We wtorek ogłoszono wyniki największego na świecie badania warunków pracy nauczycieli TALIS, przeprowadzonego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W Polsce w badaniu wzięło udział 3783 nauczycieli z 279 szkół podstawowych, reprezentujących klasy V-VIII.
Badanie przeprowadzono między 1 a 19 marca 2024 roku przez Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej. W skali globalnej uczestniczyło w nim około 190 tysięcy nauczycieli i dyrektorów z blisko 12 tysięcy szkół w 55 krajach i regionach świata.
Silne poczucie misji zawodowej
Polscy nauczyciele wykazują wyjątkowo wysokie poczucie misji - 74 procent wskazało, iż wpływ na przyszłe pokolenia i wkład w rozwój społeczny jest dla nich bardzo istotną cechą zawodu. To wynik wyraźnie wyższy od średniej dla badanych krajów.
Jednocześnie 88 procent nauczycieli podkreślało znaczenie pracy z dziećmi i młodzieżą. Aż 95 procent polskich pedagogów oceniło, iż ma pełną lub znaczną autonomię w przygotowaniu lekcji oraz wyborze metod i form nauczania, co jest podobne do innych krajów.
Dramatyczny brak społecznego uznania
Tylko 10 procent polskich nauczycieli ma poczucie, iż społeczeństwo ceni ich zawód - to znacznie mniej niż średnia dla Unii Europejskiej wynosząca 15 procent i średnia globalna 35 procent. Wielu dydaktyków odczuwa brak uznania ze strony rodziców swoich uczniów (47 procent) i samych uczniów (34 procent).
W porównaniu z innymi krajami odsetek nauczycieli wskazujących na brak uznania należy do najwyższych. Brak uznania z ich strony w większym stopniu odczuwają nauczyciele pracujący w szkołach w dużych miastach (53 procent) niż w małych miejscowościach (43 procent).
Dobre relacje w pracy, trudności z rodzicami
Nauczyciele pozytywnie oceniają swoje szkoły - 92 procent wskazało, iż ją lubi, a 82 procent poleciłoby ją innym jako miejsce pracy. Dobrze oceniają też relacje w miejscu pracy: 88 procent uważa, iż nauczyciele mogą polegać na sobie nawzajem, a 89 procent wskazywało, iż dyrekcja ma dobre relacje z pracownikami.
Rozwiązywanie problemów zgłaszanych przez rodziców jest drugim najczęściej wskazywanym przez polskich nauczycieli źródłem stresu zawodowego. W ciągu 12 miesięcy przed badaniem 71 procent polskich nauczycieli uczestniczyło w doskonaleniu zawodowym dotyczącym współpracy z rodzicami - to znacznie więcej niż średnia dla państw UE wynosząca 42 procent.
Zadowolenie z pracy, ale nie z zarobków
Aż 80 procent nauczycieli w Polsce wskazało, iż jest zadowolonych z warunków zatrudnienia, choć nie z wynagrodzenia - to więcej niż średnia dla państw UE (70 procent) i globalnie (67 procent). Jednocześnie zadowolenie z wynagrodzenia deklarowało tylko 20 procent polskich nauczycieli.
Ogólnie 88 procent polskich nauczycieli deklarowało zadowolenie z pracy, a 68 procent wskazało, iż zalety zawodu przeważają nad wadami. Jednak 30 procent nie wybrałoby powtórnie tego zawodu, co eksperci oceniają jako niepokojący sygnał.
Spadająca satysfakcja w porównaniu z 2013 rokiem
W porównaniu z badaniem TALIS z 2013 roku mniej nauczycieli dostrzega przewagę zalet nad wadami zawodu - spadek o 9 punktów procentowych. Również mniej zdecydowałoby się ponownie na ten zawód - spadek o 10 punktów procentowych.
Badanie przeprowadzono w marcu ubiegłego roku, zanim nauczyciele mogli realnie odczuć skutki wzrostu wynagrodzeń, jak zaznacza Instytut Badań Edukacyjnych. Nauczyciele klas V-VIII oceniają, iż ich średni tygodniowy czas pracy wynosi około 40 godzin zegarowych, wliczając pracę wieczorami i w weekendy.
Wysokie poziomy stresu zawodowego
Mimo ogólnego zadowolenia z pracy, polscy nauczyciele zmagają się ze znacznym stresem zawodowym. Ponad 38 procent wskazało, iż w znacznym lub dużym stopniu doświadcza go w pracy, a dla 30 procent praca negatywnie wpływa na ich zdrowie psychiczne.
Około 40 procent nauczycieli doświadcza stresu związanego z odpowiedzialnością za osiągnięcia uczniów (46 procent), ich dobrostan społeczny i emocjonalny (42 procent), reagowaniem na problemy zgłaszane przez rodziców (44 procent), nadmiarem zadań administracyjnych (44 procent) oraz utrzymywaniem dyscypliny w klasie (37 procent).
Starzejąca się kadra z dużym doświadczeniem
Polska znalazła się w grupie państw o najstarszej kadrze nauczycielskiej. Średni wiek nauczyciela klas V-VIII to 48 lat, podczas gdy średnia w krajach UE wynosi 46 lat, a globalnie 44 lata.
Aż 45 procent dydaktyków w Polsce ma 50 lat lub więcej - to jeden z najwyższych odsetków wśród państw uczestniczących w TALIS. Z kolei tylko 4 procent ma mniej niż 30 lat, co jest jednym z najniższych odsetków w badaniu.
Doświadczenie i stabilność zatrudnienia
Konsekwencją wieku polskiej kadry jest jej duże doświadczenie - średni staż pracy w zawodzie to 22 lata. Polskę wyróżnia również stabilność zatrudnienia, aż 68 procent okresu pracy nauczyciela przypada na zatrudnienie w jednej szkole.
Tylko 8 procent nauczycieli uczy 5 lat lub krócej, co eksperci z IBE wskazują jako niepokojący niewielki napływ nowych osób do zawodu. Badanie pokazało także, iż Polska znalazła się wśród państw o najniższej średniej liczbie uczniów w klasie - w tej chwili 18 uczniów w klasach V-VIII, wobec 21 w 2008 i 2013 roku.
Źródła wykorzystane: "PAP" Uwaga: Ten artykuł został zredagowany z pomocą Sztucznej Inteligencji.
