- 23 lutego 2025 roku odbyły się przedterminowe wybory do Bundestagu, w których zwyciężyła chadecka koalicja CDU/CSU, a drugie miejsce zajęła skrajnie prawicowa Alternatywa dla Niemiec (AfD).
- Socjaldemokraci (SPD) ponieśli największą porażkę w historii swojego ugrupowania, natomiast Zieloni stracili 3,1 punktu procentowego.[1]
- Najprawdopodobniej nowy rząd, na czele z Friedrichem Merzem z CDU/CSU, zostanie uformowany pod koniec kwietnia 2025 roku.
- Koalicja SPD, Zielonych i FDP, kierowana przez Olafa Scholza, dobiega końca w atmosferze rozczarowania i kryzysu.
- Olaf Scholz daje się poznać jako polityk stawiający interesy narodowe ponad wartości promowane przez Zielonych, takie jak demokracja, praworządność czy prawa człowieka. To często powoduje nieporozumienia w koalicji i utrudnia realizację wspólnych celów.[2]
Były wicekanclerz oraz minister finansów w rządzie Angeli Merkel w latach 2018–2021, Olaf Scholz, objął urząd kanclerza 8 grudnia 2021 roku. Polityk SPD otrzymał 395 głosów deputowanych w Bundestagu, przekraczając minimalny próg 369 głosów.[3]
Euforia towarzysząca nowej koalicji SPD-FDP-Zieloni gwałtownie jednak ustąpiła miejsca wyzwaniom. Po około dwóch miesiącach od objęcia władzy, nowo wybrany kanclerz musiał się zmierzyć z rosyjską inwazją w Ukrainie. Określił to wydarzenie jako historyczny przełom (niem. Zeitenwende). Za jego kadencji powstała pierwsza w historii RFN „Narodowa Strategia Bezpieczeństwa Niemiec”. Najważniejszą konkluzją dokumentu było uznanie Rosji za główne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Punktem wyjścia strategii było wzmacnianie gotowości do obrony z uwzględnieniem Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Jednak strategia, licząca 74 strony, skupiała się bardziej na kwestiach takich jak bioróżnorodność, feministyczna polityka zagraniczna, ochrona klimatu czy zapobieganie pandemiom, niż na konkretnych rozwiązaniach militarnych. Świadczy o tym chociażby fakt, iż na żadnej stronie dokumentu nie użyto terminów takich jak: wojska lądowe, siły powietrzne, marynarka czy rezerwa.[4]
Poza specjalnym funduszem w wysokości 100 mld euro, przeznaczonym na modernizację Bundeswehry, trudno dostrzec kolejne działania Niemiec na taką skalę. Dopiero w 2024 roku, czyli dwa lata po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny w Ukrainie, Niemcy przekroczyły próg 2 proc. PKB na obronność.[5] Dokładnie wydatki związane z bezpieczeństwem przekroczyły 2,12 proc. PKB. Natomiast wynik równy 2 proc. PKB na obronność pojawił się w Niemczech ostatnio w 1991 roku.[6]
Spadek popularności „Scholzomatu”
Ostatnie lata rządów Olafa Scholza przyniosły gwałtowny spadek jego popularności. W 2023 roku podczas sondażu przeprowadzonego przez pracownię Infratest Dimap na zlecenie ARD, „Tagesthemen” oraz „Welt” okazało się, iż zadowolenie z koalicji rządzącej wykazuje raptem 17 proc. społeczeństwa niemieckiego. Stanowiło to najgorszy wynik koalicji SPD-Zieloni-FDP. Z kolei tylko 20 proc. respondentów pozytywnie oceniło sprawowanie urzędu kanclerza przez Olafa Scholza. Tym samym polityk SPD pobił rekord osiągając najniższy wynik jaki od momentu prowadzenia badań przez Infratest, czyli od 1997 roku osiągnęła osoba piastująca najwyższe stanowisko w Niemczech.[7]
Kadencja Olafa Scholza nie była okresem prosperity gospodarczej. W 2023 roku Federalny Trybunał Konstytucyjny unieważnił rządowy budżet, co postawiło kanclerza w trudnej sytuacji. SPD i Zieloni optowali za polityką większych wydatków na państwo socjalne i ochronę klimatu, podczas gdy FDP forsowała dyscyplinę finansową. Kanclerz RFN próbował balansować między oszczędnościami a wsparciem obywateli, ale spór budżetowy doprowadził do konfliktu z FDP, co skutkowało zdymisjonowaniem ministra finansów Christiana Lindnera oraz rozpadem koalicji. To pociągnęło za sobą lawinę niekorzystnych wydarzeń dla Olafa Scholza. 16 grudnia 2024 roku nie uzyskał większości w Bundestagu podczas głosowania nad jego wnioskiem o wotum nieufności. To z kolei doprowadziło do przedterminowych wyborów, które odbyły się 23 lutego 2025 roku. Tym samym kończy się kadencja SPD-Zieloni na czele z obecnym kanclerzem, który odda swoje stanowisko najprawomocniej liderowi frakcji CDU Friedrichowi Merzowi.[8]
Zdaniem przyszłego kanclerza z ramienia partii chadeckich CDU/CSU Olaf Scholz „pozostawił kraj pogrążony w największym kryzysie gospodarczym w powojennej historii”.
