Wielkie zmiany od marca. Wielu Polaków dostanie podwyższony przelew

Marzec 2025 roku przynosi przełomową zmianę w systemie świadczeń socjalnych, o której kilka osób zdaje sobie sprawę. Podczas gdy standardowy dodatek pielęgnacyjny dla emerytów i rencistów wynosi 348,22 złotych, istnieje szczególna grupa beneficjentów, która otrzyma znacznie większą kwotę – aż 522,33 złotych miesięcznie. Ta niemal 50-procentowa różnica może stanowić istotne wsparcie finansowe dla osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej i zdrowotnej. Warto przyjrzeć się bliżej, kto kwalifikuje się do otrzymania podwyższonego świadczenia i jakie warunki należy spełnić, aby móc z niego skorzystać.

Fot. Warszawa w Pigułce

Tegoroczna waloryzacja świadczeń emerytalnych i rentowych wprowadzona od 1 marca 2025 roku przyniosła 5,5-procentowy wzrost wszystkich wypłacanych kwot. Dotyczy to również dodatku pielęgnacyjnego, który stanowi istotne uzupełnienie podstawowego świadczenia dla osób wymagających szczególnej opieki. Warto przypomnieć, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza tę podwyżkę automatycznie – nie wymaga to składania żadnych wniosków przez uprawnionych. Zwaloryzowane świadczenia są wypłacane w standardowych terminach, które zostały wcześniej ustalone w decyzjach przyznających emerytury i renty.

Dodatek pielęgnacyjny, zgodnie z ogólnymi zasadami, przysługuje wszystkim osobom, które ukończyły 75 rok życia. Jest to naturalne rozwiązanie wynikające z założenia, iż osoby w zaawansowanym wieku częściej wymagają dodatkowej opieki i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Jednakże istnieje również druga ścieżka uzyskania tego dodatku – mianowicie dla osób, które są całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, niezależnie od ich wieku. Warunkiem jest posiadanie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego oraz decyzji ZUS potwierdzającej taki stan.

Kim zatem jest osoba niezdolna do pracy i czym charakteryzuje się niezdolność do samodzielnej egzystencji? Według obowiązujących przepisów, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu, przy czym stan ten nie rokuje odzyskania zdolności choćby po przekwalifikowaniu zawodowym. Aby uzyskać dodatek pielęgnacyjny, wymagana jest całkowita niezdolność do pracy, oznaczająca utratę możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej – niezdolność częściowa nie jest w tym przypadku wystarczająca.

Z kolei niezdolność do samodzielnej egzystencji definiowana jest jako naruszenie sprawności organizmu w takim stopniu, iż powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby przy wykonywaniu podstawowych czynności życiowych. Dotyczy to takich aktywności jak dbanie o higienę osobistą, poruszanie się, codzienne zabiegi pielęgnacyjne, robienie zakupów czy przygotowywanie posiłków – wszystkich tych czynności, które osoba zdrowa wykonuje samodzielnie i bez których niemożliwe jest normalne funkcjonowanie.

Dlaczego jednak niektórzy otrzymują wyższy dodatek pielęgnacyjny? Okazuje się, iż ustawodawca przewidział szczególną ochronę dla inwalidów wojennych. Reguluje to Ustawa o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin z dnia 29 maja 1974 roku (zaktualizowana w 2025 roku). Zgodnie z jej zapisami, inwalidzi wojenni, którzy są całkowicie niezdolni do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, mają prawo do dodatku pielęgnacyjnego zwiększonego o 50% w stosunku do standardowej kwoty. To właśnie stąd wynika różnica między standardowym dodatkiem (348,22 zł) a zwiększonym świadczeniem (522,33 zł).

Warto podkreślić, iż to zróżnicowanie nie stanowi dyskryminacji pozostałych emerytów i rencistów. W polskim systemie prawnym, pomimo konstytucyjnej zasady równości, dopuszczalne są pewne odstępstwa mające na celu wyrównanie szans osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. Takie rozwiązanie, nazywane prawniczym terminem „dyferencjacja”, jest stosowane w wielu obszarach prawa i ma na celu ochronę grup szczególnie narażonych na wykluczenie lub znajdujących się w wyjątkowo trudnym położeniu życiowym.

Podobne uprzywilejowanie dotyczy również innych grup, takich jak kobiety w ciąży, młodociani pracownicy, osoby w wieku przedemerytalnym, osoby z niepełnosprawnościami czy osoby niezdolne do pracy. Jest to wyraz solidarności społecznej i troski państwa o obywateli, którzy z przyczyn od siebie niezależnych znajdują się w trudniejszej sytuacji niż pozostali.

Jak w praktyce uzyskać dodatek pielęgnacyjny? Istnieją dwie drogi. Pierwsza polega na złożeniu odpowiedniego wniosku przez osobę zainteresowaną. W takiej sytuacji lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS musi stwierdzić w wydanym orzeczeniu, iż wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Wniosek można złożyć w dowolnym momencie, gdy tylko zaistnieją wspomniane warunki.

