Ukraina i Szwecja podpisały list intencyjny ws. zakupu choćby 150 nowoczesnych myśliwców JAS 39 Gripen E. To pierwsza od 1991 roku planowana dostawa fabrycznie nowych samolotów bojowych dla Kijowa.
List intencyjny został podpisany 22 października 2025 roku przez premiera Szwecji Ulfa Kristerssonа i prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zeleńskiego. W rozmowach uczestniczyli również szwedzki minister obrony Pål Jonson oraz przedstawiciele koncernu Saab AB z siedzibą w Linköping.
Umowa przewiduje dostawę choćby 150 egzemplarzy najnowszej wersji myśliwca – Gripen E. Pierwsze maszyny mogłyby trafić na Ukrainę w ciągu trzech lat, choć szczegóły dotyczące harmonogramu dostaw i finansowania wciąż są przedmiotem negocjacji. Cała produkcja może zająć około dekady.
Wymiar geopolityczny oraz wyzwania
Ukraińscy piloci rozpoczęli wstępne szkolenie zapoznawcze w Szwecji już w 2023 roku, choć nie jest jasne, czy ruszyło pełne przeszkolenie. Mimo teoretycznych zalet, Gripen nigdy nie był używany w walce, co rodzi pytania o jego rzeczywistą skuteczność w ukraińskim, wysokointensywnym środowisku obrony powietrznej.
Decyzja Szwecji ma wymiar symboliczny i strategiczny. Po wstąpieniu do NATO w 2024 roku Sztokholm zacieśnił współpracę z zachodnimi inicjatywami obronnymi przeciwko rosyjskiej agresji. Dla Ukrainy umowa oznacza pierwszy planowany zakup fabrycznie nowych myśliwców od 1991 roku.
Ekonomicznie transakcja może wzmocnić zdolności produkcyjne Saaba, choć kwestia finansowania pozostaje otwarta. Rząd szwedzki rozważa długoterminowe mechanizmy wsparcia, prawdopodobnie z wykorzystaniem funduszy NATO lub Unii Europejskiej przeznaczonych na obronność.
Ze względu na rozciągnięty w czasie proces produkcji, integracja Gripenów z ukraińskimi siłami powietrznymi będzie stopniowa i może zależeć od kontynuacji zachodniej pomocy finansowej.
