Ostatni szczyt BRICS odbył się w dniach 6-7 lipca 2025 roku w Rio de Janeiro w Brazylii i był 17. spotkaniem grupy.
Oto najważniejsze punkty podsumowujące to wydarzenie:
Uczestnicy i nieobecności: Szczyt zgromadził przedstawicieli 11 państw członkowskich: Brazylii, Rosji, Indii, Chin, Republiki Południowej Afryki, Egiptu, Etiopii, Indonezji, Iranu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Indonezja dołączyła do grupy 6 stycznia 2025 roku.
Kluczowi przywódcy, tacy jak prezydent Chin Xi Jinping oraz prezydent Rosji Władimir Putin, nie byli obecni. Xi Jinpinga zastąpił premier Li Qiang, a Putina nieobecność wynikała z nakazu aresztowania wydanego przez Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK), którego Brazylia jest sygnatariuszem.
Nieobecność kluczowych liderów oraz brak przełomowych decyzji wywołały dyskusje o słabnącej spójności grupy.
Główne tematy obrad: Przyjęto 126 zobowiązań dotyczących finansów, sztucznej inteligencji, polityki zdrowotnej oraz zmian klimatycznych, z naciskiem na przygotowania do szczytu klimatycznego ONZ COP30, który odbędzie się w Brazylii.
Dyskutowano o reformie Organizacji Narodów Zjednoczonych, w tym o potrzebie większej reprezentacji państw rozwijających się, szczególnie w Radzie Bezpieczeństwa ONZ.
Krytykowano globalny wzrost wydatków wojskowych, w tym postanowienia szczytu NATO w Hadze dotyczące zwiększenia budżetów na zbrojenia do 5% PKB do 2035 roku.
Prezydent Brazylii Lula potępił politykę Izraela w Strefie Gazy, określając ją jako „ludobójstwo”, oraz naruszenia integralności terytorialnej Iranu i Ukrainy, co zaskakująco mogło być odniesieniem do działań Rosji. Wzywał do dialogu w sprawie wojny w Ukrainie, co nie spotkało się z entuzjazmem Moskwy.
Kwestie polityczne i gospodarcze: Szczyt nie przyniósł znaczących decyzji w kluczowych kwestiach, takich jak rozwój alternatywnego systemu płatności niezależnego od dolara, co jest priorytetem dla Rosji i Chin.
Podkreślono znaczenie Nowego Banku Rozwoju (NDB) i Funduszu Rezerw Walutowych (CRA) jako alternatywy dla zachodnich instytucji, takich jak MFW czy Bank Światowy.
Grupa BRICS+ (rozszerzona o nowych członków) reprezentuje 37% globalnej produkcji gospodarczej i 40% populacji świata, ale różnice w interesach członków (np. demokratyczne Indie i Brazylia kontra autokratyczne Chiny i Rosja) utrudniają spójność.
Kontrowersje i percepcja: Szczyt został uznany za mniej przełomowy w porównaniu do poprzedniego w Kazaniu (2024), gdzie przyjęto 13 nowych państw partnerskich. Brak kluczowych przywódców i decyzji politycznych podważył wizerunek jedności grupy.
Niektóre źródła, np. „The Guardian”, sugerują, iż nieobecność Xi Jinpinga i Putina wskazuje na utratę ideologicznej spójności BRICS jako alternatywy dla zachodniego porządku.
Prezydent USA Donald Trump zagroził nałożeniem 10% ceł na kraje popierające politykę BRICS, co wywołało reakcje grupy, która potępiła „nieodpowiedzialną politykę celną” niektórych państw.
Przyszłość: Grupa postanowiła nie przyjmować nowych członków w najbliższym czasie, co może wskazywać na koncentrację na konsolidacji obecnego składu.
Kolejny szczyt w 2026 roku odbędzie się w Indiach, co może wpłynąć na dalszy kierunek grupy, w zależności od umiejętności przezwyciężenia wewnętrznych podziałów.
