W 2024 roku światowe wydatki wojskowe osiągnęły kwotę 2,718 bln dolarów, o 9,4% wyższą niż w 2023. To najszybszy wzrost rok do roku od zakończenia zimnej wojny. W wyjątkowym tempie zwiększają się budżety obronne w Europie. Duży skok dotyczy Niemiec, które zajęły czwarte miejsce w światowym rankingu – wynika z raportu Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem.
Światowy wzrost wydatków nastąpił dziesiąty rok z rzędu, a udział obciążeń wojskowych w globalnym PKB (zsumowanym produkcie wszystkich krajów) doszedł do poziomu 2,5%. „W 2024 roku ponad 100 państw zwiększyło nakłady na obronność” – podaje w raporcie Xiao Liang, badacz ze Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (SIPRI). Za wydatki wojskowe SIPRI uznaje wszystkie koszty ponoszone przez rządy konkretnych państw związane z bieżącym utrzymaniem sił zbrojnych oraz z prowadzonymi przez nie działaniami wojennymi.
Wydatki wojskowe w Europie w porównaniu z rokiem ubiegłym urosły o 17% – do 693 mld dolarów – i były głównym czynnikiem przyczyniającym się do globalnego wzrostu w 2024 roku. Na naszym kontynencie tylko Malta nie zwiększyła budżetu na obronność. Ten bezprecedensowy skok obciążeń – nienotowany od upadku muru berlińskiego – ma związek z wojną w Ukrainie. I tak wydatki Rosji (3. miejsce w globalnym zestawieniu) osiągnęły poziom 149 mld dolarów, co stanowi wzrost o 38% w stosunku do 2023 roku i dwukrotność poziomu z 2015 roku. To także 7,1% PKB Rosji i 19% wszystkich wydatków rosyjskiego rządu. Całkowite koszty militarne Ukrainy (8. miejsce) wzrosły o 2,9% – do 64,7 mld dolarów – co odpowiada 43% wydatków Rosji. W 2024 roku ukraińskie nakłady na armię doszły do 34% PKB – żaden kraj na świecie nie odnotował tak wysokiego wskaźnika wydatków militarnych w relacji do ogólnej wartości wypracowanego majątku.
Szybki wzrost Szwecji
W krajach Europy Środkowej i Zachodniej skok nakładów na obronność w 2024 roku miał związek z rozbudową potencjałów. Wydatki Niemiec wzrosły o 28%, osiągając 88,5 mld dolarów. W ten sposób budżet obronny RFN stał się czwartym co do wielkości na świecie, podczas gdy jeszcze w 2023 roku Niemcy plasowały się na siódmym miejscu rankingu. SIPRI odnotowuje też wzrost wydatków militarnych nad Wisłą – o 31%, do 38,0 mld dolarów, co stanowi 4,2% PKB Polski i daje jej 12. miejsce w zestawieniu ex aequo z Włochami.
W 2024 roku Wielka Brytania zwiększyła nakłady na obronność o 2,8%, do 81,8 mld dolarów, co czyni ją szóstym największym „inwestorem militarnym”. Wydatki wojskowe Francji urosły o 6,1%, do 64,7 mld dolarów, dając jej dziewiąte miejsce. Co ciekawe, w 2024 roku Szwecja zwiększyła nakłady zbrojeniowe o 34% – do 12,0 mld dolarów – już w pierwszym roku członkostwa w NATO osiągając wymagany pułap 2% PKB.
Ale ubiegłoroczny skok objął wszystkich członków NATO. Łącznie na cele wojskowe przeznaczono 1,5 bln dolarów. Spośród 32 członków Sojuszu, 18 wydało na siły zbrojne co najmniej 2% PKB. To największa liczba sojuszników realizujących wytyczne NATO, przyjęte w 2014 roku. W 2023 roku natowskich państw realizujących zasadę 2% PKB na obronność było 11. Europejscy członkowie NATO wydali łącznie 454 mld dolarów, co stanowi 30% całkowitych wydatków Sojuszu. „Gwałtowny wzrost nakładów wśród europejskich członków NATO był spowodowany głównie trwającym zagrożeniem ze strony Rosji i obawami o możliwe wycofanie się USA z Sojuszu” – wyjaśnia Jade Guiberteau Ricard z SIPRI. A Lorenzo Scarazzato, inny badacz Instytutu, dodaje: – Najnowsze kierunki polityczne przyjęte w Niemczech i innych krajach europejskich sugerują, iż Europa weszła w okres wysokich i rosnących wydatków na cele wojskowe, które prawdopodobnie będą kontynuowane w przewidywalnej przyszłości.
Azja w niebezpiecznej spirali
Wydatki wojskowe USA – znów najwyższe na świecie – wzrosły o 5,7%, osiągając poziom 997 mld dolarów. Stanowi to 37% globalnych wydatków na zbrojenia z 2024 roku. Znaczna część budżetu Pentagonu została przeznaczona na modernizację zdolności wojskowych i arsenału nuklearnego w celu utrzymania strategicznej przewagi nad Rosją i Chinami.
Chiny, drugie na liście państw z największymi budżetami wojskowymi, przeznaczyły na armię o 7% więcej niż w roku 2023. W sumie było to 314 mld dolarów, co oznacza trzy dekady nieprzerwanego wzrostu nakładów zbrojeniowych. W 2024 roku Państwo Środka odpowiadało za 50% wszystkich wydatków militarnych w Azji i Oceanii, inwestując nie tylko w modernizację konwencjonalnych sił zbrojnych, ale i w rozbudowę arsenału nuklearnego oraz możliwości prowadzenia cyberwojny.
Wydatki wojskowe Japonii wzrosły o 21%, do 55,3 mld dolarów, co stanowi największy roczny wzrost od 1952 roku. Jej nakłady wojskowe osiągnęły pułap 1,4% PKB, co jest najwyższym wynikiem od 1958 roku. Wydatki wojskowe Indii, piąte co do wielkości na świecie, wzrosły o 1,6% – do 86,1 mld dolarów. Wydatki Tajwanu urosły o 1,8%, osiągając 16,5 mld dolarów. „Główni gracze w regionie Azji i Pacyfiku inwestują coraz więcej środków w zaawansowane zdolności wojskowe” – komentuje Nan Tian, dyrektor programu wydatków wojskowych i produkcji broni SIPRI. – W obliczu kilku nierozwiązanych sporów i narastających napięć, inwestycje te grożą wciągnięciem regionu w niebezpieczną spiralę wyścigu zbrojeń – złowieszczy ekspert.
