowoczesny konserwatysta
Dmowski buntował się także przeciwko redukcjonizmowi. Jego myśli politycznej nie można sprowadzić wyłącznie do kategorii konserwatyzmu. Przywódca ruchu narodowego był antyredukcjonistą – jego poglądy wykraczały poza uproszczone modele i schematy myślowe. Tak było w przypadku nowoczesności, która fascynowała Dmowskiego jako szansa na adekwatne rozwiązanie problemów współczesności. Jednocześnie lider endecji dostrzegał w niej zagrożenia i nie akceptował jej bezkrytycznie. Afirmacja nowoczesności miała charakter selektywny.
Podobnie niejednoznaczne było podejście Dmowskiego do kategorii polskości i Polaków.
Autor „Myśli nowoczesnego Polaka” miał odwagę krytycznie oceniać swoich rodaków,
dostrzegając i analizując wady narodowe. Podkreślał, iż mimo pewnej bierności w Polakach drzemie energia, którą mogą wyzwolić przez własny wysiłek. W tym swoistym „mocowaniu” się z polskością wyrażała się troska Dmowskiego o charakter narodowy oraz jego miłość do Polski.
Te informacje można jeszcze znaleźć na stronie Instytutu. Link poniżej
Niestety decyzją rządu Donalda Tuska Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego został zlikwidowany.
Ale druga dobra wiadomość to informacja o realizacji filmu dokumentalnego, przedstawiający akcję polityczną Romana Dmowskiego i Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, która doprowadziła do uznania, przez zwycięskich aliantów, granic niepodległego państwa polskiego w traktacie pokojowym podpisanym w czerwcu 1919 roku w Wersalu.
Film „WERSAL 1919” – dokument fabularyzowany.
Link do zwiastuna filmu:
O Romanie Dmowskim także:
Prof. Krzysztof Kawalec
Jacek Bartosiak