Podsumowanie: Szczyt w Rio de Janeiro nie przyniósł przełomowych decyzji i uwidocznił trudności w utrzymaniu spójności grupy po jej rozszerzeniu. Nieobecność kluczowych liderów oraz brak postępów w kluczowych kwestiach, takich jak alternatywny system płatności, podważyły narrację o BRICS jako silnej przeciwwadze dla Zachodu. Skupiono się na mniej kontrowersyjnych tematach, takich jak klimat czy zdrowie, ale polityczne różnice między członkami pozostają wyzwaniem.
Najbardziej interesujące wystąpienia na szczycie BRICS w Rio de Janeiro (6-7 lipca 2025) można wskazać na podstawie ich wpływu, kontrowersyjności oraz odbicia w międzynarodowych mediach i analizach.
Oto najważniejsze momenty, które wyróżniały się podczas tego wydarzenia:
Wystąpienie prezydenta Brazylii Luli da Silvy: Dlaczego interesujące? Lula, jako gospodarz szczytu, wygłosił jedno z najmocniejszych przemówień, w którym ostro skrytykował politykę Izraela w Strefie Gazy, nazywając ją „ludobójstwem”. Co zaskakujące, potępił także naruszenia integralności terytorialnej Iranu i Ukrainy, co mogło być zawoalowanym odniesieniem do działań Rosji, mimo iż Rosja jest członkiem BRICS. To wystąpienie było odważne, ponieważ naraziło Brazylię na krytykę ze strony Moskwy, a jednocześnie podkreśliło niezależność Luli w kwestii polityki międzynarodowej.
Kontekst: Lula wzywał do dialogu w sprawie wojny w Ukrainie, co kontrastowało z rosyjską narracją, która unikała takich apeli. Jego stanowisko było szeroko komentowane jako próba balansowania między interesami BRICS a globalnym wizerunkiem Brazylii jako państwa neutralnego.
Przemówienie premiera Chin Li Qianga:Dlaczego interesujące? Li Qiang zastąpił Xi Jinpinga, co samo w sobie było wydarzeniem, ponieważ nieobecność Xi była szeroko interpretowana jako sygnał osłabienia zaangażowania Chin w BRICS. Li Qiang skupił się na promowaniu współpracy gospodarczej, w tym Nowego Banku Rozwoju (NDB) i alternatywnych systemów finansowych. Jego wystąpienie było jednak bardziej techniczne i mniej charyzmatyczne niż typowe przemówienia Xi, co wywołało dyskusje o tym, czy Chiny przez cały czas traktują BRICS jako priorytet.
Kontekst: Li podkreślił konieczność reformy globalnych instytucji, takich jak ONZ, i współpracy w dziedzinie sztucznej inteligencji oraz zmian klimatycznych, ale unikał konfrontacyjnej retoryki wobec Zachodu, co kontrastowało z bardziej agresywnym tonem Rosji.
Wypowiedzi przedstawicieli nowych członków (np. Egiptu i Etiopii):Dlaczego interesujące? Nowi członkowie, tacy jak Egipt i Etiopia, aktywnie uczestniczyli w dyskusjach, szczególnie w kwestiach zmian klimatycznych i finansowania rozwoju. Ich wystąpienia były istotne, ponieważ pokazały, jak nowe kraje próbują znaleźć swoje miejsce w grupie, która historycznie była zdominowana przez Chiny i Rosję. Przedstawiciel Etiopii podkreślił znaczenie COP30 i roli BRICS w finansowaniu działań klimatycznych w Afryce, co zyskało poparcie Brazylii.
Kontekst: Ich zaangażowanie wskazało na potencjalną zmianę dynamiki w grupie, gdzie kraje afrykańskie i Bliskiego Wschodu zaczynają odgrywać większą rolę, co może wpłynąć na przyszłe priorytety BRICS.
Brak wystąpienia Władimira Putina: Dlaczego interesujące? Choć Putin nie przemawiał osobiście z powodu nakazu aresztowania wydanego przez MTK, jego nieobecność była jednym z najczęściej komentowanych aspektów szczytu. Rosję reprezentował minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow, którego wystąpienie koncentrowało się na krytyce Zachodu i promowaniu dedolaryzacji. Jednak brak Putina osłabił siłę rosyjskiej narracji, a jego nieobecność była interpretowana jako dowód na ograniczenia geopolityczne Rosji w ramach BRICS.
