Tajemnice zielonogórskiego Kiełpina [Nieznana Zielona Góra]

wzielonej.pl 5 godzin temu

Zielonogórskie lasy zachwycają swoim wyglądem. Piękne i zielone zapraszają w swoje progi. Możemy w nich znaleźć wiele błogich miejsc. Kryją także wiele tajemnic, jak choćby te w okolicach zielonogórskiego Kiełpina. Zapraszam na wycieczkę.

Nie jest tajemnicą, iż przez Zieloną Górę przepływa Pustelnik. Niewielki strumień wybija na Wzgórzach Piastowskich, niedaleko „Tatrzańskiej”. Przepływa przez „Dziką Ochlę” i dociera do zielonogórskiego Kiełpina, gdzie ostatecznie wpada do Śląskiej Ochli. Na jego cieku zlokalizowano młyny, które pełniły w późniejszych czasach różne funkcję. Jeden z nich był np. restauracją.

Wielokrotnie chodząc po lasach i nie znając się na poszczególnych roślinach nie zwracałem zbytnio na nie uwagi. Cenną uwagą podzieliła się ze mną rzeczniczka Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze Pani Anna Niemiec, która podpowiedziała, iż warto zwracać uwagę na pokrzywy w lesie. Świadczą one o bogatej w azot glebie, czyli o występowaniu tu ekskrementów, m. in. ludzkich, w dużym skupieniu, a więc o bytności człowieka. Drugim ewenementem w lasach jest występowanie… drzew owocowych. Takie właśnie są w okolicach Kiełpina! W środku lasu! Czasami można odnaleźć także tam cegły i ogromne kamienie polne…

Pustelnik płynie w dość mocno zaznaczonym korycie, które na pierwszy rzut oka wygląda jak wojenny okop. Gęsto zarośnięty daje się wykryć m. in. właśnie pokrzywami. Wchodząc w las tuż przy drodze nowego osiedla w Kiełpinie od razu trafia się na „wąwóz”, którym należy iść zaledwie kilkanaście metrów. Pojawiają się pierwsze porozrzucane cegły. To ślad, iż jesteśmy blisko pierwszych dawnych zabudowań. Obok niewielkiego zagajnika i szkółki leśnej znajduje się pozostałość po pierwszym młynie zwanym Vorder Mühle. w tej chwili to mnóstwo gruzów oraz reszta zabudowanego koryta Pustelnika wraz z niewielkim przepustem wodnym i mnóstwem pokrzyw! Patrząc na fundamenty obiekt został wybudowany pod koniec XIX wieku, był niewielki i nie miał zabudowań gospodarczych. Nie ma też przy nim drzew owocowych. Można czuć lekki niedosyt po jego znalezieniu, ale przecież to nie wszystko…

Żądni większych atrakcji muszą iść dalej, najlepiej korytem, które jest teraz wyschnięte. Można podążać także leśnym czarnym szlakiem i przy rozstaju dróg skręcić w prawo dalej idąc czarnym szlakiem. Kilkaset metrów dalej dotrze się do drugiego młyna w zielonogórskim Kiełpinie. To dawny Kaufmanns Mühle (na mapach zwany także Fausseman Mühle) – zdecydowanie większy od swojego poprzednika!

Po jednej stronie leśnej drogi można zauważyć miejsce, gdzie napędzane było koło młyńskie oraz fundamenty budowli mieszkalnej z piwnicą, która w tej chwili jest zasypana i dostęp do niej nie jest możliwy. Po drugiej stronie jest zdecydowanie więcej ruin. Są to dawne przepusty wodne oraz śluzy. Tuz przy nich znajduje się spory sad, gdzie dominują zdziczałe już jabłonie!

Patrząc na pozostałości tej zabudowy można z całą stanowczością stwierdzić, iż był to obiekt całoroczny, z którego właściciel mógł się utrzymywać produkując chociażby przetwory owocowe czy organizując wypady myśliwskie. Koryto Pustelnika w tym miejscu jest także szersze i głębsze niż w poprzednim młynie, co może sugerować, iż działające w tym miejscu koło młyńskie było sporych rozmiarów.

Wiadomo, iż oba młyny przetrwały do końca II wojny światowej i w pierwszych latach powojennych w dalszym ciągu były użytkowane. Zapytacie skąd ta pewność? Opowieści mieszkańców zdecydowanie różnią się od tych, które widnieją w dokumentach, m. in. Archiwum Państwowego w Zielonej Górze. Z pomocą przyszła kolejny raz rzeczniczka Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze Pani Anna Niemiec. Na powojennych mapach obszarów leśnych widnieją oba budynki jako gospodarstwa leśne z młynami. Mamy zatem pewność, iż po wojnie istniały! Z moich ustaleń wynika, iż zostały one zrównane z ziemią w latach 50. XX wieku. Wówczas wiele budynków niszczono jako obiekty nieprzydatne, no i niemieckie.

Niestety nie zachowały się zdjęcia, czy pocztówki z widokami tych młynów lub po prostu jeszcze nie ujrzały światła dziennego. Pozostaje nam tylko wyobrażać sobie jak one wyglądały i spacerować po zielonogórskich lasach, które otaczają nasze miasto, wiedząc, iż można natrafić na fascynujące miejsca!

Za pomoc w realizacji niniejszego odcinka dziękuję Pani Annie Niemiec – rzeczniczce Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze, na którą zawsze mogę liczyć w „leśnych” sprawach!

Źródła:
-opracowania i zbiory własne;
-Adressbuch des Schlesischen Grundbesitzes 1910, Leipzig 1910;
-I. Żuraszek-Ryś, “Nazwy miejscowe powiatu zielonogórskiego”, Zielona Góra 2009;
-książki adresowe z lat 1887-1937;
-mapy ze zbiorów Geographisches Institut – Kartensammlung, Humboldt-Universität zu Berlin, The University of California Berkeley Library David Rumsey Map Collection;
– rowernarympal.wordpress.com;
-zbiory Archiwum Państwowego w Zielonej Górze.

Tekst:
dr Grzegorz Biszczanik – historyk, regionalista, znawca dziejów Zielonej Góry