Friedrich Merz krytykował brak zdecydowania Olafa Scholza w sprawach wojny w Ukrainie, obronności i polityki energetycznej, która osłabiła konkurencyjność niemieckich firm.[9]
Niepewna pomoc dla Ukrainy
Spór o „hamulec zadłużenia” (Schuldenbremse), ograniczający deficyt budżetowy do 0,35% PKB, wpłynął na pomoc dla Ukrainy. 17 lipca 2024 roku agencja Reuters poinformowała o planach Niemiec na redukcję wsparcia wojskowego dla Kijowa – z 8 miliardów euro w 2025 roku do 4 miliardów, a w kolejnych latach do 3 miliardów (2026) i po 0,5 miliarda (2027–2028). Scholz uzasadniał cięcia planami grupy G7, która w czerwcu 2024 roku na szczycie w Apulii zaproponowała 50 miliardów dolarów pożyczek dla Ukrainy, finansowanych z zysków z zamrożonych rosyjskich aktywów.[10] Nie zmieniło to jednak faktu, iż rząd w Berlinie obcina wydatki na pomoc Ukrainie, co nie ma uzasadnienia w rozumieniu Narodowej Strategii Bezpieczeństwa RFN z 2022 roku. Z drugiej strony można to wytłumaczyć próbą ratowania koalicji rządzącej poprzez przyciągnięcie elektoratu prorosyjskiego, zwłaszcza, iż jej popularność mocno spadała.
Kontrowersyjny był również telefon kanclerza RFN do Władimira Putina w grudniu 2024 roku. To posunięcie spotkało się z krytyką nie tylko ze strony państw UE, ale także opozycji w Bundestagu. Zdaniem m.in. chadeckiego polityka Juergena Hardta, Olaf Scholz chciał przede wszystkim pokazać niemieckiej opinii publicznej, iż opowiada się za negocjacjami i dialogiem. Tymczasem jego deklaracja o wezwaniu Putina do „wycofania wojsk” świadczyła o naiwności lub niezrozumieniu realiów. Posunięcie to podważyło jedność Zachodu wobec Rosji.[11]
Brak poprawy w relacjach z Polską
Kadencja Olafa Scholza raczej nie sprzyjała odwilży w stosunkach polsko-niemieckich. choćby zmiana rządu z prawicowo-konserwatywnego PiS na demokratyczno-liberalny gabinet koalicji rządzącej składającej się z KO, PSL, PL20250 oraz Nowej Lewicy nie przełamało impasu w obustronnych relacjach. Punkty różniące kanclerza Niemiec Olafa Scholza i premiera Polski Donalda Tuska obejmowały m.in. sprawę wysadzenia gazociągu Nord Stream we wrześniu 2022 roku. Zdaniem Berlina Polska miała pomóc w ucieczce Ukraińcowi podejrzanemu o udział w tym incydencie, co wywołało dyplomatyczne napięcia. Lista międzyrządowych nieporozumień była jednak znacznie dłuższa. Niemcy prezentowały odmienne podejście do wojny w Ukrainie, zwłaszcza w jej początkowej fazie. Podczas gdy Polska aktywnie wspierała Ukrainę, dostarczając m.in. pierwsze czołgi, pomoc Niemiec ograniczała się wówczas jedynie do przekazania hełmów, a wiele tamtejszych środowisk prorosyjskich rozważało kontynuację interesów z Rosją. Podobnie kontrowersyjna pozostaje kwestia sprzeciwu Olafa Scholza wobec przekazania pocisków Taurus, która do dziś nie zyskała jego akceptacji.
