Trybunał Konstytucyjny orzekł w czwartek jednogłośnie, iż przepisy dotyczące Funduszu Sprawiedliwości zaskarżone przez NIK były konstytucyjne. Wyrok zapadł w trzyosobowym składzie z przewodniczącym prezesem TK Bogdanem Święczkowskim oraz sędziami Krystyną Pawłowicz jako sprawozdawcą i Wojciechem Sychem.
TK uznał, iż minister sprawiedliwości jako dysponent Funduszu Sprawiedliwości "musi mieć i ma" konstytucyjnie zagwarantowany zakres swobody w dystrybuowaniu środków. Według Trybunału komisja konkursowa FS ma "wyłącznie pomocniczy i opiniodawczo-doradczy" charakter, a jej rekomendacje "nie są wiążące" dla szefa resortu.
Zaskarżone przepisy NIK
Wniosek do TK złożył we wrześniu 2021 roku prezes NIK Marian Banaś. Zaskarżył trzy konkretne przepisy rozporządzenia z 2017 roku: paragraf 11 dotyczący możliwości zawarcia umowy na powierzenie zadania nieobjętego programem, paragraf 20 ust. 2 pozwalający na unieważnienie konkursu "z innych przyczyn" oraz paragraf 22 ust. 2 umożliwiający odmowę przyznania dotacji.
Zdaniem NIK na skutek tych przepisów z czasów ministra Zbigniewa Ziobry powstała możliwość finansowania z Funduszu "nieograniczonej kategorii działań" nawiązujących jedynie marginalnie do celów Funduszu. Prezes Najwyższej Izby Kontroli zarzucał dysponentowi podejmowanie "nieuzasadnionych, arbitralnych decyzji" w sprawie unieważniania konkursów.
Stanowisko Trybunału
"Biorąc pod uwagę okoliczności faktyczne i toczące się postępowania karne związane z przyznawaniem środków z Funduszu Sprawiedliwości, Trybunał uznał, iż zaskarżone przepisy wywołują przez cały czas skutki prawne i mogą stanowić podstawy rozstrzygnięcia o odpowiedzialności karnej w tychże postępowaniach" - podkreśliła sędzia Pawłowicz. Trybunał uznał, iż wątpliwości prezesa NIK były "pozbawione należytego uzasadnienia".
Zdaniem TK ustawodawca celowo pozostawił szefowi MS "dużą swobodę co do tego, jak ukształtować funkcjonowanie Funduszu". Rozporządzenie, którego dotyczył wniosek NIK, zostało zmodyfikowane w kwietniu 2022 roku po kontroli NIK, a kontrowersyjny paragraf 11 całkowicie zniknął z nowego rozporządzenia podpisanego przez ministra Adama Bodnara.
Prokuratorskie śledztwo
Prokuratura Krajowa prowadzi od lutego 2024 roku śledztwo w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. Dotyczy ono przekroczenia uprawnień przez ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę i urzędników resortu w latach rządów Zjednoczonej Prawicy.
Według prokuratury działali oni "w celu osiągnięcia korzyści majątkowych i osobistych" udzielając wsparcia beneficjentom nieposiadającym związku z celami Funduszu. Jednym z podejrzanych jest były wiceminister sprawiedliwości i poseł PiS Marcin Romanowski, który uzyskał azyl polityczny na Węgrzech.
Pierwsze wyroki i procesy
W środę Sąd Okręgowy w Warszawie wydał pierwszy wyrok w sprawie dotyczącej Funduszu Sprawiedliwości. Piotr W. został skazany na rok więzienia w zawieszeniu na pięć lat i 36 tysięcy złotych grzywny.
Jeszcze w tym roku ma rozpocząć się proces księdza Michała O. z Fundacji Profeto oraz innych osób w sprawie "ustawiania konkursów" na wielomilionowe dotacje. Politycy PiS uważają śledztwo za "zemstę polityczną przy użyciu prokuratury".
Kontekst prawny publikacji
W przyjętej w marcu 2024 roku uchwale Sejm stwierdził, iż uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć TK wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu. Od czasu podjęcia tej uchwały wyroki TK nie są publikowane w Dzienniku Ustaw.
Fundusz Sprawiedliwości powstał w 1997 roku do pomocy ofiarom przestępstw i osobom po odbyciu kary więzienia. Od 2017 roku otrzymał dodatkowy cel polegający na przeciwdziałaniu przestępczości.
Źródła wykorzystane: "PAP" Uwaga: Ten artykuł został zredagowany z pomocą Sztucznej Inteligencji.