Druga ścieżka jest znacznie prostsza i dotyczy osób, które ukończyły 75 lat. W takim przypadku ZUS przyznaje i wypłaca dodatek pielęgnacyjny z urzędu, bez konieczności składania jakiegokolwiek wniosku czy przedstawiania zaświadczenia o stanie zdrowia. Senior nie musi podejmować żadnych działań – świadczenie jest naliczane automatycznie i co miesiąc wpływa na konto wraz z podstawowym świadczeniem emerytalnym lub rentowym.

W przypadku inwalidów wojennych kwalifikujących się do podwyższonego dodatku pielęgnacyjnego, istotne znaczenie ma przede wszystkim związek przyczynowy między ich stanem zdrowia a okolicznościami, które doprowadziły do uzyskania statusu inwalidy wojennego. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym wyrok z 25 lutego 2009 roku, który jasno wskazuje, iż do nabycia prawa do dodatku pielęgnacyjnego w zwiększonej wysokości konieczne jest spełnienie warunku związku całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji z pobytem w miejscach określonych w odpowiednich przepisach ustawy o kombatantach.

System zaopatrzenia inwalidów wojennych i wojskowych jest rozbudowany i obejmuje różne formy wsparcia, dostosowane do specyficznych potrzeb tej grupy. Oprócz dodatku pielęgnacyjnego, mogą oni korzystać również z renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, innych dodatków do rent, zasiłku pogrzebowego, specjalnych świadczeń pieniężnych dla członków rodzin funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą, a także różnorodnych świadczeń w naturze, obejmujących leczenie, protezowanie, przysposobienie zawodowe czy pobyt w domu rencistów.

Należy podkreślić, iż dodatek pielęgnacyjny, zarówno w standardowej, jak i podwyższonej wysokości, jest świadczeniem wolnym od podatku dochodowego. Oznacza to, iż cała kwota trafia bezpośrednio do beneficjenta, bez żadnych potrąceń. Jest to istotna informacja, szczególnie dla osób o ograniczonych dochodach, dla których każda złotówka ma znaczenie.

Dodatek pielęgnacyjny nie jest jedynym świadczeniem dodatkowym dostępnym dla emerytów i rencistów. W 2025 roku osoby pobierające świadczenia z ZUS mogą również liczyć na inne formy wsparcia, takie jak dodatek energetyczny w wysokości 312 złotych, który ma pomóc w pokryciu rosnących kosztów energii elektrycznej, gazowej i cieplnej. To świadczenie również jest wolne od podatku i, co ciekawe, podlega dziedziczeniu, co oznacza, iż w przypadku śmierci uprawnionego, niewypłacone kwoty mogą otrzymać spadkobiercy.

Warto również wiedzieć, iż niektórzy emeryci mają możliwość podniesienia swojego świadczenia choćby o 500-2000 złotych, z wyrównaniem za okres choćby 10 lat wstecz, wraz z należną waloryzacją. Dotyczy to osób, które wygrywają sprawy przeciwko ZUS w sądach, opierając swoje roszczenia na wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca. Ta możliwość pokazuje, jak ważne jest śledzenie zmian w przepisach i orzecznictwie, ponieważ mogą one otworzyć drogę do znaczącego zwiększenia otrzymywanych świadczeń.

Rok 2025 przynosi zatem istotne zmiany w systemie dodatków do emerytur i rent, w tym zróżnicowanie kwot dodatku pielęgnacyjnego. Dla większości uprawnionych świadczenie to wynosi 348,22 złote miesięcznie, jednak inwalidzi wojenni całkowicie niezdolni do pracy i samodzielnej egzystencji otrzymują 522,33 złote. Ta różnica stanowi wyraz szczególnej troski państwa o osoby, które poniosły trwały uszczerbek na zdrowiu w związku z działaniami wojennymi. Jednocześnie pokazuje, jak złożony i wielowymiarowy jest polski system zabezpieczenia społecznego, który stara się dostosowywać formy wsparcia do specyficznych potrzeb różnych grup społecznych.

Dla osób uprawnionych do dodatku pielęgnacyjnego najważniejsza informacja jest taka, iż po marcowej waloryzacji ich świadczenie wzrosło, a ZUS dokonał tego automatycznie, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków. Osoby, które ukończyły 75 lat, otrzymują dodatek z urzędu, natomiast młodsi beneficjenci muszą posiadać odpowiednie orzeczenie o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji. To rozwiązanie zapewnia, iż wsparcie trafia do osób, które rzeczywiście go potrzebują, jednocześnie minimalizując biurokrację dla seniorów w zaawansowanym wieku.

System zabezpieczenia społecznego, mimo swoich wad i niedoskonałości, stanowi istotny element polityki państwa wobec osób starszych i z niepełnosprawnościami. Dodatek pielęgnacyjny, choć może wydawać się kwotą skromną w porównaniu z faktycznymi kosztami opieki, stanowi przynajmniej częściowe wsparcie dla osób wymagających pomocy. Jego zróżnicowanie w zależności od sytuacji beneficjenta pokazuje, iż polski system stara się dostosowywać poziom wsparcia do faktycznych potrzeb i okoliczności życiowych poszczególnych grup społecznych.