Wznowienie polsko-niemieckich konsultacji międzyrządowych w lipcu 2024 roku, po sześcioletniej przerwie od ostatniego spotkania w 2018 roku, nie przyniosło poprawy – raczej potwierdziło oschłe relacje i utrzymujący się impas. Kolejnym punktem spornym okazała się propozycja Berlina dotycząca reparacji wojennych w wysokości 1 miliarda złotych, którą premier Polski uznał za nieakceptowalną. Ostatecznie szef rządu RFN zdaje się nie rozumieć „nowej” narracji Tuska, który nie jest już tym samym politykiem co w 2008 roku. Symbolicznym wyrazem napiętych relacji było przełożenie Forum Polsko-Niemieckiego, zaplanowanego w tej chwili na kwiecień 2025 roku.[12]
Podsumowanie
Olaf Scholz jawi się jako polityk niespójny i ostrożny, często unikający jasnych deklaracji. Jego stanowisko często wydaje się nieprecyzyjne, jakby celowo zostawiał sobie furtkę do wycofania się w dogodnym momencie. W polityce wobec wojny w Ukrainie brakuje mu jednoznaczności – widoczna jest raczej tendencja do dążenia do powrotu do stanu sprzed 2022 roku i „business as usual” niż zdecydowana sprawczość. Przykładem jest blokada przekazania Ukrainie pocisków Taurus oraz opóźnienia w zwiększaniu wsparcia finansowego. Scholz pomijał Polskę w kluczowych negocjacjach, co kontrastuje z podejściem koalicyjnych Zielonych. Jednocześnie stara się chronić interesy Niemiec w Chinach, sprzeciwiając się np. cłom na chińskie samochody. Brak klarownych wypowiedzi dodatkowo podkreśla jego ostrożny, a czasem ambiwalentny styl rządzenia.
[1] Po wyborach w Niemczech: koalicja CDU/CSU–SPD z kanclerzem Friedrichem Merzem, OSW, 24.02.2025, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2025-02-24/po-wyborach-w-niemczech-koalicja-cdu/csu-spd-z-kanclerzem, [dostęp 06.03.2025]
[2] Germany’s foreign policy: A tricky balancing act, Deutsche Welle, 05.07.2023, Germany’s foreign policy: A tricky balancing act – DW – 05/07/2023, [dostęp: 07.03.2025]
[3] Olaf Scholz zaprzysiężony. Niemcy mają nowego kanclerza, Deutsche Welle, 08.12.2021, https://www.dw.com/pl/olaf-scholz-zaprzysi%C4%99%C5%BCony-niemcy-maj%C4%85-nowego-kanclerza/a-60055988, 08.12.2021, [dostęp 02.03.2025]
[4] Gesamtverteidigung: Annäherung an den Ernstfall, DGAP, 12.02.2025, https://dgap.org/de/forschung/publikationen/gesamtverteidigung-annaeherung-den-ernstfall, [dostęp: 06.03.2025]
[5] NATO-Verteidigungsausgaben deutlich gestiegen, Tagesschau, 18.06.2024, https://www.tagesschau.de/ausland/europa/nato-verteidigungsausgaben-106.html, [dostęp: 02.03.2025]
[6] SIPRI Military Expenditure Database, https://milex.sipri.org/sipri, [dostęp 02.03.2025]
[7] Rząd Scholza z najniższym poparciem w historii, spadła też popularność kanclerza, Bankier.pl, 07.12.2023, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Rzad-Scholza-z-najnizszym-poparciem-w-historii-spadla-tez-popularnosc-kanclerza-8659879.html, dostęp: 02.03.2025
[8] Olaf Scholz bez wotum zaufania. Droga do wyborów otwarta, Deutsche Welle, 16.12.2024, https://www.dw.com/pl/scholz-bez-wotum-zaufania-droga-do-wybor%C3%B3w-w-niemczech-otwarta/a-71070051, [dostęp 02.03.2025]
[9] Niemcy w największym kryzysie od lat. „Scholz kompromituje kraj”, TVP INFO, 16.12.2024, https://www.tvp.info/84051337/niemcy-najwiekszy-kryzys-od-lat-wotum-nieufnosci-dla-olafa-scholza-lider-cdu-friedrich-merz-atakuje-kanclerza, [dostęp 02.03.2025]
[10] Szczyt G7: zapowiedź 50 mld dolarów finansowania dla Ukrainy, Ośrodek Studiów Wschodnich, 18.06.2024, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-06-18/szczyt-g7-zapowiedz-50-mld-dolarow-finansowania-dla-ukrainy, [dostęp 02.03.2025]
[11] Opozycja krytykuje Olafa Scholza po rozmowie z Władimirem Putinem. „Pomógł w propagandzie”, Onet, 16.11.2024, https://wiadomosci.onet.pl/swiat/fala-krytyki-spadla-na-olafa-scholza-telefon-do-putina-oznaka-slabosci-a-nie-sily/ndvet1x, [dostęp 02.03.2025]
[12] Napięcie na linii Warszawa-Berlin. Relacje Tuska z Scholzem nie są najlepsze [KOMENTARZ], Onet, 21.10.2025, https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/napiecie-na-linii-warszawa-berlin-scholz-ma-teorie-spiskowa-w-sprawie-tuska/gy6xe21, [dostęp: 04.03.2025]