Kontekst: Rosyjskie media, takie jak Sputnik, próbowały przedstawić Ławrowa jako skutecznego reprezentanta, ale brak osobistego zaangażowania Putina podsycił spekulacje o słabnącej pozycji Rosji w grupie.
Dedolaryzacja, czyli zmniejszanie zależności od dolara amerykańskiego w międzynarodowych rozliczeniach, handlu i rezerwach walutowych, jest jednym z kluczowych celów grupy BRICS, szczególnie akcentowanym przez Rosję i Chiny.
Wypowiedź Siergieja Ławrowa na szczycie BRICS w Rio de Janeiro (6-7 lipca 2025) była kontynuacją rosyjskiej narracji, która od lat promuje ideę odejścia od dolara jako globalnej waluty rezerwowej. Ławrow, reprezentując Rosję w zastępstwie Władimira Putina, podkreślił konieczność rozwoju alternatywnych systemów płatności i zwiększenia roli walut narodowych w handlu między krajami BRICS, co miało być odpowiedzią na sankcje Zachodu i dominację dolara w globalnych finansach. Poniżej analizuję, na ile cel dedolaryzacji był realizowany w ciągu ostatnich 10 lat (2015-2025), opierając się na dostępnych danych i trendach.Postępy w dedolaryzacji w latach 2015-2025:Zmniejszenie udziału dolara w rezerwach walutowych:Fakty: Udział dolara w globalnych rezerwach walutowych spadł z około 72% w 1999 roku do 59% w 2022 roku, według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW). Ten trend przyspieszył po 2016 roku, szczególnie po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku, kiedy sankcje Zachodu zmotywowały kraje BRICS do dywersyfikacji rezerw. Spadek ten wynosił około 11 punktów procentowych w latach 2016-2022, co jest tempem dziesięciokrotnie wyższym niż w poprzednich 15 latach.
Rola BRICS: Kraje BRICS+ kontrolują 42-44% globalnych rezerw walutowych, co czyni je kluczowym graczem w tym procesie. W latach 2008-2021 BRICS+ zakupiły netto 6,6 tys. ton złota monetarnego, zwiększając swój udział w globalnych rezerwach złota z 5% do 22%. Jednak od 2021 roku zasoby złota BRICS+ pozostają na stałym poziomie, ponieważ wzrost w Chinach był równoważony sprzedażą przez inne kraje, takie jak Brazylia czy Rosja.
Ocena: Postęp jest zauważalny, ale złoto, które miało być główną alternatywą dla dolara, stanowi jedynie 10% rezerw banków centralnych BRICS+, w porównaniu do 20% średniej światowej. To pokazuje, iż dedolaryzacja w rezerwach jest powolna i ograniczona przez brak alternatyw o podobnej płynności i stabilności co dolar.
Zwiększenie roli walut narodowych w handlu:Fakty: Kraje BRICS, szczególnie Rosja i Chiny, zwiększyły wykorzystanie walut narodowych w handlu dwustronnym. Na przykład około 80% transakcji handlowych między Rosją a Iranem w 2023 roku było przeprowadzanych w rublach i rialach. Rosja i Chiny również zintensyfikowały rozliczenia w rublach i juanach, a udział dolara w ich handlu eksportowo-importowym spadł do 28,7% w 2022 roku.
Inicjatywy BRICS: Nowy Bank Rozwoju (NDB), założony w 2015 roku, oraz Fundusz Rezerw Walutowych (CRA) wspierają projekty w walutach lokalnych, ale ich wpływ na globalne rynki pozostaje ograniczony. BRICS+ odpowiada za zaledwie 9% globalnych transgranicznych roszczeń bankowych i 3% międzynarodowych obligacji dłużnych, co ogranicza skalę dedolaryzacji.
