Czy Nowy Rok to święto radzieckie?
Nowy Rok jako święto nie wywodzi się z ZSRR. Ma wielowiekową historię związaną z tradycjami różnych narodów. W Związku Radzieckim jednak nabrał specyficznego charakteru w wyniku aktywnej sowietyzacji wszystkich świąt. Od 1935 roku, kiedy Stalin ogłosił, iż "żyje się lepiej i weselej", reżim przekształcił to święto w wyłącznie radziecki obrzęd. Choinka, wcześniej związana z Bożym Narodzeniem, stała się noworoczna, a Dziadek Mróz – jej centralną postacią. Towarzyszyła temu masowa propaganda, odcięcie Nowego Roku od tradycji religijnych i zastąpienie ich elementami ideologicznymi. W rzeczywistości Nowy Rok stał się głównym świętem zimowym i subtelnym narzędziem propagandy. Był jednym z kluczowych elementów radzieckiej kultury, zastępując Boże Narodzenie, które w ZSRR było zakazane.
REKLAMA
Egzekucje przez NKWD za organizowanie szopek bożonarodzeniowych na Przykarpaciu w 1947 roku, aresztowania ukraińskich działaczy kultury w 1972 roku przez to, iż po prostu kolędowali, czy liczne zakazy i prześladowania aż do 1991 roku – to tragiczne realia radzieckiej rzeczywistości, z którymi mierzyli się Ukraińcy.
Zobacz wideo Jak najskuteczniej bronić się przed Rosją?
Skąd wzięły się radzieckie zwyczaje noworoczne? Czy w ZSRR był to dzień szczęścia pośród biedy i strachu?
W ZSRR Nowy Rok był świętem oddechu. W warunkach totalnego niedoboru, represji i ciągłego nacisku ideologicznego noworoczny stół z sałatką Olivier, szampanem i mandarynkami był chwilą euforii i nadziei. Ten dzień dawał ludziom złudzenie szczęścia. Nowy Rok był świętem świeckim, niepowiązanym z religią, co czyniło go bezpiecznym ideologicznie i akceptowanym przez reżim.
Sałatka Olivier, śledź pod pierzynką, nazywany "szubą" i inne radzieckie atrybuty noworoczne, choć skromne, tworzyły wrażenie święta, choćby w warunkach biedy. Co ciekawe, pierwotny przepis na sałatkę Olivier został stworzony w latach 60. XIX wieku przez francuskiego kucharza Luciena Oliviera w carskiej Rosji i była to luksusowa potrawa. W ZSRR składniki dostosowano do realiów niedoboru: gotowana kiełbasa, jajka, groszek konserwowy, ogórki kiszone i majonez. Te uproszczone wersje dań były mimo wszystko uznawane za rarytasy w realiach komunistycznej biedy i odbierane jako wyjątkowe.
Jakie znaczenie miał Nowy Rok w mitologii radzieckiej? Czy Rosja przez cały czas kontynuuje tę tradycję?
W Związku Radzieckim Nowy Rok był czymś więcej niż tylko świętem – był ważnym elementem systemu ideologicznego, służącym budowaniu tożsamości radzieckiej i poczucia jedności wśród licznych podbitych narodów. Współczesna Rosja praktycznie nie zmieniła tych tradycji, które przez cały czas mają silny związek z pamięcią o radzieckiej przeszłości.
Nowy Rok, w przeciwieństwie do Bożego Narodzenia, był świętem świeckim, co pozwalało reżimowi promować go jako ideologicznie bezpieczną alternatywę zgodną z ateistyczną polityką ZSRR. Jego obchody miały symbolizować wspólne szczęście. Transmisje radiowe i telewizyjne z Kremla, wizerunki Dziadka Mroza i choinki były symbolami jedności całego Związku. Było to święto marzeń o lepszym życiu, które miało być możliwe w systemie radzieckim. Idea świetlanej przyszłości doskonale współgrała z noworocznymi przesłaniami o nowym etapie rozwoju socjalizmu.
We współczesnej Rosji tradycje radzieckiego Nowego Roku praktycznie się nie zmieniły. Rosja przez cały czas wykorzystuje to święto do budowania jedności narodowej. Filmy, reklamy i media kształtują pozytywne skojarzenia z czasami radzieckimi, które są przedstawiane jako okres wielkości. Wciąż Nowy Rok stanowi wieczór szczęścia pośród problemów ekonomicznych, napięć społecznych i represji politycznych. Iluzja świątecznego dostatku pomaga odciągnąć uwagę obywateli od rzeczywistych problemów.
Noworoczne obchody w Rosji przez cały czas symbolizują tęsknotę za "wielkim państwem", gdzie wszyscy są zjednoczeni pod dźwiękiem kurantów na Kremlu.
Czy Dziadek Mróz jest przykładem udanej radzieckiej propagandy?
Tak, Dziadek Mróz to przykład skutecznej radzieckiej propagandy. Postać ta została dostosowana i przekształcona, aby wspierać ideologię radziecką. Mróz był obecny w przedchrześcijańskich wierzeniach słowiańskich, a jego elementy znajdziemy również w ukraińskich tradycjach bożonarodzeniowych, podobnie jak postać świętego Mikołaja.
W ZSRR stworzono nową wersję Dziadka Mroza, który stał się dobrą, troskliwą postacią, rozdającą prezenty dzieciom. Nie miał on jednoznacznych konotacji politycznych, co pozwalało wykorzystywać go jako narzędzie jednoczące. Dzięki temu tworzył emocjonalne połączenie między ideologią radziecką a ludźmi, symbolizując kolektywizm i solidarność – ponieważ prezenty były dostępne dla wszystkich, niezależnie od pochodzenia społecznego. Popularność Dziadka Mroza w Rosji do dziś jest kontynuacją tej tradycji.
Zarówno w Ukrainie, jak i w Polsce tradycyjną postacią zimowych świąt jest święty Mikołaj, który przynosi dzieciom prezenty, będąc symbolem chrześcijańskiej tradycji.
Czy widać, iż Ukraińcy coraz częściej odchodzą od radzieckich tradycji zimowych i wracają do swoich?
w tej chwili coraz wyraźniej powracamy do ukraińskich tradycji, co widać w obchodach dnia św. Mikołaja, Bożego Narodzenia, Małanki i innych zimowych świąt. Jedną z najbardziej zauważalnych zmian jest obchodzenie Bożego Narodzenia 25 grudnia według kalendarza gregoriańskiego, co jest także symbolicznym zerwaniem z obchodami wspólnymi z Rosją 7 stycznia. Coraz więcej Ukraińców wraca do swoich narodowych tradycji. To stanowcze odrzucenie rosyjskich wpływów, które przez dziesięciolecia były nam narzucane metodami represji.
