Ukraińskie władze obwodowe zatwierdziły program i plan kalendarzowy kolejnych prac poszukiwawczych w Puźnikach, gdzie w lutym 1945 roku ukraińscy nacjonaliści wymordowali od 50 do 120 Polaków. Następnym krokiem będzie zgoda ukraińskiego ministerstwa kultury. Podczas ekshumacji zakończonych w maju wydobyto szczątki co najmniej 42 osób.
Departament kultury Tarnopolskiej Obwodowej Administracji Wojskowej zatwierdził program i plan kalendarzowy prac poszukiwawczych w Puźnikach. Teraz należy złożyć wniosek z prośbą o zezwolenie na poszukiwania w Ministerstwie Kultury i Komunikacji Strategicznej Ukrainy - powiedział PAP Złatohorski.
Następnym etapem, który umożliwi dalsze działania w Puźnikach, będzie zgoda ukraińskiego ministerstwa kultury - wyjaśnił PAP wiceszef tego resortu, Andrij Nadżos. Pytany o sprawę rzecznik polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Jędrzejowski powiedział PAP: "Nie potwierdzamy informacji o zgodzie na następne prace ekshumacyjne we wsi Puźniki. Trwa procedura rozpatrywania wniosku".
Pierwsze ekshumacje od zniesienia zakazu
Puźniki to dawna wieś w dzisiejszym obwodzie tarnopolskim na zachodzie Ukrainy, gdzie w nocy z 12 na 13 lutego 1945 roku ukraińscy nacjonaliści wymordowali - według różnych źródeł - od 50 do 120 Polaków. 24 kwietnia rozpoczęły się tam ekshumacje - pierwsze takie prace od zniesienia przez stronę ukraińską w listopadzie 2024 roku zakazu poszukiwań i ekshumacji szczątków polskich ofiar wojen i konfliktów na terytorium Ukrainy.
Podczas ekshumacji w Puźnikach wydobyto szczątki co najmniej 42 osób - kobiet, mężczyzn i dzieci. W pracach koordynowanych przez Fundację "Wolność i Demokracja" brali udział eksperci z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, firmy Wołyńskie Starożytności oraz Instytutu Pamięci Narodowej.
Możliwa kolejna zbiorowa mogiła
Prace w całości były finansowane z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wiceminister kultury Ukrainy Andrij Nadżos wyjaśnił PAP, iż po zgodzie tarnopolskich władz obwodowych na przedłużenie prac w Puźnikach potrzebna będzie akceptacja ukraińskiej międzyresortowej komisji ds. upamiętnień.
"Ukraina jest otwarta na dialog i będzie on kontynuowany" - zapewnił, pytany przez PAP o kolejne możliwe pozwolenia na poszukiwania szczątków Polaków na terytorium Ukrainy. Archeolodzy, którzy uczestniczyli w pracach w Puźnikach, przypuszczają, iż może znajdować się tam jeszcze jedna zbiorowa mogiła Polaków.
Kontynuacja wcześniejszych prac
Ekshumacje w Puźnikach są kontynuacją prac prowadzonych przez Fundację "Wolność i Demokracja" od maja do sierpnia 2023 roku, zakończonych odnalezieniem mogiły, w której spoczywają szczątki ofiar zbrodni. W styczniu 2025 roku, na podstawie wyników prac poszukiwawczych, władze ukraińskie udzieliły zezwolenia na przeprowadzenie ekshumacji odnalezionych szczątków.
Prace trwały w dniach 23 kwietnia - 10 maja 2025 roku. Fundacja Wołyńskie Starożytności, jako podmiot prawa ukraińskiego, jest głównym wykonawcą prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych. Współpracuje w tej sprawie z polską Fundacją "Wolność i Demokracja".
Różnice w pamięci historycznej
Polskę i Ukrainę od lat różni pamięć o roli Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) i Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), która w latach 1943-45 dopuściła się ludobójczej czystki etnicznej na około 100 tysięcy polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. O ile dla strony polskiej była to godna potępienia zbrodnia ludobójstwa, o tyle dla Ukraińców był to efekt symetrycznego konfliktu zbrojnego, za który w równym stopniu odpowiedzialne były obie strony.
Dodatkowo Ukraińcy postrzegają OUN i UPA wyłącznie jako organizacje antysowieckie ze względu na ich powojenny ruch oporu wobec ZSRR, a nie antypolskie. 4 czerwca Sejm przyjął ustawę o ustanowieniu 11 lipca Dniem Pamięci o Polakach - ofiarach ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II RP.
Ustawa o Dniu Pamięci
W ustawie przypomniano, iż "w latach 1939-46 nacjonaliści ukraińscy z Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) oraz innych ukraińskich formacji nacjonalistycznych dokonali na ludności polskiej zbrodni ludobójstwa". Zamordowali ponad sto tysięcy Polaków, głównie mieszkańców wsi, zniszczyli ich mienie i doprowadzili do uchodźstwa z Kresów Wschodnich setek tysięcy Polaków.
Apogeum tej zbrodni przypada na lipiec 1943 roku, a symboliczną datą hekatomby Polaków z rąk ukraińskich nacjonalistów jest dzień 11 lipca 1943 roku, kiedy Polacy byli mordowani w około stu miejscowościach. "Męczeńska śmierć z powodu przynależności do narodu polskiego zasługuje na pamięć w formie dnia wyróżnianego corocznie przez państwo polskie, w którym ofiarom będzie oddawany hołd" - głosi ustawa.
Z Kijowa Jarosław Junko (PAP) Uwaga: Ten artykuł został zredagowany przy pomocy Sztucznej Inteligencji.