Ocena: Wzrost wykorzystania walut narodowych w handlu BRICS jest znaczący, ale dotyczy głównie transakcji dwustronnych między członkami grupy. Globalny wpływ tych działań jest ograniczony, ponieważ handel międzynarodowy przez cały czas w dużej mierze opiera się na dolarze, szczególnie w sektorze energetycznym.
Projekty alternatywnych systemów płatności: Fakty: BRICS od lat pracuje nad alternatywami dla SWIFT, systemu zdominowanego przez Zachód. Rosja rozwija System Przekazu Wiadomości Finansowych (SPFS), a Chiny promują Cross-Border Interbank Payment System (CIPS) oparty na juanie. W 2023 roku pojawiły się doniesienia o projekcie „The Unit” – cyfrowej waluty BRICS opartej na złocie (40%) i koszyku walut narodowych (60%). Jednak projekt ten pozostaje w fazie koncepcyjnej, a jego wiarygodność jest podważana z powodu braku konkretnych działań i wsparcia ze strony kluczowych członków, takich jak Indie.
Ocena: Brak wspólnej waluty BRICS lub działającego systemu płatności alternatywnego dla SWIFT wskazuje na niewielkie postępy w tej dziedzinie. Wewnętrzne konflikty, takie jak rywalizacja między Chinami (promującymi juana) a Indiami (promującymi rupię), utrudniają realizację wspólnych inicjatyw.
Dedolaryzacja w sektorze energetycznym: Fakty: Kraje BRICS, szczególnie Rosja, Iran i potencjalnie Arabia Saudyjska, dążą do rozliczania handlu ropą w walutach innych niż dolar. Arabia Saudyjska w 2023 roku zasygnalizowała otwartość na handel w innych walutach, co było zaskakujące ze względu na jej historyczne powiązanie z petrodolarem. Jednak większość transakcji na rynku ropy przez cały czas jest denominowana w dolarach.
Ocena: Postęp w dedolaryzacji sektora energetycznego jest minimalny. choćby kraje BRICS, takie jak Arabia Saudyjska, przez cały czas utrzymują znaczące nadwyżki petrodolarowe w handlu z Chinami, co ogranicza ich motywację do pełnego odejścia od dolara.
Wyzwania i ograniczenia:Wewnętrzne konflikty w BRICS: Różnice interesów między członkami, np. między Chinami a Indiami, utrudniają wspólne działania. Indie promują rupię, podczas gdy Chiny forsują juana, co prowadzi do braku konsensusu w kwestii wspólnej waluty.
Dominacja dolara: Dolar przez cały czas dominuje w globalnych finansach dzięki płynności, stabilności i głębokości rynku amerykańskich obligacji skarbowych. Brak wiarygodnej alternatywy (np. juan jest ograniczony przez kontrolę kapitału w Chinach) sprawia, iż dedolaryzacja pozostaje trudna.
Geopolityczne uwarunkowania: Sankcje na Rosję po 2022 roku przyspieszyły dedolaryzację w niektórych obszarach, ale jednocześnie uwypukliły zależność państw BRICS od zachodnich rynków. Handel z Zachodem (8,1% globalnego eksportu) jest ważniejszy dla BRICS niż handel wewnętrzny (3,2%).
Ograniczony wpływ BRICS: Kraje BRICS+ mają niewielki udział w globalnych przepływach finansowych (9% transgranicznych roszczeń bankowych, 5% globalnego długu zewnętrznego), co ogranicza ich zdolność do zmiany światowego systemu finansowego.
Moja ocena:W ciągu ostatnich 10 lat dedolaryzacja w ramach BRICS osiągnęła pewne sukcesy, ale jest daleka od realizacji ambitnych celów głoszonych przez Rosję i Chiny. najważniejsze osiągnięcia to:Spadek udziału dolara w rezerwach walutowych i wzrost rezerw złota w krajach BRICS+.
Zwiększenie rozliczeń w walutach narodowych w handlu dwustronnym, szczególnie między Rosją, Chinami i Iranem.
Utworzenie instytucji takich jak NDB, które wspierają projekty w walutach lokalnych.
