Prowadząc opracowanie dokumentów dotyczących przedwojennej emigracji gruzińskiej w Warszawie, potrzebowałem sprawdzić datę śmierci Pawła Tumaniszwilego. Wiedziałem, iż został on pochowany na cmentarzu parafialnym w Suwałkach. Rozpocząłem poszukiwania grobu i okazało się, iż planowano jego likwidację, ponieważ „skończyło się prawo do dysponowania grobem cmentarnym i nie została w ostatnim czasie uiszczona należność”.
Zwróciłem się z prośbą do Prezydenta Miasta Suwałki, do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie oraz do proboszcza parafii pw. św. Aleksandra w Suwałkach. Rodzina Pawła Tumaniszwilego była wybitnie zasłużona dla Polski, a ich dorobek i pamięć zasługują na szczególny szacunek, jak również na zachowanie miejsca pochówku jako trwałego świadectwa ich zasług dla wspólnej polsko-gruzińskiej historii.
Prezydent Miasta Suwałki oraz parafia pw. św. Aleksandra z życzliwością podeszli do sprawy pozostawienia grobu nienaruszonym. Kilka dni temu otrzymałem pisemną decyzję, iż grób nie zostanie zlikwidowany, jednak konieczne było uiszczenie opłaty. Ponieważ potrzebowałem czasu w zebranie wymaganej kwoty, z prośbą o pomoc zwróciłem się do pana Othara Zourabichvilego, prezydenta „Association Géorgienne en France w Paryżu, 1921”. Aby ocalić grób, Othar Zourabichvili przesłał mi potrzebną sumę, którą w dniu 19 maja 2025 roku przelałem na wskazany rachunek bankowy, z tytułem: „Przedłużenie ważności grobu śp. Pawła Tumaniszwilego”. W ten sposób grób nie zostanie zlikwidowany.
Paweł Tumaniszwili ur. 1870, pochodził ze strony matki z rodziny właścicieli złóż ropy naftowej, którymi później sam zarządzał. Dzięki funduszom tej rodziny w Tbilisi powstały m.in.: „Dom Ludowy” – w tej chwili słynny Teatr im. Mardżaniszwilego, gimnazjum szlacheckie (dzisiejszy główny gmach Uniwersytetu Państwowego w Tbilisi), szkoła muzyczna (obecne Konserwatorium), a także kościół katolicki w Batumi oraz inne instytucje. Paweł Tumaniszwili utrzymywał bliskie relacje z papieżem Piusem XII. W Watykanie został odznaczony Orderem Świętego Stefana – wyróżnienie to otrzymał bezpośrednio z rąk papieża, już po własnej emigracji.
Swoją przyszłą żonę, polską arystokratkę Jadwigę z domu Szyszko, Paweł Tumaniszwili poznał w 1915 roku w Petersburgu. Mieli syna, Jerzego Tumaniszwilego (zm. na Floridzie), późniejszego kontradmirała Marynarki Wojennej RP – który odegrał znaczącą rolę w historii polskich sił zbrojnych. Brał udział w kluczowych operacjach II wojny światowej, m.in. w kampanii norweskiej i boju pod Calais. Odznaczony wieloma medalami, w tym Orderem
Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych, przez lata pozostawał aktywnym świadkiem historii, popularyzując wiedzę o udziale Polaków w wojnie.
Na emigracji Paweł Tumaniszwili od 1924 roku pełnił funkcję prezesa emigracyjnego Komitetu Gruzińskiego w Warszawie, finansowanego przez polski rząd. Następnie rodzina przeniosła się do Wilna, a później do Augustowa – rodzinnych stron Jadwigi – gdzie Paweł Tumaniszwili zmarł w 1935 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Suwałkach.
Dr David Kolbaia, kierownik Specjalizacji Kaukaskiej
Studium Europy Wschodniej UW
fot. Kolonia gruzińska w Warszawie, 1930 rok.
Na zdjęciu stoją (od lewej, górny rząd): płk Walerian Tewzadze, płk Mikołaj Wacznadze, Iwane (Jan) Kawtaradze, płk Aleksander Bagrationi, mjr Weli Bek Jedigar, płk Mikołaj Kandelaki. W środkowym rzędzie siedzą: Ioseb Salakaja, pierwszy z lewej — Paweł Tumaniszwili, obok niego — Wera Awałowa (Awaliszwili). W pierwszym rzędzie: rotmistrz Sawle Balachwaneli, obok niego — Nina Rydzewska, polska poetka i powieściopisarka.