Jednak postępy są ograniczone przez brak jednolitego systemu płatności, wewnętrzne podziały w grupie oraz dominację dolara w globalnych finansach. Przemówienie Ławrowa na szczycie w 2025 roku miało głównie charakter retoryczny, wzmacniając narrację antyzachodnią, ale nie przyniosło nowych, konkretnych inicjatyw. Dedolaryzacja pozostaje bardziej aspiracją niż rzeczywistością, a jej pełna realizacja wymagałaby dekad i większej spójności wśród członków BRICS. W obecnej formie proces ten jest powolny i nie stanowi realnego zagrożenia dla dominacji dolara w najbliższej przyszłości.
Jaka jest rola juana w dedolaryzacji?
Rola juana w dedolaryzacji, czyli procesie zmniejszania zależności od dolara amerykańskiego w globalnych finansach, jest kluczowa dla ambicji grupy BRICS, zwłaszcza Chin, które od lat promują swoją walutę jako potencjalną alternatywę dla dolara. Wypowiedź Siergieja Ławrowa na szczycie BRICS w Rio de Janeiro (6-7 lipca 2025) dotycząca dedolaryzacji pośrednio odnosiła się do roli juana, choć Rosja akcentuje bardziej ogólne alternatywy, takie jak waluty narodowe czy projekty typu „The Unit”. Poniżej analizuję, jak juan przyczynia się do dedolaryzacji w ostatnich 10 latach (2015-2025), jakie osiągnął sukcesy i jakie napotyka ograniczenia.Rola juana w dedolaryzacji (2015-2025):Wzrost znaczenia juana w handlu międzynarodowym:Fakty: Chiny intensywnie promują juana w rozliczeniach handlowych, szczególnie w ramach BRICS i z krajami partnerskimi. Na przykład w 2022 roku około 50% handlu między Chinami a Rosją było rozliczane w juanach i rublach, a udział dolara w tych transakcjach spadł do 28,7%. W handlu z krajami ASEAN czy Afryką Chiny również zwiększyły wykorzystanie juana, szczególnie w sektorze energetycznym, np. w kontraktach na ropę z Arabią Saudyjską.
Inicjatywy: Chiny wprowadziły Cross-Border Interbank Payment System (CIPS) w 2015 roku jako alternatywę dla SWIFT. W 2023 roku CIPS obsługiwał ponad 4,3 tys. instytucji w 182 krajach, ale jego globalny udział w płatnościach transgranicznych wynosił zaledwie 2-3% w porównaniu do 80% SWIFT. Juan jest także używany w kontraktach na surowce, np. w Shanghai International Energy Exchange, gdzie ropa i gaz są denominowane w juanach.
Ocena: Juan zyskał na znaczeniu w handlu dwustronnym, szczególnie z krajami zależnymi od Chin gospodarczo, ale jego rola w globalnym handlu pozostaje ograniczona. Większość międzynarodowych transakcji, choćby w ramach BRICS, przez cały czas jest rozliczana w dolarach lub euro ze względu na ich płynność i akceptowalność.
Juan w rezerwach walutowych:Fakty: Udział juana w globalnych rezerwach walutowych wzrósł z 1% w 2016 roku (gdy został włączony do koszyka SDR MFW) do około 2,5% w 2023 roku, według danych MFW. To czyni go piątą najczęściej używaną walutą rezerwową po dolarze, euro, jenie i funcie. Kraje BRICS, takie jak Rosja, zwiększyły swoje rezerwy w juanach po sankcjach z 2022 roku – np. Rosja w 2023 roku trzymała 20% swoich rezerw w juanach.
Kontekst: Chiny aktywnie promują juana jako walutę rezerwową, oferując swap lines (linie wymiany walutowej) z ponad 40 krajami, o wartości przekraczającej 4 bln juanów (około 550 mld USD) w 2023 roku. Jednak juan stanowi tylko 2% globalnych rezerw, w porównaniu do 59% dla dolara i 20% dla euro.
Ocena: Wzrost udziału juana w rezerwach jest zauważalny, ale wciąż marginalny. Ograniczenia, takie jak kontrola kapitału w Chinach i brak pełnej wymienialności juana, sprawiają, iż banki centralne traktują go jako ryzykowną alternatywę dla dolara.
Juan w globalnych rynkach finansowych:Fakty: Chiny otworzyły swoje rynki obligacji i akcji dla zagranicznych inwestorów, zwiększając udział juana w międzynarodowych emisjach długu. W 2023 roku obligacje denominowane w juanach stanowiły około 3% globalnego rynku długu, w porównaniu do 40% dla dolara. Programy takie jak Bond Connect i Stock Connect umożliwiły większy dostęp do chińskich aktywów, ale zagraniczne inwestycje w juanie pozostają ograniczone.
Ocena: Juan zyskuje na znaczeniu w emisjach długu, ale jego rola w globalnych rynkach finansowych jest niewielka. Dolar pozostaje preferowaną walutą dla międzynarodowych obligacji i inwestycji ze względu na głębokość i stabilność rynku amerykańskiego.
Juan w sektorze energetycznym:Fakty: Chiny dążą do dedolaryzacji handlu energią, szczególnie ropy. W 2023 roku Arabia Saudyjska rozpoczęła rozmowy o rozliczaniu części eksportu ropy do Chin w juanach, co było symbolicznym krokiem w kierunku osłabienia petrodolara. Jednak większość kontraktów na ropę, choćby w ramach BRICS, przez cały czas jest denominowana w dolarach.
Ocena: Postęp w sektorze energetycznym jest ograniczony. Kraje takie jak Arabia Saudyjska przez cały czas utrzymują nadwyżki w dolarach, a globalny rynek ropy pozostaje zdominowany przez dolara, co utrudnia szersze przyjęcie juana.
Kluczowe ograniczenia roli juana:Kontrola kapitału: Chiny utrzymują ścisłą kontrolę nad przepływami kapitałowymi, co ogranicza wymienialność juana i jego atrakcyjność jako globalnej waluty rezerwowej. Banki centralne i inwestorzy wolą dolara ze względu na jego pełną wymienialność i płynność.
Polityczne ryzyko: Juan jest postrzegany jako waluta kontrolowana przez autorytarny rząd, co budzi obawy wśród inwestorów i banków centralnych. Dolar, mimo krytyki, jest wspierany przez niezależność Rezerwy Federalnej i stabilność prawną USA.
Konkurencja wewnątrz BRICS: Indie i Rosja promują własne waluty (rupię i rubla), co prowadzi do rywalizacji z juanem. Na przykład Indie sprzeciwiają się dominacji juana w potencjalnych projektach wspólnej waluty BRICS, takich jak „The Unit”.
Dominacja dolara: Dolar przez cały czas dominuje w globalnych finansach (59% rezerw, 80% transakcji SWIFT, 40% międzynarodowego długu), a brak infrastruktury finansowej wspierającej juana na taką skalę ogranicza jego ekspansję.
Moja ocena:Juan odegrał istotną, ale ograniczoną rolę w dedolaryzacji w latach 2015-2025. Główne sukcesy to:Wzrost wykorzystania juana w handlu dwustronnym, szczególnie z Rosją i krajami zależnymi od Chin.
Powolny wzrost udziału juana w rezerwach walutowych i emisjach długu.
Rozwój CIPS jako alternatywy dla SWIFT, choć na małą skalę.
Jednak juan nie jest blisko zastąpienia dolara jako globalnej waluty rezerwowej. Jego udział w globalnych finansach (2-3%) jest zbyt mały, aby konkurować z dolarem, a ograniczenia, takie jak kontrola kapitału i brak zaufania do stabilności politycznej Chin, hamują postępy.
W ramach BRICS juan jest najsilniejszym kandydatem na alternatywną walutę, ale wewnętrzne podziały w grupie (np. opór Indii) i brak wspólnego systemu płatności, o czym wspominał Ławrow, sprawiają, iż dedolaryzacja oparta na juanie pozostaje w dużej mierze aspiracją. Pełne przejęcie roli dolara wymagałoby dekad i fundamentalnych zmian w chińskiej polityce gospodarczej oraz większej spójności w BRICS.
za GROK
